Rủi ro từ giảm phát: Liệu nền kinh tế Trung Quốc có rơi vào tình trạng giống Nhật Bản?

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) xuống 0,3% so với cùng kỳ năm ngoái vào tháng 12, theo thông tin từ Cục Thống kê Quốc gia vào thứ Sáu vừa qua.

Mặc dù chỉ số giá tiêu dùng theo năm tiếp tục ở mức tăng trưởng dương 0,2%, đây vẫn là mức thấp nhất trong 13 năm qua khiến cho Bắc Kinh phải đối mặt với thực tế rằng nền kinh tế Trung Quốc đang có nguy cơ giống như Nhật Bản trong “những thập kỷ trì trệ” hay người ta còn gọi là tình trạng Nhật Bản hóa (Japanification), mà kéo theo đó sẽ là tình trạng giảm phát, bất động sản đóng băng và khủng hoảng về dân số.

Chỉ số giá sản xuất (PPI), vốn được sử dụng để cho thấy mức giá phải bỏ ra đối với hàng hóa vừa được sản xuất tại nhà máy, đã tiếp tục đi xuống trong suốt 15 tháng liên tiếp tính đến tháng 12 vừa qua và giảm 2,7% tính theo năm.

Trong suốt thập kỷ qua, vấn đề mà các nhà hoạch định chính sách của Bắc Kinh thường dự đoán là tình trạng lạm phát tăng cao kéo dài, do vậy họ đã đưa ra mức trần của việc tăng trưởng giá tiêu dùng là 3%. Tuy nhiên các nhà kinh tế đã phản biện lại rằng tư duy này cần phải được thay đổi khi tình trạng giảm phát còn đem lại mối nguy hại lớn hơn cho toàn bộ nền kinh tế Trung Quốc, đặc biệt là vào thời điểm niềm tin của người tiêu dùng vào nền kinh tế đang ở mức thấp và nhu cầu sụt giảm.

“Các nhà hoạch định chính sách cần phải nhận ra rằng giảm phát cũng gây ra thiệt hại như lạm phát”, Wang Tao, một chuyên gia kinh tế hiện đang làm việc tại UBS đã phát biểu trong một diễn đàn được tổ chức tại Thượng Hải. “Chính phủ cần để ý đến tình trạng giảm phát nhiều hơn”.

Ngân hàng Thụy Sĩ này cũng dự báo rằng CPI của Trung Quốc trong năm 2024 sẽ lên mức 0.8%.

“Giảm phát hoàn toàn có thể tránh được nếu Trung Quốc áp dụng các chính sách tiền tệ và tài khóa năng động hơn, cùng với đó là tái cấu trúc nền kinh tế và mở cửa”, Zhu Tian, một giáo sư kinh tế của Trường Kinh doanh Quốc tế Trung Quốc Châu Âu tại Thượng Hải chia sẻ.

“Mức tăng trưởng âm đối với tiền lương trong quý cuối cùng của năm 2023 là dấu hiệu cho thấy giảm phát có thể gây nên ảnh hưởng sâu rộng đối với nền kinh tế.” Alicia Garcia-Herrero, Trưởng Bộ phận nghiên cứu kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương tại Natixis cho biết, nhìn vào Trung Quốc có thể thấy khoảng cách giữa giá sản xuất và giá tiêu dùng tại quốc gia này ở thời điểm hiện tại có nhiều nét tương đồng với Nhật Bản như đã thấy ở những thập niên trước, đồng thời bà cảnh báo rằng giảm phát có thể lan dần đến lương của người lao động và các hộ gia đình. “Giảm phát tại Nhật không chỉ dừng lại ở việc cung vượt cầu. Nếu hiệu suất sản xuất giảm, lương của người lao động cũng sẽ bị giảm bởi người ta chẳng có lý do gì để trả thêm lương cho người lao động khi ít hàng hóa được làm ra hơn”, bà nói.

Theo dữ liệu của cổng thông tin việc làm trực tuyến Zhilian Zhaopin, mức lương trung bình tính theo năm dành cho các lao động mới tại 38 thành phố lớn của Trung Quốc đã giảm 1,3% so với cùng kỳ quý 4 năm ngoái, xuống còn 10.420 NDT/năm (tương đương 1.458 USD).

Trung Quốc đã chứng kiến ba thời kỳ sụt giảm của giá tiêu dùng trong 25 năm qua, trong đó có hai thời kỳ liên quan đến khủng hoảng tài chính:

- Sự việc giá tiêu dùng sụt giảm trong 22 tháng liên tiếp bắt đầu từ đầu năm 1998 là hệ quả của việc thắt chặt tiền tệ từ Bắc Kinh nhằm đối phó với các khoản nợ xấu, cùng với đó là sự sụt giảm về nhu cầu ngoài nước do khủng hoảng kinh tế Châu Á lúc bấy giờ đem lại;

- Năm 2002, sau khi Trung Quốc gia nhập WTO, đã có một thời kỳ giảm phát nhẹ khi một lượng vốn đầu tư nước ngoài đổ vào quốc gia này, từ đó làm gia tăng sản lượng lao động và giảm chi phí sản xuất;

- Năm 2009, tình trạng giảm phát lại trở lại khi khủng hoảng kinh tế toàn cầu gây ảnh hưởng đến các nhà xuất khẩu Trung Quốc.

Nhằm ứng phó với diễn biến mới nhất, Bắc Kinh đã đưa ra một loạt phương án kể từ mùa hè vừa qua nhằm hỗ trợ nền kinh tế. Tuy nhiên, các biện pháp này chưa thực sự hiệu quả khi thị trường bất động sản tại quốc gia này vấn tiếp tục ảm đạm, khu vực tư nhân thì suy yếu, áp lực của việc tạo thêm việc làm ngày càng gia tăng và các chỉ số về giá vẫn tiếp tục ở mức thấp. Những nỗ lực của Chính phủ để ứng phó với mức lạm phát thấp và kinh tế trì trệ giờ đây chỉ khiến cho thị trường kỳ vọng vào việc nới lỏng các chính sách hiện có hơn.

Gia tăng chi tiêu chính phủ và nới lỏng về tiền tệ là cách thức thưởng thấy để thúc đẩy nhu cầu trong nước khi xuất khẩu của quốc gia phải đối mặt với những nguy cơ không rõ ràng, trong khi việc giảm cung có thể gây ra thêm áp lực lên giá tiêu dùng.

Tại hội nghị trung ương về kinh tế được tổ chức vào cuối tháng 12 vừa qua, Bắc Kinh đã lưu ý hơn về những rủi ro nêu trên, đồng thời ghi nhận những khó khăn do giảm phát gây ra lần đầu tiên kể từ khi đưa ra nhận định “tài chính xã hội hoàn toàn và cung ứng tiền tệ cần phải song hành với phát triển kinh tế và đạt được các mục tiêu về giá”.

Larry Hu, chuyên gia kinh tế tại Macquarie, cho rằng các chính sách tiền tệ sẽ được điều chỉnh lại. “Hội nghị trung ương về kinh tế đã thống nhất đưa vào áp dụng nhiều tỷ giá và tỷ lệ dự trữ bắt buộc trong vài tháng tới”.

Một ý kiến khác từ ông Zhu, đến từ Trường Kinh doanh Quốc tế Trung Quốc Châu Âu, lại cho rằng tình hình hiện tại của Trung Quốc vẫn còn khác xa so với Nhật Bản ba thập nhiên trước. Vấn đề của Trung Quốc, ông nói, xoay quanh khủng hoảng thanh toán cùng tình trạng nợ xấu của các nhà đầu tư và chính quyền địa phương hơn là bong bóng bất động sản như trường hợp của Nhật Bản. “Các nhà hoạch định chính sách nên tăng cường giải quyết vấn đề khủng hoảng nợ của các nhà đầu tư và chính quyền địa phương để giải cứu nền kinh tế khỏi giảm phát.” Ông nói.

Lạm phát cơ bản, trong đó trừ bỏ giá của các loại thực phẩm hao hụt và năng lượng, đạt mức 0,6% vào tháng 12 vừa qua và 0,7% vào năm 2023. Capital Ecomonics, một công ty chuyên về phân tích và tư vấn độc lập trong lĩnh vực kinh tế, quan ngại tình trạng lạm phát tiếp tục duy trì ở mức thấp sẽ khiến cho các nhà hoạch định chính sách tiếp tục giữ các biện pháp hỗ trợ sai lầm trong ngắn hạn. “Trong năm nay, chúng tôi cho rằng tình trạng giảm phát trên giá lương thực và năng lượng vẫn sẽ tiếp tục, trong khi việc thực hiện chu trình phục hồi các hoạt động kinh tế đang được tiến hành sẽ là cơ sở khiến cho lạm phát cơ bản tăng nhẹ.” - Một đoạn trích trong báo cáo nghiên cứu của công ty vào thứ Sáu vừa qua cho biết.

“Như vậy, tình trạng tăng trưởng kinh tế toàn cầu ở mức yếu và tiếp tục đầu tư quá mức vào Trung Quốc đang diễn ra lúc này đồng nghĩa với việc các rủi ro về giảm phát sẽ còn kéo dài trong thời gian tới”.

Hạ Vũ