Ông Trần Tuấn Tú - Cục Việc làm: Hạn chế tối đa trường hợp trục lợi quỹ Bảo hiểm thất nghiệp

Xin ông cho biết về tình hình hưởng trợ cấp thất nghiệp hiện nay?

Ông Trần Tuấn Tú: Theo BHXH Việt Nam, với diện bao phủ BH thất nghiệp ngày càng được mở rộng, từ năm 2010 đến hết năm 2022, có gần 8,7 triệu người hưởng các chế độ BH thất nghiệp. Số người được hưởng các chế độ tăng dẫn đến tổng tiền chi cho các chế độ BH thất nghiệp tăng. Đặc biệt, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nhiều DN giải thể, phá sản, thu hẹp nên số người hưởng BH thất nghiệp cũng tăng vọt so với các năm trước dẫn đến có tình trạng trục lợi quỹ.

Thời gian gần đây, chúng tôi đã nhận thấy một số trường hợp người lao động (NLĐ) vừa đi làm vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp, gây ra tình trạng hưởng trùng, đóng trùng. Điều này đã làm ảnh hưởng đến quỹ bảo hiểm thất nghiệp và tạo ra tình trạng trục lợi quỹ.

Trước đây, chúng ta chỉ cho phép hưởng một lần duy nhất khi NLĐ mất việc, nhưng từ khi thực hiện Luật Việc làm, chúng tôi đã điều chỉnh cơ chế này. Bảo hiểm thất nghiệp không chỉ đơn giản là việc hưởng một khoản tiền duy nhất, mà còn giúp NLĐ tích lũy quỹ để sẵn sàng hưởng tiếp khi cần thiết.

Vậy đâu là những khó khăn và vấn đề gặp phải trong việc thực hiện chính sách này?

Ông Trần Tuấn Tú: Trong giai đoạn đầu thực hiện chính sách này, chúng tôi đã thấy một số NLĐ không nắm rõ quy định, đồng thời dữ liệu tham gia đóng bảo hiểm phân tán ở nhiều địa phương khác nhau. Điều này đã gây ra tình trạng NLĐ tham gia hưởng trợ cấp ở một nơi nhưng lại làm việc ở nơi khác, khiến cho các cơ quan không thể nắm bắt được tình trạng trùng đóng, trùng hưởng.

Tuy nhiên, hiện nay Bảo hiểm Xã hội Việt Nam đã tập trung cơ sở dữ liệu tham gia bảo hiểm và thống nhất trên toàn quốc, từ đó đã hạn chế tình trạng trùng đóng, trùng hưởng đáng kể.

Để hạn chế tình trạng trục lợi quỹ bảo hiểm thất nghiệp, Cục Việc làm đã thực hiện những biện pháp nào?

Ông Trần Tuấn Tú: Theo đánh giá của Bộ LĐ-TB&XH, vẫn còn tình trạng một số NLĐ chưa tuân thủ các quy định pháp luật về BH thất nghiệp, nghĩa là có việc làm trong thời gian chờ hưởng trợ cấp thất nghiệp hoặc trong thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp nhưng không thông báo theo quy định, dẫn đến phải thu hồi. Việc trục lợi BH thất nghiệp một phần do Luật chưa có quy định về trách nhiệm của người SDLĐ trong việc thông báo ngay cho cơ quan lao động, cơ quan BHXH về việc có việc làm của NLĐ nên xảy ra trường hợp lao động đã có việc làm mà vẫn được hưởng BH thất nghiệp. Bên cạnh đó, chưa có quy định cụ thể về quản lý đối tượng thuộc diện tham gia BH thất nghiệp. Mặt khác, các chế độ BH thất nghiệp hiện nay còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý nhiều đến các chế độ mang tính chủ động, phòng ngừa, hạn chế thất nghiệp. Chế độ hỗ trợ học nghề chủ yếu giải quyết nhu cầu học, chưa chú trọng đào tạo, phát triển hoặc nâng cao trình độ kỹ năng nghề. Ngoài ra, điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp trong Luật Việc làm chỉ quy định các trường hợp NLĐ đơn phương chấm dứt HĐLĐ/hợp đồng làm việc trái pháp luật không được hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Trong khi đó, Bộ luật Lao động lại quy định, NLĐ có quyền đơn phương chấm dứt HĐLĐ nhưng phải báo trước cho người SDLĐ và một số trường hợp không cần báo trước với người SDLĐ, nên các trường hợp NLĐ bị sa thải, tự ý bỏ việc không báo trước…vẫn được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Do đó, không phù hợp với mục đích của chính sách BH thất nghiệp nhằm hỗ trợ cho người lao động thực sự khó khăn về việc làm.

Để giảm thiểu tình trạng trục lợi quỹ, chúng tôi đã tăng cường thông tin tuyên truyền về quyền, trách nhiệm của NLĐ. Đồng thời, chúng tôi cũng tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra để xử lý các trường hợp vi phạm. Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc quản lý dữ liệu đã giúp tránh trường hợp trùng đóng, trùng hưởng. Chúng tôi cũng đã tăng cường phối hợp giữa các cơ quan và địa phương để phát hiện và xử lý những trường hợp vi phạm một cách nhanh chóng và có hiệu quả.

Về xử lý vi phạm cũng đã có quy định đầy đủ. Những hành vi vi phạm ở mức độ hành chính sẽ bị xử lý hành chính, vi phạm hình sự sẽ bị xử lý hình sự.

Bên cạnh việc thực hiện những biện pháp trên, có những sửa đổi và bổ sung gì trong Luật Việc làm sửa đổi nhằm hạn chế tình trạng trục lợi quỹ bảo hiểm thất nghiệp?

Ông Trần Tuấn Tú: Để góp phần hạn chế tình trạng trục lợi quỹ bảo hiểm thất nghiệp, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã đề xuất bổ sung quy định về trách nhiệm thông báo của người sử dụng lao động, xử lý đối với trường hợp người sử dụng lao động không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo hiểm thất nghiệp và quản lý đối tượng.

Đồng thời, bổ sung một số trường hợp không được hưởng trợ cấp thất nghiệp như: NLĐ đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, NLĐ bị xử lý kỷ luật buộc thôi việc, và những người đang hưởng lương hưu, trợ cấp mất sức lao động hằng tháng...

Đặc biệt, sửa đổi, bổ sung quy định NLĐ không được hưởng tiền trợ cấp thất nghiệp và không được bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm thất nghiệp đối với thời gian bị tạm dừng hưởng trợ cấp thất nghiệp.

An Thảo (thực hiện)