Đúng hay sai câu chuyện thương mại hóa dịch vụ điều trị Covid-19?

Dưới chân dãy Alps phủ đầy tuyết trắng, phía trước khu rừng xanh rập rạp cùng một hồ nước trong xanh là ngôi nhà gỗ rộng lớn phóng tầm mắt bao lấy cả khoảnh trời hùng vĩ. Các khu nghỉ dưỡng sức khỏe VivaMayr ở Altaussee, Áo từ lâu được biệt đến với hình ảnh đẹp như tranh vẽ, đặc biệt hơn, chúng còn có chức năng là trung tâm vật lí trị liệu cho giới lắm tiền nhiều của. Với những quy định nghiêm ngặt như cấm caffein, rượu, số lần nhai thức ăn, nhiều khách hàng là người nổi tiếng đến đây không chỉ để trải nghiệm mà còn đưa bản thân vào khuôn khổ, chẳng hạn như giảm cân. Trong bối cảnh Covid-19, VivaMayr tự hoạch định chiến lược như một “phòng khám” có giá trên trời với khoảng 2,700 bảng Anh không bao gồm chỗ ở. Người mắc Covid-19 có thể tìm đến chương trình hỗ trợ phục hồi tại đây, hứa hẹn một “chất lượng cuộc sống tốt hơn”.

Ai cũng biết rằng hiện khoa học chưa tìm ra cách chữa trị hay ngăn chặn hoàn toàn Covid. Có rất nhiều thông tin cho thấy các cá nhân liên tục tái mắc bệnh hoặc gặp các vấn đề sau hồi phục. Toàn bộ mạng lưới các phòng khám chuyên khoa của Dịch vụ Y tế Quốc gia NHS trên khắp Vương quốc Anh hỗ trợ 24/7 giúp bệnh nhân cải thiện sức chịu đựng, chức năng thởi và nhận thức, một trong những biểu hiện dễ gặp nhất của Covid. Tuy nhiên, tháng 9 vừa qua, Văn phòng Thống kê Quốc gia ước tính 1,1 triệu người ở Anh đang trong tình trạng mắc Covid kéo dài, không dứt điểm nhưng chỉ có 5.737 người được giới thiệu đến các cơ sở của NHS. Khi biến thể Omicron có khả năng đe dọa nhiều mạng sống hơn nữa cũng là lúc đổ lộ ra khoảng trống trên thị trường chăm sóc sức khỏe Covid-19.

Vậy số lượng lớn những người còn lại làm thế nào để tăng cường sức “chiến đấu” của bản thân? Chắc hẳn nhiều người đang cố chống chọi với dịch bệnh nhưng những nhân vật thuộc top 1% sẽ tìm đến những trung tâm như VivaMayr nói trên và nổ ra cuộc tranh cãi liệu có nên thương mại hóa các phương pháp điều trị Covid. Gwyneth Paltrow, nữ diễn viên kiêm doanh nhân người Mỹ là một điển hình về vấn đề này. Tháng 2/2021, cô đã đăng một bài viết trên blog kể chi tiết về chế độ sinh hoạt sau Covid bao gồm nhịn ăn và "xông hơi bằng tia hồng ngoại thường xuyên nếu có thể". Bài đăng của Paltrow đã liệt kê một loạt các sản phẩm đắt đỏ mà cô đã sử dụng nhằm chấp dứt tình trạng mệt mỏi, đầu óc thiếu minh mẫn như huyết thanh vitamin C Goopbrand trị giá 112 bảng Anh, chăn xông hơi trị giá 400 bảng,...

Giám đốc Y tế Quốc gia của NHS Anh, Stephen Powis, đã có lời cảnh báo trước chia sẻ của Paltrow: “Một số giải pháp mà cô ấy đề xuất không phải là cách mà chúng tôi sẽ làm ở NHS. Chúng ta cần xem xét tình hình sức khỏe một cách lâu dài, áp dụng khoa học nghiêm túc”. Paltrow không phải người duy nhất được cho là thương mại hóa các phương pháp điều trị Covid. Trong suốt năm qua, rất nhiều chương trình, khóa điều trị mọc lên như nấm trên toàn cầu, cung cấp liệu pháp với giá cạnh tranh. Chẳng hạn như trị liệu Park Igls Fit sau Covid ở Áo với giá 3.000 bảng một tuần; chương trình Covid RAKxa ở Thái Lan với giá 2,893 bảng Anh cho ba đêm; chương trình Chữa bệnh Dài hạn của Arrigo ở Somerset 2.500 bảng một ngày (thời gian lưu trú tối thiểu bảy ngày). Phân khúc cao cấp hơn có VivaMayr nơi bệnh nhân có thể tập thể dục hít thở không khí trong lành nhất thế giới.

Các chương trình trên đều được quảng cáo có sự tham gia của chuyên gia y tế có trình độ, xét nghiệm chẩn đoán đưa ra chế độ ăn uống phù hợp, phương pháp chăm sóc sức khỏe như yoga, tắm bùn, châm cứu,... Ở Park Igls còn tung ra loại hình “ba lần chườm nóng bằng sáp ong” mặc dù liệu pháp này chưa được công nhận chính thức. Bệnh nhân ở Rak trải nghiệm Ya-Pao, nghĩa là họ sẽ được dán một miếng dán ở ngực, làm nóng cơ thể theo cơ chế y học cổ truyền tại đây.

Bất chấp sự tin tưởng và đón nhận của người dùng, không ít nhà nghiên cứu bày tỏ ý kiến trái chiều về thương mại hóa điều trị Covid. Brendan Delaney là Giáo sư y khoa tại Đại học Imperial College London đã cùng 30 bác sĩ khác đã dành 6 tháng lập danh sách các khuyến nghị về chữa trị Covid. Bài báo khoa học được xuất bản trên Tạp chí General Practice của Anh hồi tháng 11. Cá nhân ông Delaney không đề cao các phương pháp tại cơ sở kinh doanh tư nhân. Ông nói: “Đầu vào của họ là bệnh lý, là về y tế nhưng đầu ra lại là phục hồi chức năng thông qua một số hình thức hỗ trợ hoạt động sức khỏe. Chưa bàn đến hiệu quả của liệu trình, giá cả cho các chương trình như trên nằm ngoài khả năng của nhiều người”. Ông tiếp tục chỉ ra: “Các nhóm nhiễm bệnh lớn nhất là nhân viên y tế, giáo viên, tiếp theo là nhân viên chăm sóc tại nhà vì họ tiếp xúc với Covid từ rất sớm, trong người có tải lượng vi rút khá cao và chẳng thể nào đủ tiền đi nghỉ ở Áo”. Theo ông, mặc dù không chi trả được cho các dịch vụ tư nhân, bệnh nhân có thể tìm đến các gói điều trị sức khỏe trực tuyến chính thống chỉ vài trăm bảng.  

Tuy nhiên, một trong những lý do khiến các cơ sở nhà nước như NHS chưa phổ biến là bởi thời gian chờ quá lâu. Các phòng khám Covid của NHS có danh sách chờ khoảng "10 tháng". Theo dữ liệu gần đây nhất của NHS Anh quốc, hơn một phần ba số người được giới thiệu đến các trung tâm đánh giá sau Covid ở Anh phải đợi "15 tuần trở lên" để được khám bệnh. Điều này khiến nhiều bệnh nhân chán nản và sẵn sàng chi tiêu cho các dịch vụ tư nhân cũng như vitamin, tiêm tĩnh mạch, thảo mộc,... bất cứ sản phẩm nào được cho là có thể giảm bớt vi rút. Bên cạnh đó, theo ông Delaney, nhiều bệnh nhân không tìm đến NHS là do không cảm thấy được tôn trọng. Delaney đã từng tận mắt chứng kiến một trường hợp như vậy. Một trong những bệnh nhân của ông đã được giới thiệu đến phòng khám của NHS và họ cho rằng, cô ấy chẳng bị làm sao, chỉ là lo lắng quá mà thôi. Sau đó, Delaney đã tự đưa bệnh nhân đi làm các xét nghiệm và phát hiện ra cô này mắc chứng nhịp tim nhanh.

Vì vậy, những bệnh nhân có đủ khả năng chi trả cho các khóa chăm sóc sức khỏe tư nhân không chỉ được điều trị mà còn được phục vụ, tiếp đón như “ông hoàng, bà chứa”. Sự phân chia giàu nghèo hiện hữu trong quá trình điều trị Covid, thậm chí còn trầm trọng hơn bởi thực tế là chỉ riêng điều trị bệnh đã rất tốn kém mà nhiều người còn mất việc làm, kinh tế không ổn định. Một cuộc khảo sát 252 người bị bệnh do nhóm vận động Long Covid Support thực hiện cho thấy 45% đã không thể trở lại làm việc, 5% đã bị chủ lao động sa thải vì mắc Covid.

Ông Paul McCrone, một Giáo sư kinh tế sức khỏe tại Đại học Greenwich nói về nhu cầu đối với y tế tư nhân như sau: “Tình trạng mệt mỏi do bệnh tật kéo dài khiến nhiều người tìm đến các lựa chọn thay thế trả phí bên ngoài NHS. Cần có những phương pháp điều trị hiệu quả cho từng cá nhân và điều này đòi hỏi một lượng lớn kinh phí. Về cơ bản, đó là lựa chọn chi tiêu nhưng vĩ mô hơn hiện ta mới chỉ chi ít hơn 10% GDP cho y tế”.

Vào tháng 7, Viện Nghiên cứu Sức khỏe Quốc gia đã dành 19,6 triệu bảng Anh cho 15 nghiên cứu về chẩn đoán và điều trị Covid dài hạn. Tuy nhiên, trong khi vẫn chưa có sự thống nhất về các phương pháp điều trị tốt nhất, thương mại hóa phương pháp điều trị vẫn sẽ tiếp tục hút khách. Trên thực tế, hầu hết các loại hình điều trị tư nhân không có khả năng gây tổn hại sức khỏe nhưng người đi chữa bệnh hoàn toàn có khả năng phải chi đến 10 nghìn bảng mà cũng không thấy khá hơn. Như Helen Kirwan-Taylor, nhà báo cũng là người chữa Covid chia sẻ sau một lần sử dụng liệu pháp tư nhân, cô cảm thấy tĩnh tâm, dễ chịu nhưng chỉ vài ngày sau đó, mọi thứ như chưa từng xảy ra: “Đúng là các phòng khám tư nhân đẩy nhanh quá trình chữa bệnh, nhưng trừ khi bạn duy trì tình trạng sức khỏe, tâm lý lý tưởng, chế độ phù hợp, nếu không các triệu chứng sẽ tái phát dù có chi đến 100 nghìn bảng đi nữa”.

TL