Trung Quốc đang xây dựng một đế chế năng lượng xanh ở Mỹ Latinh

Trung Quốc đang nhanh chóng mở rộng tiềm năng tăng trưởng và sản xuất năng lượng xanh, đồng thời, bằng cách đó, quốc gia này giành được ảnh hưởng tại các thị trường mới nổi quan trọng trên thế giới. Họ bận rộn thâm nhập vào các thị trường năng lượng tái tạo ở Đông Nam Á, Châu Phi và thậm chí cả phương Tây, nhưng phạm vi ảnh hưởng của Trung Quốc phát triển nhanh chóng hoặc toàn diện hơn ở Mỹ Latinh. 

Trung Quốc đã vượt xa phần còn lại của thế giới về chi tiêu năng lượng sạch, với nhiều chuỗi cung ứng năng lượng sạch phát triển hơn bất kỳ nơi nào khác trên hành tinh. Chỉ riêng Trung Quốc đã chịu trách nhiệm cho gần một nửa tổng chi tiêu năng lượng tái tạo trên toàn thế giới vào năm 2022, với tổng trị giá khổng lồ 546 tỷ USD theo số liệu từ một phân tích của BloombergNEF được công bố vào đầu năm nay. Con số này đã đè bẹp những quốc gia chi tiêu lớn tiếp theo là Mỹ và EU: chi tiêu của Bắc Kinh gần gấp bốn lần so với chi tiêu năng lượng sạch 141 tỷ USD của Washington và gấp 2,5 lần so với 180 tỷ USD của EU. 

Chi tiêu mạnh mẽ của Trung Quốc cho lĩnh vực này đã được đền đáp; Các lĩnh vực năng lượng sạch của đất nước hiện đủ độc lập về kinh tế để không còn nhận được sự hỗ trợ nặng nề của chính phủ và hiện đang cạnh tranh vượt trội so với mọi nhà lãnh đạo năng lượng sạch khác trên trường toàn cầu. Antoine Vagneur-Jones, trưởng bộ phận nghiên cứu chuỗi cung ứng và thương mại tại BloombergNEF, gần đây đã được Scientific American trích dẫn: “Trung Quốc đã thành công trong việc nuôi dưỡng các chuỗi giá trị thực sự tích hợp và hiệu quả này để sản xuất những thứ như tấm pin mặt trời, để sản xuất những thứ như tế bào pin”. Do sự khởi đầu vượt trội của Trung Quốc trong các lĩnh vực này – chưa kể đến việc nước này gần như kiểm soát hoàn toàn nhiều thị trường kim loại đất hiếm  – nhiều khả năng Bắc Kinh sẽ tiếp tục thống trị trong ít nhất một thập kỷ tới, nếu không muốn nói là lâu hơn.

Động lực này đặc biệt rõ rệt ở Mỹ Latinh, nơi có khoảng  90% tất cả các công nghệ năng lượng mặt trời và gió được lắp đặt là do các công ty Trung Quốc sản xuất. Kể từ năm 2023, Bắc Kinh có các hiệp định thương mại tự do đang hoạt động với Chile, Costa Rica, Ecuador và Peru (và hiện đang đàm phán với Uruguay), và cho đến nay, 21 quốc gia Mỹ Latinh đã ký kết kế hoạch đầu tư cơ sở hạ tầng quốc tế khổng lồ của Trung Quốc, Vành đai và Sáng kiến ​​Con đường (BRI).

Lưới điện Nhà nước của Trung Quốc hiện kiểm soát phần lớn hoạt động phân phối năng lượng theo quy định của Chile. Những vấn đề tương tự đang diễn ra ở Peru. Đầu năm nay, một nhóm ngành công nghiệp của Peru đã cảnh báo rằng một thỏa thuận phát triển lớn cho một công ty Trung Quốc để mua lại hai nhà cung cấp điện địa phương “sẽ khiến quốc gia châu Á này gần như độc quyền đối với lĩnh vực này ở Peru, đặc biệt là trong và xung quanh thủ đô đông dân Lima”. Thỏa thuận vẫn đang chờ phê duyệt theo quy định, sẽ chỉ là thương vụ mới nhất trong một loạt thương vụ mua lại của Trung Quốc ở Peru. “Nếu được thông qua, nó sẽ dẫn đến sự tập trung 100% thị trường phân phối điện của Lima vào tay Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa,” Hiệp hội Công nghiệp Quốc gia Peru, một phòng của các công ty tư nhân, được Reuters trích dẫn. 

Bắc Kinh cũng đang nhanh chóng tăng cường đầu tư vào khoáng sản Mỹ Latinh. Lục địa này rất giàu nguyên liệu quan trọng trong năng lượng tái tạo và sản xuất xe điện như  lithium,  niken và  coban. Trung Quốc đã là “nhà sản xuất  đất hiếm  và than chì thống trị trên toàn cầu”, The South China Morning Post gần đây đã báo cáo dựa trên dữ liệu BloombergNEF gần đây. “Nó cũng sở hữu khoảng một phần ba đất hiếm toàn cầu, một phần sáu than chì và một phần tám trữ lượng lithium.” Và mở rộng việc mua lại khoáng sản Mỹ Latinh là một phần quan trọng trong chiến lược của Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc đã sở hữu cổ phần lớn tại một trong những nhà sản xuất lithium lớn nhất ở  Chile, đã mua một 'dự án lithium bay hơi lớn' ở  Argentina và đã ký hàng chục thỏa thuận tăng cường thương mại với  Brazil. 

Và Trung Quốc không phải là cường quốc toàn cầu duy nhất để mắt đến lithium Mỹ Latinh. Hoa Kỳ cũng có lợi ích nhất định trong việc thiết lập các thỏa thuận thương mại với các nhà sản xuất khoáng sản đất hiếm của lục địa. Trên thực tế, đây là một phần quan trọng trong chiến lược của quốc gia để bắt kịp Trung Quốc và cạnh tranh trên thị trường năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, các quốc gia ở Mỹ Latinh đang ngày càng nói về việc né tránh các thỏa thuận như vậy với Mỹ và Trung Quốc vì lợi ích của việc bảo vệ các ngành sản xuất của chính họ và tận dụng các cơ hội gia tăng giá trị trong nước.

Hải Anh