Những khó khăn về kinh tế mà tân Thủ tướng Anh sẽ phải đối mặt

Trên khắp Vương quốc Anh, các doanh nghiệp và hộ gia đình đang cảnh báo rằng họ sẽ không vượt qua được mùa đông nếu không có sự trợ giúp từ chính phủ . Điều đó đặt ra những thách thức to lớn cho bà Liz Truss - người được công bố vào ngày 5/9 sẽ là người kế nhiệm ông Boris Johnson trong vai trò lãnh đạo đảng Bảo thủ và Thủ tướng Anh.

Trong nhiều tháng, Vương quốc Anh đã phải chứng kiến nhiều cú trượt dài tới suy thoái và một cuộc khủng hoảng nhân đạo gây ra bởi các hóa đơn năng lượng tăng vọt.

Kể từ khi Boris Johnson tuyên bố sẽ từ chức vào tháng 7 , triển vọng tăng trưởng đã yếu đi. Lạm phát hàng năm đang ở mức trên 10% khi giá thực phẩm và nhiên liệu tăng vọt. Sự thất vọng về giá cả sinh hoạt tăng cao đã khiến hàng trăm nghìn công nhân làm việc đình công . Đồng bảng Anh vừa ghi lại tháng tồi tệ nhất kể từ năm 2016, chạm mức thấp nhất so với đô la Mỹ trong hơn hai năm.

Martin McTague, người đứng đầu Liên đoàn các doanh nghiệp nhỏ của Vương quốc Anh cho biết: “Tôi sợ rằng tôi không thể tìm thấy bất kỳ tin tức tốt nào". 

Tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn nhiều. Ngân hàng Trung ương Anh dự đoán rằng lạm phát sẽ tăng lên 13% khi cuộc khủng hoảng năng lượng gia tăng. Citigroup ước tính lạm phát ở Vương quốc Anh có thể đạt đỉnh 18% vào đầu năm 2023, trong khi Goldman Sachs cảnh báo có thể lên tới 22% nếu giá khí đốt tự nhiên "vẫn tăng ở mức hiện tại".

Bà Liz Truss sẽ phải đối mặt với những lời kêu gọi tuyên bố can thiệp mạnh mẽ vào các chính sách để cứu vãn tình hình. 

Vấn đề cấp bách nhất sẽ là đối phó với chi phí năng lượng tăng vọt, có thể dẫn đến làn sóng đóng cửa doanh nghiệp. Các chuyên gia đã cảnh báo rằng mọi người sẽ trở nên thiếu thốn và số người chết vì thời tiết lạnh giá sẽ tăng lên trừ khi điều gì đó được thực hiện nhanh chóng.

Truss nói với BBC hôm Chủ nhật (4/9) rằng bà sẽ đưa ra thông báo về "vấn đề năng lượng nghiêm trọng" trong vòng một tuần nếu bà được chọn làm thủ tướng. Bà nói thêm, một gói hỗ trợ kinh tế rộng lớn hơn sẽ xuất hiện trong vòng một tháng.

Một 'thảm họa' năng lượng

Hóa đơn năng lượng của các hộ gia đình sẽ tăng 80% lên mức trung bình 3.549 bảng Anh (tương đương 4.106 USD) kể từ tháng 10. Các nhà phân tích cho rằng giá có thể tăng lên hơn 5.000 bảng Anh (5.785 đô la) vào tháng 1 và nhảy lên trên 6.000 bảng vào tháng 4 (6.942 đô la).

Ngân hàng Trung ương Anh đã cảnh báo nền kinh tế Anh sẽ rơi vào tình trạng suy thoái trong những tháng tới.

Ben Zaranko, nhà kinh tế nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Tài khóa, cho biết: “Thách thức chính mà đợt tăng giá năng lượng đặt ra là các hộ gia đình sử dụng nhiều năng lượng - và đặc biệt là các hộ nghèo hơn là họ sẽ phải thực sự vật lộn để kiếm sống. Đồng thời họ cũng sẽ cắt giảm một số khoản chi tiêu khác". 

Trong khi đó, Neame, người hiện đầu tư bao gồm khoảng 300 quán rượu trên khắp miền nam nước Anh, cho biết các chủ doanh nghiệp đang hoảng sợ. Họ đang nhận được những những hóa đơn thanh toán quá lớn. Nick Mackenzie, người đứng đầu chuỗi quán rượu Greene King, cho biết một địa điểm của họ đã báo cáo chi phí năng lượng đã tăng 33.000 bảng Anh (tương đương38.167 USD).

Điều này thực sự gây khó khăn cho rất nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp đã trải qua thời gian chống chọi với Covid khiến họ trở nên suy yếu. Các chủ doanh nghiệp hiện đang phải vật lộn để đối phó với hàng loạt khó khăn liên tiếp. 

Ngoài ra, việc đồng bảng Anh sụp đổ có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề, khiến việc nhập khẩu năng lượng và các hàng hóa khác trở nên đắt đỏ hơn, đẩy lạm phát lên cao hơn nữa.

Các cuộc khủng hoảng chồng chéo

Đó không phải là lý do duy nhất khiến các chủ doanh nghiệp và nhà đầu tư ngày càng lo lắng. Mặc dù các tỷ lệ tuyển dụng giảm từ tháng 5 đến tháng 7, nhưng tỷ lệ này vẫn cao hơn 60% so với mức trước đại dịch . Tìm kiếm người lao động là một thách thức đặc biệt khó khăn ở Vương quốc Anh kể từ khi quốc gia này bỏ phiếu rời Liên minh châu Âu. 

Brexit cũng đang làm xáo trộn thương mại, đặc biệt là với Liên minh châu Âu, đối tác thương mại lớn nhất của Vương quốc Anh. Xuất khẩu và nhập khẩu về lâu dài sẽ thấp hơn khoảng 15% so với mức bình thường,  Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách Anh dự đoán.

Dean Turner, nhà kinh tế học tại UBS, cho biết tân thủ tướng phải cố gắng tận dụng tối đa vị thế của đất nước mà không tạo ra thêm sự gián đoạn. 

Không có giải pháp dễ dàng

Bà Liz Truss - người bắt đầu nhiệm kỳ Thủ tướng từ tuần này đã tuyên bố sẽ khởi động nền kinh tế bằng cách cắt giảm thuế. Nhưng nhiều nhà kinh tế lo ngại cách tiếp cận này có thể làm tăng lạm phát và làm tổn hại đến nền tài chính công mỏng manh, đồng thời không thể đưa tiền vào túi những người cần nó nhất.

Jonathan Marshall, nhà kinh tế cấp cao tại Resolution Foundation, cho biết: “Lợi ích của việc cắt giảm thuế phần lớn sẽ đến với những người trả nhiều thuế hơn, nói chung là những người có nhiều tiền hơn.

Không có cách nào ngoài việc nhà nước phải trả các khoản tiền khổng lồ để đối phó với tình hình giá năng lượng trong tăng cao trong mùa đông này, nhưng các biện pháp có mục tiêu cụ thể sẽ là cần thiết để tránh lãng phí. Theo các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chính phủ , giá khí đốt và điện trong hai mùa đông tới có thể khiến chính phủ tiêu tốn hơn 100 tỷ bảng Anh (tương đương 116 tỷ USD).

"Năng lượng và khí đốt thì đắt. Để tránh mọi người chết cóng trong nhà của họ, cần phải giúp họ chi trả các hóa đơn năng lượng. Nhưng nhà nước không cần phải trả tiền cho những người có đủ khả năng chi trả", Marshall nói. 

Cũng có những câu hỏi về việc chính phủ Truss sẽ chi trả cho một đợt giải cứu nền kinh tế quy mô lớn như thế nào, đặc biệt là nếu việc cắt giảm thuế vẫn là ưu tiên.

Chính phủ Anh đã phải chi trả rất nhiều trong thời gian các lệnh phong tỏa được áp dụng để ngăn chặn Covid-19. Các khoản nợ của đất nước hiện gần như bằng 100% tổng sản phẩm quốc nội . Khi lãi suất ở mức thấp nhất, đây không phải là vấn đề lớn

Nhưng Ngân hàng Trung ương Anh đã đẩy mạnh việc tăng lãi suất khi cố gắng ngăn chặn lạm phát. Điều đó sẽ khiến chính phủ ngày càng tốn kém trong việc trả nợ. Vương quốc Anh cũng đã phát hành một số lượng lớn trái phiếu, điều đó càng làm nước này trở nên dễ bị tổn thương.

Lyly