Kiềm chế lạm phát sau tăng lương, không để tăng giá kiểu “té nước theo mưa”

Bộ Tài chính đã đề ra 3 kịch bản điều hành giá từ nay đến cuối năm và đưa ra các giải pháp kiềm chế lạm phát trong mức Chính phủ đã đặt mục tiêu từ 4- 4,5%. Kiềm chế lạm phát đang là một thách thức của các cơ quan chức năng. 

Kiềm chế lạm phát, việc tăng lương mới có ý nghĩa

Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV đồng ý cải cách tiền lương với phương án tăng lương cơ sở từ 1,8 lên 2,34 triệu đồng/tháng từ 1/7/2024.

Theo đó, tất cả các đối tượng hưởng lương, trợ cấp bảo hiểm xã hội... đều được tăng cao nhất từ trước tới nay, trong đó lương hưu tăng 15%.

Lương tăng tạo nên tâm lý phấn chấn trong xã hội, cho thấy những nỗ lực của Chính phủ trong việc tăng lương cho người lao động đã được dư luận đánh giá cao, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế tiếp tục chịu nhiều tác động từ bên ngoài. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cũng bày tỏ lo ngại bởi tình trạng “lương chưa tăng, giá đã tăng” sẽ làm giảm ý nghĩa của việc tăng lương, gây khó khăn cho đời sống người dân.

Ngày 3/7, tổ đại biểu Quốc hội đơn vị số 9 tổ chức hội nghị tiếp xúc cử tri quận 4, quận 7, huyện Nhà Bè- TP. HCM, cử tri Vương Thành Long (Q.7) phát biểu: "Theo tôi thấy, giá cả hàng hóa tăng một năm 2 lần, lần đầu là vào dịp Tết và lần thứ hai là lúc nhận lương mới sau 1/7. Tôi kiến nghị, các cơ quan quản lý cần xem xét lại xem việc tăng giá dịch vụ công ở các cơ sở y tế, giáo dục… đã hợp lý chưa. Nếu tăng thì phải có lộ trình rõ ràng để người dân chuẩn bị, đồng thời cần xử lý nghiêm những hộ kinh doanh tăng giá bất hợp lý, tránh tình trạng lương tăng 1 mà giá hàng hóa, dịch vụ tăng 2”.

Lịch sử các lần tăng lương cho thấy giá cả đều tăng theo. Do đó, chỉ khi kiềm chế được lạm phát thì việc tăng lương mới thực sự có ý nghĩa, đảm bảo nâng cao đời sống của cán bộ công chức, viên chức, người lao động và gia đình của họ.

Bà  Nguyễn Thu Oanh - Vụ trưởng Vụ thống kê giá (Tổng cục Thống kê) cho biết: "Những năm trở lại đây, Chính phủ, người dân cùng với thị trường đã thích ứng, không bị tác động nhiều nên tăng lương ít xảy ra chuyện tăng giá mà chủ yếu tạo ra kỳ vọng lạm phát. Song cũng phải thừa nhận rằng vẫn còn hiện tượng “té nước theo mưa” khi lương tăng.

Nỗ lực kiềm chế lạm phát

Trong cuộc họp báo mới đây, bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết, lạm phát (CPI) bình quân quý II/2024 tăng 4,39% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 6 tháng đầu năm 2024, lạm phát tăng 4,08% so với cùng kỳ năm 2023. Trong khi đó mục tiêu Chính phủ đề ra năm 2024 phải kiểm soát lạm phát ở mức lạm phát từ 4- 4,5%. Như vậy từ nay đến cuối năm các cơ quan chức năng phải tính toán kiềm chế mức lạm phát chỉ trên dưới 1%. Đây là một thách thức rất lớn.

Nguyên nhân CPI 6 tháng đầu năm nay tăng là do một số nhóm mặt hàng tăng. Như chỉ số giá nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống tăng 4% so với cùng kỳ năm trước, tác động làm CPI chung tăng 1,34 điểm phần trăm. Chỉ số giá nhóm nhà ở, điện, nước, chất đốt và vật liệu xây dựng tăng 5,51% so với cùng kỳ năm trước, tác động làm CPI chung tăng 1,04 điểm phần trăm. Chỉ số giá nhóm giáo dục tăng 8,58% do trong năm học 2023-2024 một số tỉnh, TP trực thuộc trung ương tăng mức học phí, làm CPI chung tăng 0,53 điểm phần trăm. Chỉ số giá nhóm thuốc và dịch vụ y tế tăng 7%, tác động làm CPI chung tăng 0,3 điểm phần trăm do giá dịch vụ y tế được điều chỉnh theo Thông tư số 22/2023 của Bộ Y tế.

Ba kịch bản điều hành giá từ nay đến cuối năm của Bộ Tài chính đã đề ra. Ở kịch bản thấp, dự báo CPI bình quân năm 2024 tăng khoảng 3,64% so với năm 2023. Kịch bản thứ hai, dự báo CPI bình quân năm 2024 tăng khoảng 4,05% so với năm 2023. Kịch bản dự báo mức cao nhất, CPI bình quân năm 2024 tăng khoảng 4,5% so với năm 2023. Với các kịch bản trên, Bộ Tài chính cập nhật kịch bản CPI bình quân năm 2024 tăng trong khoảng 3,64 - 4,5%.

Tương tự, Tổng cục Thống kê dự báo CPI bình quân trong khoảng 3,8% - 4,5% (3 kịch bản 3,8%, 4,2% và 4,5%).

Đó là dự báo nhưng hầu hết các tổ chức và chuyên gia đều nhận định, nhiều khả năng lạm phát năm 2024 sẽ cao hơn năm 2023, nhưng vẫn nằm trong tầm kiểm soát và mục tiêu mà Quốc hội, Chính phủ đặt ra.

Lo giá cả tăng theo

Dự báo được những biến động của thị trường, nhằm bảo đảm ý nghĩa chính sách tăng lương, bình ổn thị trường, ngày 22/6/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành Công điện số 61/CĐ-TTg về việc tăng cường các biện pháp quản lý, điều hành giá. Theo đó, Chính phủ yêu cầu các cơ quan chức năng chủ động thực hiện nhiều giải pháp điều hành, quản lý giá cả hiệu quả, kịp thời; chuẩn bị sớm phương án điều hành giá các mặt hàng Nhà nước định giá, các dịch vụ công theo lộ trình thị trường; chủ động thực hiện các giải pháp cung cầu hàng hoá đối với các mặt hàng thiết yếu như lương thực, thực phẩm, xăng dầu... góp phần ổn định mặt bằng giá cả, kiểm soát lạm phát, tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp, phát triển sản xuất, kinh doanh.

Theo các chuyên gia kinh tế, nhân tố có thể đẩy lạm phát tăng mạnh từ nay đến cuối năm là xăng dầu, điện tăng giá. Đây là hai yếu tố đầu vào cho hầu hết ngành sản xuất, nếu tăng giá có thể đẩy giá cả hầu hết các mặt hàng tăng lên, đặc biệt là hàng hóa và các dịch vụ thiết yếu.

Đợt tăng lương lần này ở mức cao nhất từ trước tới nay nên cũng không loại trừ nhiều đối tượng lợi dụng chính sách này để đẩy giá hàng hóa, dịch vụ, làm ảnh hưởng đến đại đa số người tiêu dùng, do vậy các cơ quan chức năng đang tích cực thực hiện các giải pháp ngăn chặn việc tăng giá tiêu dùng bất hợp lý trong giai đoạn trước và sau khi tăng lương.

Thực tế trước thời điểm tăng lương, nhóm hàng thực phẩm như thịt heo, gạo, trứng, sữa, đồ công nghệ phẩm, hóa mỹ phẩm và các loại rau, củ, quả đã tăng giá từ 5-10% tùy theo từng sản phẩm. Đơn cử như giá thịt heo liên tục tăng theo tháng và đạt mức tăng khoảng 30% so với đầu năm 2024; giá trứng gia cầm cách đây nửa tháng khoảng 25-27 nghìn đồng/chục thì nay lên 30-32 nghìn đồng/chục; rau xanh tăng từ 1,5 đến 2 lần...

Nếu khảo sát thị trường, người nội trợ đã thấy giá cả đang lập một mặt bằng giá mới, như giá gạo, hồi đầu tháng 6, có một đợt tăng giá, đặc biệt là gạo ST25. Lúc đó thương lái ở miền Tây chào giá lên tới 25.800 đồng/kg so với thời điểm đầu năm, tăng tới khoảng 3.000 đồng/kg. Khảo sát thị trường, người dân dễ thấy nhiều quán bún, phở, hủ tiếu… thời gian gần đây cũng âm thầm tăng giá, trong khi chất lượng giảm sút.

Giá điện tăng là có thể vì kỳ tăng gần nhất là tháng 11/2023. Nhiều lý do điều đó có thể xảy ra, vì trong năm 2023, EVN lỗ khoảng 17.000 tỷ đồng dù được điều chỉnh tăng giá điện 2 lần. Tính chung 2022-2023, tập đoàn này lỗ gần 38.000 tỷ đồng, chưa gồm khoản chênh lệch tỷ giá vẫn treo từ các năm trước (khoảng 14.000 tỷ đồng). Quyết định 24/2017 về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân quy định: "Thời gian điều chỉnh giá bán điện bình quân tối thiểu là 6 tháng kể từ lần điều chỉnh giá điện gần nhất", do vậy giá điện có thể tăng trong 6 tháng cuối năm nay. Đây là yêu tố sẽ đẩy giá cả nhiều mặt hàng tăng theo là tất yếu.

Sáu tháng cuối năm là khoảng thời gian thách thức về giá, đặc biệt là Tết Ất Tỵ 2025, sức mua chắc sẽ tăng, cho nên việc kiềm chế việc tăng giá là một thách thức lớn.

Cùng với việc tăng lương phải kiểm soát được lạm phát, tránh tình trạng tăng giá các mặt hàng thiết yếu theo kiểu “té nước theo mưa” thì việc tăng lương mới có ý nghĩa thực sự. Do vậy cần phải có giải pháp để bình ổn giá, nhất là các mặt hàng tiêu dùng.

Được biết, ngay thời điểm hiện nay, các cơ quan chức năng đã chuẩn bị đầy đủ nguồn hàng, đảm bảo cung hàng hóa không để thiếu hàng, thúc đẩy sản xuất để phục vụ những tháng cuối năm 2024, đặc biệt Tết Ất Tỵ.

Quan trọng nhất là phải kiểm soát lạm phát tâm lý, lạm phát tin đồn, lạm phát domino, “té nước theo mưa” và phải tăng cường kiểm tra, thanh tra, xử phạt nghiêm minh những vấn đề liên quan đến pháp luật về giá.

Vĩnh Hy