Tháo nút thắt phát triển khu công nghiệp Việt Nam

Sáng 16/1, Liên chi Hội Tài chính khu công nghiệp (FAIP) phối hợp với Hiệp hội Tư vấn tài chính Việt Nam (VFCA) tổ chức Tọa đàm "Thực trạng các khu công nghiệp hiện nay và các giải pháp tài chính”. Theo TS. Lê Minh Nghĩa, Chủ tịch VFCA, hiện cả nước có 414 khu công nghiệp (KCN) được thành lập tại 61/63 tỉnh, thành phố, với tổng diện tích gần 127 nghìn ha; hơn 1.000 cụm công nghiệp với tổng diện hơn 31 nghìn ha. Các khu công nghiệp đã trở thành những khu vực trọng điểm thu hút các dự án đầu tư trong và ngoài nước, là điểm đến của nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới.

Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến cuối năm 2022, các KCN trong cả nước đã thu hút được hơn 11.200 dự án FDI với tổng vốn đăng ký đạt 231 tỷ USD, và 10.400 dự án đầu tư của doanh nghiệp trong nước với tổng vốn đăng ký đạt 2,54 triệu tỷ đồng. Các doanh nghiệp trong KCN có đóng góp rất lớn (khoảng 50%) tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, và đóng góp đáng kể vào nguồn thu ngân sách. Sự phát triển của các KCN đồng thời cũng thúc đẩy chuyển giao công nghệ hiện đại, góp phần phát triển nguồn nhân lực, giải quyết số lượng việc làm lớn và nâng cao thu nhập cho người lao động.

Để thúc đẩy các KCN phát triển, nhiều giải pháp đã được triển khai, trong đó có các giải pháp về tài chính. Theo kết quả nghiên cứu của Viện Chiến lược và chính sách tài chính (Bộ Tài chính), hệ thống chính sách tài chính áp dụng cho các KCN Việt Nam hiện nay nhìn chung đã bao gồm 5 nhóm chính sách: Chính sách thuế phí; chính sách đầu tư; chính sách tín dụng; chính sách đất đai; và các chính sách khác. Tuy nhiên trong thực tiễn, vai trò của chính sách tín dụng còn tương đối mờ nhạt; nguồn lực tài chính cho phát triển hạ tầng kỹ thuật KCN còn rất hạn chế dẫn đến việc hạ tầng chưa hoàn thiện, quá trình xây dựng chậm trễ kéo dài nên khó thu hút đầu tư; Sự chồng chéo về quy định ưu đãi đầu tư theo địa bàn khiến một số KCN không được hưởng các chính sách ưu đãi; Chưa có chính sách tài chính ưu đãi cho các doanh nghiệp, dự án đầu tư thứ cấp trong KCN; chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp hoạt động trong KCN cũng chưa thật sự thu hút. 

Đánh giá kết quả và hạn chế trong thu hút đầu tư phát triển các KCN, khu kinh tế thời gian qua, TS. Ngô Công Thành, Phó Chủ tịch Viện Nghiên cứu Đầu tư quốc tế (ISC) cho biết, các KCN, khu kinh tế thời gian qua đã đóng góp tích cực vào thành tựu tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam thể hiện qua các mặt chủ yếu: Thu hút được một lượng vốn đầu tư lớn bổ sung nguồn lực cho đầu tư phát triển; Đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chuyển đổi không gian phát triển, thúc đẩy liên kết vùng, liên kết ngành, tạo nền tảng quan trọng cho tăng trưởng bền vững; Góp phần giải quyết việc làm, chuyển dịch cơ cấu lao động và tăng năng suất lao động; Góp phần tích cực vào công tác bảo vệ môi trường và định hướng tăng trưởng xanh.

Tuy nhiên, theo TS. Ngô Công Thành, bên cạnh kết quả đạt được, việc thu hút đầu tư phát triển KCN, khu kinh tế đã bộc lộ những hạn chế cần được khắc phục như: Quy hoạch định hướng phát triển các KCN, khu kinh tế còn một số bất cập, thiếu tầm nhìn tổng thể, dài hạn, còn dàn trải theo địa giới hành chính, thiếu liên kết ngành và liên kết vùng.

Chất lượng hiệu quả thu hút đầu tư chưa đáp ứng yêu cầu phát triển theo chiều sâu; liên kết hợp tác trong KCN, khu kinh tế, giữa các khu với nhau và giữa KCN, khu kinh tế với khu vực bên ngoài còn hạn chế; Loại hình phát triển chậm được đổi mới, phát triển chưa bền vững và cân bằng về kinh tế, xã hội, môi trường; hiệu quả sử dụng đất, sử dụng lao động chưa cao. Các địa phương và nhà đầu tư phát triển hạ tầng KCN trong nước vẫn ưu tiên tập trung thu hút đầu tư lấp đầy KCN, chưa thực sự chú trọng tới cơ cấu ngành nghề, công nghệ, yếu tố môi trường và xã hội của dự án đầu tư, nên hiệu quả đầu tư phát triển các KCN chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra.

Ngoài ra, chủ đầu tư các dự án kinh doanh hạ tầng KCN Việt Nam do năng lực tài chính hạn chế, có tâm lý chờ đợi tìm được nhà đầu tư thứ cấp rồi mới đầu tư hạ tầng dùng chung trong KCN, trong khi nhà đầu tư FDI lại muốn có mặt bằng, hạ tầng kỹ thuật ngay thì mới quyết định đầu tư. Sự giằng co, chờ đợi này đã khiến nhiều KCN có tỷ lệ lấp đầy thấp, bỏ lỡ cơ hội thu hút đầu tư.

Chỉ ra 7 khó khăn, vướng mắc chính liên quan đến phát triển KCN như: thể chế, chính sách; quá trình thực hiện các quy hoạch phát triển; cơ chế ưu đãi đầu tư; công tác giải phóng mặt bằng…, TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính tiền tệ quốc gia cho rằng, cần sớm thông qua Luật Đất đai, Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi, sửa đổi Nghị định 44 về định giá đất; ban hành các nghị định, thông tư hướng dẫn kịp thời, chất lượng...; Đẩy nhanh tốc độ rà soát và tháo gỡ vướng mắc kịp thời cho các dự án bất động sản KCN; quyết liệt thực hiện các quy hoạch phát triển kinh tế-xã hội đã được duyệt và giải ngân đầu tư công để nâng cấp hạ tầng kết nối các KCN; cụ thể hóa tiêu chí KCN sinh thái với những chính sách ưu đãi cụ thể; Sớm giải quyết các vấn đề tồn tại trên thị trường tài chính, đa dạng hóa các định chế tài chính bất động sản; Triển khai thực hiện quyết liệt các định hướng, thông tư, hướng dẫn của NHNH, Bộ Tài chính để hỗ trợ nguồn vốn và chính sách thuế, phí đối với KCN.

Đối với chủ đầu tư KCN, ông Lực nhấn mạnh, khi đưa ra các kiến nghị chính sách cần đúng, trúng và có giải pháp đi kèm; quyết liệt cơ cấu lại hoạt động, sản phẩm; cần đa dạng hóa nguồn vốn, hướng tới minh bạch, chuyên nghiệp hơn; quan tâm quản lý rủi ro, đáp ứng tốt hơn các yêu cầu về môi trường, an toàn, hệ sinh thái khu công nghiệp….

P.V