Quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu 'rõ ràng đang thất bại'?

Giám đốc điều hành của Saudi Aramco, Amin Nasser đã phát biểu tại cuộc họp hàng năm về năng lượng CeraWeek ở Houston tuần trước, cho rằng quá trình chuyển đổi năng lượng "rõ ràng là thất bại".

Tuy nhiên, ông Fatih Birol, giám đốc điều hành của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), đã phản đối quan điểm này trên tờ Financial Times, nhấn mạnh rằng "các công nghệ như ô tô sử dụng năng lượng mặt trời, gió và điện đang ngày càng thay thế nhu cầu về nhiên liệu hóa thạch và hạn chế khí thải". Vậy, điều nào là chính xác?

Trong cuộc thảo luận trực tuyến tại CeraWeek, mặc dù tập trung chủ yếu vào khí đốt tự nhiên, nhưng ba chủ đề chính khác của cuộc trò chuyện là chuyển đổi năng lượng, năng lượng tái tạo và hydro.

Những nhà lãnh đạo của ủy ban năng lượng của Thượng viện và Hạ viện Hoa Kỳ, đều là thành viên của Đảng Cộng hòa, đã gửi một lá thư cáo buộc tới Tiến sĩ Birol, cáo buộc IEA đã trở thành "người cổ vũ" cho quá trình chuyển đổi năng lượng, gây hại đến mục tiêu ban đầu là đảm bảo an ninh năng lượng.

Ông Nasser dự đoán rằng nhu cầu về dầu sẽ đạt đỉnh khó có thể "trong một thời gian tới" và chắc chắn không phải vào năm 2030. Vitol, một trong những công ty kinh doanh dầu lớn nhất thế giới, dự kiến rằng thời điểm đạt đỉnh dầu có thể là vào đầu những năm 2030. Ngược lại, Chủ tịch của Sinopec, tập đoàn dầu khí nhà nước lớn thứ hai của Trung Quốc, đã dự đoán tại hội nghị rằng mức tiêu thụ dầu ở Trung Quốc, chỉ sau Mỹ về khối lượng, sẽ đạt đỉnh vào năm 2026 và giảm nhẹ đến năm 2030. Tuy nhiên, ông dự báo nhu cầu về khí đốt của Trung Quốc sẽ tăng đến năm 2040.

Dù tăng trưởng kinh tế trong năm nay thấp hơn so với xu hướng dài hạn, nhu cầu về dầu vẫn tiếp tục tăng - có thể cao hơn nhiều nếu dự báo của OPEC là chính xác. Dự kiến nhu cầu dầu sẽ đạt kỷ lục mới trong năm nay, và thậm chí việc sử dụng than đá, loại nhiên liệu hóa thạch bẩn nhất, cũng có khả năng tăng trở lại sau các biện pháp kích thích ở Trung Quốc.

Chính quyền Hoa Kỳ vào ngày thứ Ba đã nới lỏng các quy định đề xuất nhằm thúc đẩy việc áp dụng xe điện, với ưu ái đặc biệt cho các nhà sản xuất ô tô Detroit có thành tích kém về tiết kiệm nhiên liệu.

Để dung hòa những quan điểm trái ngược nhau về quá trình chuyển đổi năng lượng, chúng ta cần xem xét một số điểm sau:

Thứ nhất, việc xác định "quá trình chuyển đổi năng lượng" phụ thuộc vào cách chúng ta định nghĩa nó. Đây có thể là thời điểm mà các công nghệ năng lượng mới trở nên ưu việt hơn về chi phí và hiệu suất so với các công nghệ truyền thống. Một số trường hợp đã chứng minh điều này. Tuy nhiên, liệu đó có phải là lúc mà hầu hết nhu cầu năng lượng được đáp ứng bởi các công nghệ mới này hay không vẫn còn là một câu hỏi. Hoặc đó có thể là lúc toàn bộ hệ thống năng lượng thế giới đang hướng tới việc giảm thiểu sự ấm lên toàn cầu một cách đáng kể? Mục tiêu này vẫn chưa được đạt được một cách đầy đủ.

Thứ hai, tác động của quá trình chuyển đổi năng lượng thường được cảm nhận ở cấp độ cụ thể, nhưng tác động lên việc sử dụng năng lượng, phát thải và biến đổi khí hậu thì lại ở mức độ tổng thể. Mặc dù chỉ có khoảng dưới 4% năng lượng toàn cầu đến từ năng lượng mặt trời và gió kết hợp, và chưa đến 3% phương tiện sử dụng điện, nhưng số liệu từ Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế cho thấy khoảng 87% nguồn điện mới được lắp đặt vào năm ngoái là từ năng lượng tái tạo. Số lượng xe điện bán ra cũng tăng gần 30% và chiếm gần 16% tổng số xe hạng nhẹ. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này mất thời gian.

Thứ ba, như tác giả khoa học viễn tưởng William Gibson từng nói: "Tương lai đã đến, chỉ là nó không được phân phối đều". Các quốc gia và khu vực có sự khác biệt lớn về việc triển khai và sử dụng năng lượng tái tạo. Một số nước như Phần Lan có tỷ lệ năng lượng tái tạo rất cao, trong khi các quốc gia khác như Nga lại có tỷ lệ rất thấp. Việc áp dụng năng lượng tái tạo cũng không đồng đều trên toàn thế giới, với Châu Phi hiện đang đối diện với nhiều thách thức mặc dù có tài nguyên và nhu cầu lớn.

Nhìn chung, năng lượng mặt trời và pin có một năm 2023 rất tích cực, nhưng nhiều ngành công nghiệp khác như gió ngoài khơi, xe điện và máy bơm nhiệt vẫn gặp phải nhiều thách thức. Quá trình chuyển đổi năng lượng không thể được đánh giá đơn giản là thành công hay thất bại, mà thực sự là một quá trình lớn, được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố khác nhau bao gồm các mối quan tâm về khí hậu, chính sách an ninh năng lượng, sự phát triển công nghiệp và công nghệ, cũng như khía cạnh kinh tế và hiệu suất của năng lượng mới và truyền thống.

Do đó, việc dung hòa các quan điểm trái ngược về quá trình chuyển đổi năng lượng đòi hỏi sự linh hoạt và hiểu biết sâu sắc về cả hai phía của cuộc tranh luận.

Quốc Anh/ Theo Robin M. Mills - CEO Qamar Energy