Ngành công nghiệp nặng có vai trò thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và xuất khẩu của Việt Nam

Ngành công nghiệp nặng hình thành và phát triển thế nào?

Ngành công nghiệp nặng ở Việt Nam đã có một quá trình phát triển dài từ khi nước ta giành độc lập. Trong giai đoạn đầu, ngành công nghiệp nặng tập trung chủ yếu vào khai thác và chế biến các nguyên liệu khoáng sản như than, bauxite và quặng sắt. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Việt Nam đã chuyển dịch từ một ngành công nghiệp nặng truyền thống sang một ngành công nghiệp nặng hiện đại hơn.

Công nghiệp nặng (Heavy industry) là một lĩnh vực công nghiệp sử dụng nhiều vốn và ứng dụng kỹ thuật, trái ngược với ngành công nghiệp nhẹ – chủ yếu dùng nhiều lao động. Đồng thời, tác động khá nhiều đến môi trường và tốn kém chi phí đầu tư. Chính vì những điểm khác biệt này mà các ngành công nghiệp nặng không dễ dàng tái phân bổ.

Ngành công nghiệp nặng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và xuất khẩu của Việt Nam. Nó cung cấp các sản phẩm như thép, xi măng, gốm sứ và phân bón, đóng góp vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng, công trình dân dụng và các dự án công nghiệp quy mô lớn. Ngành công nghiệp nặng cũng tạo ra lượng lớn việc làm cho người lao động và mang lại thu nhập ổn định cho họ.

Các lĩnh vực công nghiệp nặng phổ biến nhất hiện nay gồm có, thứ nhất ngành thép, là ngành đang phát triển mạnh mẽ nhất ở Việt Nam trong thời gian qua, với nhiều nhà máy lớn như Nhà máy Luyện thép Hòa Phát và Nhà máy thép Hòa Sen. Sản lượng thép sản xuất trong nước đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng nội địa và còn dư để xuất khẩu ra nước ngoài.

Thứ hai, ngành xi măng, Việt Nam là một trong những nước sản xuất xi măng hàng đầu thế giới. Các nhà máy xi măng lớn như VICEM và Holcim đang đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu sang các thị trường khác.

Thứ ba, ngành gốm sứ, Việt Nam có truyền thống lâu đời trong sản xuất gốm sứ. Các tỉnh Bát Tràng, Phù Lãng và Chu Đậu là các trung tâm sản xuất gốm sứ nổi tiếng.

Thứ tư, ngành phân bón, Việt Nam là một trong những quốc gia sản xuất phân bón hàng đầu tại khu vực Đông Nam Á. Các công ty như PetroVietnam Fertilizer and Chemicals Corporation (PVFCCo) và Bình Điền Fertilizer (BFC) đã đóng góp vào việc cung cấp phân bón cho nông nghiệp trong nước và xuất khẩu.

Triển vọng và thách thức

Theo các chuyên gia, mặc dù ngành công nghiệp nặng ở Việt Nam đang phát triển khá tốt, nhưng vẫn đối mặt với một số thách thức. Trong đó, ngành công nghiệp nặng có tác động tiêu cực đến môi trường, gây ô nhiễm không khí, nước và đất đai. Việc quản lý môi trường và áp dụng công nghệ sạch là một thách thức lớn đối với ngành này.

Giới chuyên gia cũng cho rằng, Việt Nam phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các nền kinh tế lớn khác, như Trung Quốc và Ấn Độ, trong việc sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm công nghiệp nặng. Để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế hiện đại, ngành công nghiệp nặng cần tiến hành cải cách cơ cấu, tăng cường năng suất, đổi mới công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Hiện nay, Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển tiếp từ giai đoạn 1 sang giai đoạn 2 trong quá trình phát triển công nghiệp, trong đó, mức độ hấp thụ công nghệ và trình độ quản lý sản xuất vẫn đang ở mức rất hạn chế. Quá trình chuyển đổi này hiện diễn ra tương đối chậm chạp, mối liên kết giữa các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có trình độ công nghệ và các doanh nghiệp trong nước lỏng lẻo, chưa tạo ra được sự lan tỏa và tận dụng tối đa hiệu quả của FDI đầu tư tại Việt Nam.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp nặng ở Việt Nam vẫn có triển vọng rất lớn. Một số triển vọng tiềm năng bao gồm: Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng giao thông và năng lượng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ngành công nghiệp nặng; Chính phủ Việt Nam cần tiếp tục cải cách quy định và chính sách liên quan đến ngành công nghiệp nặng, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và khuyến khích đầu tư vào ngành này.

Bên cạnh đó,  việc đẩy mạnh việc áp dụng công nghệ hiện đại và xanh trong quá trình sản xuất để tăng cường năng suất và giảm tác động tiêu cực đến môi trường. Cùng với đó, là mở rộng thị trường xuất khẩu cho các sản phẩm công nghiệp nặng, đặc biệt là trong khu vực ASEAN và các thị trường mới nổi.

Theo nhận định của Bộ Công Thương, nhiều năm trở lại đây, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm công nghiệp tăng rất nhanh, chiếm tới hơn 90% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, trong đó tỷ trọng các sản phẩm công nghiệp chế biến, chế tạo ngày càng tăng.

Trong khi đó, Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam cho rằng, Việt Nam đang rất thiếu những doanh nghiệp tư nhân lớn trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo. Trong khi ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đóng vai trò đặc biệt quan trọng, là động lực dẫn dắt nền kinh tế tăng trưởng, giúp tránh khỏi nguy cơ tụt hậu và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Hiện tại, chỉ có một vài doanh nghiệp lớn hoạt động trong lĩnh vực sản xuất ô tô như: công ty Trường Hải, VinFast, Thành Công… nhưng vẫn chưa đạt tầm cỡ thế giới.

Như vậy, ngành công nghiệp nặng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của Việt Nam. Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, ngành này vẫn có tiềm năng phát triển lớn. Việc đầu tư vào hạ tầng, cải cách cơ cấu ngành và chuyển đổi công nghệ là những yếu tố quan trọng để ngành công nghiệp nặng tiếp tục phát triển bền vững và góp phần vào sự thịnh vượng của đất nước.

Nghệ Nhân