Cần một thị trường mở để quản lý thị trường vàng

Những ngày gần đây giá vàng miếng SJC bất ngờ tăng rất nhanh và mạnh, đẩy cách biệt giữa hai thị trường trong nước và thế giới ngày càng lớn. Ngày 26/12, bất chấp thị trường thế giới đi ngang và chỉ tăng nhẹ quanh mốc 2.050 USD/ounce, giá vàng miếng trong nước vẫn tiếp tục tăng 2 triệu đồng/lượng trong ngày và xô đẩy các kỷ lục trên 80 triệu đồng/lượng, đắt hơn giá quốc tế 20 triệu đồng. Trước tình hình đó, trưa 28/12, Thủ tướng Chính phủ đã có công điện chỉ đạo về các giải pháp quản lý thị trường vàng và yêu cầu không để “vàng hóa” nền kinh tế, đánh giá lại thị trường vàng thương hiệu SJC. Và ngay lập tức giá vàng tụt dốc…

Giá vàng xô đẩy các kỷ lục

Ba ngày nay, giá vàng SJC vẫn neo quanh mốc 80 triệu đồng/lượng. Ước tính, trong 2 tuần mỗi lượng vàng miếng SJC đã tăng 4 triệu đồng. Tình hình giá vàng như vậy gây tâm lý bất ổn, có thể tác động tiêu cực đến tỉ giá, lãi suất, thị trường tiền tệ, ngoại hối và an toàn, an ninh tài chính, tiền tệ quốc gia.

Trong 2 ngày 26, 27/12, diễn biến giá vàng nhảy múa cùng một nhịp khi sáng tăng lên trên mốc 80 triệu đồng/lượng, xong lại nhanh chóng giảm vào cuối ngày. Ngày 26/12, tiếp tục là một ngày điên cuồng của giá vàng. Từ mức 78,4 triệu đồng/lượng, giá vàng miếng SJC tăng lên mức 79,5 triệu đồng/lượng rồi 80,3 triệu đồng/lượng vào trưa cùng ngày. Đây là lúc người đầu tư vàng đồng loạt bán chốt lời.

Theo các công ty vàng, trái với cảnh găm hàng những ngày trước, khi giá vàng miếng SJC vọt lên 80,3 triệu đồng/lượng, người nắm giữ vàng đã dồn dập bán chốt lời khiến cho giá vàng miếng SJC sụt mạnh. Lúc 13h30, giá bán vàng miếng SJC từ 80,3 triệu đồng/lượng rơi về 79,5 triệu đồng/lượng rồi 79 triệu đồng/lượng ở chiều bán. Đến14h14, tại Công ty SJC, giá bán ra là 78,8 triệu đồng/lượng, giá mua vào 77 triệu đồng/lượng. Đến gần cuối ngày giá vàng lại bật lên, vàng miếng SJC có giá khoảng 79 triệu đồng/lượng. Thấy giá giảm nhiều người đã mua vào theo kiểu "đảo hàng". Lúc này giá vàng miếng SJC tăng trở lại. Đóng cửa, giá vàng miếng SJC bán ra là 79,2 triệu đồng/lượng, giá mua vào 77,4 triệu đồng/lượng.

Tình trạng giá vàng nhảy múa có thể sẽ lập đi lập lại và có vẻ vàng miếng SJC chỉ tăng, khó giảm sâu trong những ngày tới nếu Chính phủ không có công điện chỉ đạo can thiệp yếu cầu bình ổn giá vàng.

Chuyện buôn bán vàng, đầu tư vàng chốt kiếm lời là chuyện thường xuyên xảy ra trong thời gian qua. Có người lời lớn, có người lỗ mỗi lượng vàng SJC 2-3 triệu đồng cũng bình thường.

Có hay không yếu tố làm giá?

Theo ông Huỳnh Trung Khánh, cố vấn cấp cao Hội đồng Vàng thế giới tại Việt Nam, kiêm Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam (VGTA), giá vàng trong nước tăng cao liên tục từ đầu tuần đến nay dựa trên nhiều yếu tố, xuất phát từ cung cầu thực tế trên thị trường chứ không phải do doanh nghiệp (DN) nào làm giá như nhiều suy đoán.

Chuyên gia Huỳnh Trung Khánh lý giải, lực mua lớn gần đây xuất hiện khi nhà đầu tư kỳ vọng vào đà tăng ngắn và trung hạn của kim loại quý trên thị trường quốc tế, liên quan đến tín hiệu đảo chiều chính sách tiền tệ của Mỹ. Dự báo Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) có thể giảm lãi suất ngay từ tháng 3/2024 và có ba lần giảm ít nhất trong năm 2024. Yếu tố này làm giảm sức mạnh của USD và lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ nhưng ngược lại củng cố sức mạnh cho vàng. Đồng thời những yếu tố khác ủng hộ cho vàng như căng thẳng địa chính trị và nhu cầu nữ trang tăng lên theo tính mùa vụ trước Tết cũng như nhu cầu vàng từ các ngân hàng trung ương.

Các chuyên gia nhận định, giá vàng trong nước tăng cao xuất phát từ việc các kênh đầu tư trong nước khác như lãi suất gửi tiết kiệm giảm sâu, thị trường chứng khoán, bất động sản... đang kém hấp dẫn, nên người dân đổ xô đầu tư vàng, đặc biệt là ở TP HCM và Hà Nội, nhất là vàng miếng SJC. Cầu tăng càng khiến giá đi lên.

Ông Khánh cho biết thêm, trong ngắn và trung hạn, các dự báo vẫn thiên về hướng có lợi cho kim loại quý, qua đó tác động đến giá trong nước. Các ngân hàng và giới phân tích quốc tế dự báo giá vàng vẫn trên đà tăng và còn dư địa đến quý I/2024. Theo đó, giá vàng sẽ thử nghiệm các mốc kháng cự kỹ thuật 2.075 USD, 2.100 USD và xa hơn là 2.150 USD/ ounce.

Vàng miếng SJC lên mốc 80 triệu đồng/lượng là mức tăng cao chưa từng có trong lịch sử giá vàng Việt Nam. Ông Khánh phân tích, vàng trong nước tăng một phần chịu ảnh hưởng bởi giá vàng thế giới tăng. Sau dịp nghỉ Giáng sinh, giá vàng thế giới duy trì trên mốc 2.060 USD/ounce. Tuy nhiên, trước việc tăng giá nhanh và mạnh của vàng trong nước, ông Khánh cho rằng, phần nhiều do tâm lý đám đông kéo nhau đi mua vàng trong những ngày qua.

Do đó các chuyên gia cảnh báo người dân nên tỉnh táo khi đầu tư vào kênh này khi giá vàng gần đây liên tục tăng nóng. Các chuyên gia cũng lưu ý, thị trường vàng phản ánh sự biến động của giá trị tiền tệ và lạm phát. Những người muốn đầu tư vào vàng nên theo dõi chặt chẽ các yếu tố này để cân nhắc và đưa ra quyết định đầu tư phù hợp cho mỗi cá nhân và doanh nghiệp.

Có nên để SJC độc quyền vàng miếng?

Vàng miếng SJC là sản phẩm độc quyền của Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn. Các DN, các cửa hàng kim hoàn kinh doanh vàng miếng hiện nay thực chất chỉ là người bán hàng cho SJC và chỉ hưởng hoa hồng.

Nghịch lý là trong khi đó SJC cũng không có nguồn hàng nhiều để bán, vì từ sau khi Nghị định 24/2012 có hiệu lực cho đến nay, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) không cho nhập thêm vàng và Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn cũng không được dập thêm vàng mới mà chỉ gia công một số lượng vàng bị móp méo, nên số lượng tung ra thị trường rất ít, chủ yếu mua đi bán lại. Đó là lý do khi giá vàng tăng lên, người dân đi mua nhiều, cung thấp hơn cầu làm cho tình trạng khan hàng, cháy hàng diễn ra, khiến giá vàng SJC tăng cao và khi người dân thấy giá vàng cao lại đổ xô đi bán nên giá vàng lại xuống thấp.

Vàng là loại hàng hóa - tài sản đang được Nhà nước quản lý chặt chẽ. Chỉ có NHNN mới được phép xuất nhập khẩu vàng. Buôn bán vàng là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, không thuộc mặt hàng cần bình ổn giá. Do vậy về mặt pháp lý NHNN không can thiệp vào giá vàng. Giới đầu tư vàng trong nước từ hơn 11 năm qua phải luôn luôn nhìn về vàng miếng SJC - DN duy nhất được Nhà nước giao sản xuất độc quyền vàng miếng bán trong nước, dẫn đến thiếu sự bình đẳng giữa các DN, trong hoạt động kinh doanh vàng miếng, khi người dân phải bán vàng miếng các thương hiệu vàng khác với giá rẻ hơn vàng SJC, mặc dù chất lượng như nhau.

Trên thực tế Việt Nam không có một thị trường vàng, không phải là một thị trường tự do, không có thị trường vàng mở, lệ thuộc gần như hoàn toàn vào SJC. Ông Huỳnh Trung Khánh cho biết: “Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam nhiều lần kiến nghị cho nhập nguyên liệu về để sản xuất vàng nhẫn, nữ trang, từ đó sẽ làm giảm nhu cầu vàng miếng. Hiệp hội đã đề nghị NHNN nên cho phép 3 đơn vị nhập khoảng 1,5 tấn với khoảng 100 triệu USD trong vòng 3 tháng. Nhập số lượng ít sẽ không ảnh hưởng gì đến tỷ giá, không đáng lo ngại”. Tuy nhiên đề nghị này đến nay vẫn chưa được chấp nhận.

Năm 2020 Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cũng đã kiến nghị NHNN không nên sử dụng một loại vàng miếng SJC làm thương hiệu độc quyền. NHNN nên cấp phép cho một số DN đủ điều kiện để sản xuất vàng miếng và chịu trách nhiệm với thương hiệu của mình theo khối lượng, tiêu chuẩn về chất lượng và trọng lượng đăng ký với cơ quan quản lý Nhà nước. Nguồn cung vàng miếng trên thị trường đang có tín hiệu rất khan hiếm nên NHNN xem xét có thể sản xuất thêm một lượng lớn vàng miếng để cung ứng ra thị trường nhằm cân bằng cung cầu, tránh xảy ra hiện tượng sốt giá vàng.

Hiệp hội Kinh doanh vàng còn kiến nghị cho phép thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia nhằm tạo ra sự liên thông của giá vàng trong nước với giá vàng quốc tế để đảm bảo không tạo ra chênh lệch lớn về giá vàng trong nước và thế giới như hiện nay, đồng thời có tính thanh khoản cao, đẩy lùi hoạt động xuất, nhập khẩu lậu vàng đang diễn biến hết sức phức tạp như hiện nay. Nếu có Sở Giao dịch vàng quốc gia, Việt Nam sẽ có một thị trường vàng mở.

Tình hình thị trường vàng miếng độc quyền, cung - cầu bị kiểm soát như hiện nay, việc giá vàng tăng cao hơn bình thường tất yếu sẽ xảy ra. Mức giá vàng miếng chênh lệch tới 16 triệu đồng so với vàng nhẫn là một sự vô lý. Cách giải quyết nhiều vấn đề nóng của giá vàng hiện nay là nên ngưng độc quyền sản xuất vàng miếng. Nhà nước chỉ kiểm soát nguồn cung, việc sản xuất có thể cho các DN khác cùng tham gia, hoặc sử dụng vàng tích trữ trong dân cư để sản xuất vàng miếng, góp phần hạ nhiệt nhu cầu vàng miếng của thị trường.

Giá vàng biến động liên tục như hiện nay, có thể thấy Nghị định 24/2012 có hiệu lực hơn 11 năm qua đã lạc hậu, cần có những chính sách mới khi mà hoạt động kinh doanh vàng thế giới, chính sách tiền tệ trong nước và quốc tế cũng đã có nhiều thay đổi lớn, cần phải thay đổi cách quản lý thị trường vàng trong nước.

Giá vàng hôm nay, cho đến 12h ngày 28/12 vẫn tiếp đà tăng cả ở thị trường trong nước và thế giới. Vàng miếng SJC giao dịch ở mức 79,2 triệu đồng/lượng; vàng nhẫn lập đỉnh mới vượt mốc 64 triệu đồng/lượng. Tuy nhiên ngay sau khi có công điện của Thủ tướng chính phủ yêu cầu bình ổn thị trường vàng, giá vàng tuột dốc không phanh. Đến 14h30, Công ty SJC điều chỉnh giá vàng SJC về 73 triệu mua vào và 76 triệu đồng bán ra/lượng. DOJI cũng giảm giá bán ra xuống còn 76 triệu đồng nhưng giá mua vào chỉ có 72 triệu đồng, biên độ mua - bán nới rộng lên 4 triệu đồng, điều thường thấy khi thị trường biến động mạnh. Thế nhưng giá vàng trong nước vẫn đắt hơn nhiều so với thế giới.

Tất cả cho thị trường vàng trong nước vẫn đang rất bất ổn và đã đến lúc phải thay đổi phương thức quản lý để thích ứng với tình hình và kiểm soát được giá vàng để không làm ảnh hưởng đến an ninh tiền tệ, tài chính và tâm lý xã hội.

Vĩnh Hy