Ý nghĩa Tết cổ truyền và văn hóa ẩm thực của Việt Nam

Tết cổ truyền hay còn gọi là Tết Nguyên Đán

Tết cổ truyền còn là dịp để các thành viên trong gia đình, họ hàng, bạn bè sum họp, thăm hỏi, chúc tết nhau. Tết cổ truyền cũng thể hiện sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, các vị thần linh và tổ tiên.

Tết là từ viết tắt của Tết Nguyên Đán, là ngày lễ đầu năm mới theo lịch âm của nhiều nước Đông Á, trong đó có Việt Nam. Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ văn hóa lúa nước, đánh dấu sự khởi đầu của chu kỳ canh tác và gieo trồng mới. Tết Nguyên Đán cũng mang ý nghĩa tôn vinh và gìn giữ các giá trị truyền thống, cũng như cầu mong cho một năm mới an lành, may mắn, hạnh phúc. Tết Nguyên Đán còn là dịp để các thành viên trong gia đình, họ hàng, bạn bè sum họp, thăm hỏi, chúc tết nhau. Tết Nguyên Đán cũng thể hiện sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, các vị thần linh và tổ tiên.

Tết cổ truyền Việt Nam được diễn ra vào khoảng cuối tháng Giêng hoặc tháng Hai theo Âm lịch. Người Việt Nam có niềm tin phổ biến rằng có 12 con vật linh thiêng từ Hoàng đạo thay phiên nhau giám sát và điều khiển các công việc của trái đất. Như vậy, Giao thừa là thời khắc nhường lại công việc cai quản cho một con vật mới theo thứ tự 12 con giáp.

Tết cổ truyền Việt Nam có nhiều phong tục đẹp và ý nghĩa, được chuẩn bị từ rất sớm. Từ ngày 23 tháng Chạp, người Việt Nam tiễn ông Công ông Táo về chầu trời, báo cáo về công việc và cuộc sống của gia đình trong năm qua. Sau đó, người Việt Nam dọn dẹp nhà cửa, trang hoàng nhà cửa bằng hoa quả, cây cảnh, đèn lồng, băng rôn,.. để đón năm mới. Người Việt Nam cũng thường đi chợ hoa, mua sắm đồ cúng, đồ ăn, quần áo mới,.. để chuẩn bị cho những ngày Tết.

Trong những ngày Tết, người Việt Nam có nhiều hoạt động tâm linh và văn hóa. Họ thường cúng giao thừa, cúng tất niên, cúng mùng một, cúng thần tài, cúng ông bà tổ tiên,.. để tạ ơn, cầu siêu, cầu an, cầu phúc. Họ cũng thường đi lễ chùa, đền, miếu,.. để cầu nguyện cho một năm mới tốt lành. Họ cũng thường thăm hỏi, chúc tết, mừng tuổi, biếu quà cho người thân, bạn bè, hàng xóm,.. để thể hiện sự quan tâm, tình cảm, lịch sự. Họ cũng thường tham gia các trò chơi dân gian, các lễ hội, các hoạt động văn nghệ,.. để vui chơi, giải trí, giao lưu.

Tết cổ truyền Việt Nam cũng là dịp để thưởng thức những món ăn truyền thống và đặc sản của từng vùng miền. Có thể kể đến như bánh chưng, bánh tét, thịt kho tàu, thịt đông, canh khổ qua nhồi thịt, các loại giò chả, các loại dưa muối, các loại mứt,.. Những món ăn này không chỉ ngon miệng mà còn mang ý nghĩa phong thủy, tượng trưng cho sự sung túc, hòa thuận, bình an.

Một trong những nét đẹp truyền thống đó là ẩm thực, được thể hiện qua những món ăn ngày Tết đặc trưng và hấp dẫn của ba miền Bắc - Trung - Nam.

Những món ăn ngày tết 3 miền Bắc - Trung - Nam 

Mâm cỗ ngày Tết miền Bắc được chuẩn bị tinh tế và đẹp mắt, trong đó không thể thiếu những món ăn sau: Bánh chưng: là món ăn đặc trưng của ngày Tết miền Bắc, được làm từ gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn và tiêu, gói bằng lá dong và hấp chín. Bánh chưng có hình vuông, tượng trưng cho đất trời, mang ý nghĩa cầu mong một năm mới sung túc, bình an.

Xôi gấc: là món ăn góp phần tạo nên sự đặc sắc và thú vị cho mâm cỗ ngày Tết. Xôi gấc được nấu từ gạo nếp trộn với gấc tươi, nước cốt dừa rồi cho vào nồi hấp. Sau khi hoàn tất, xôi sẽ có màu đỏ tươi rất đẹp mắt và hấp dẫn. Màu đỏ của xôi gấc là màu của sự may mắn, hạnh phúc lứa đôi.

Dưa hành: là món ăn dân dã được rất nhiều người yêu thích, luôn chiếm vị thế quan trọng trong mâm cỗ ngày Tết của người miền Bắc. Dưa hành có vị chua, cay nhẹ, giúp chống ngán, tăng cảm giác ngon miệng khi ăn kèm với bánh chưng hay thịt đông.

Nem rán: là món ăn ngon và hấp dẫn, được rất nhiều người ưa thích và được xem là món ăn ngày Tết tượng trưng cho “quốc hồn, quốc túy” của người Việt. Nem rán được làm từ thịt lợn giã nhuyễn, trộn với mộc nhĩ, nấm hương, giá và gia vị, sau đó bọc bằng bánh tráng và chiên giòn. Nem rán có vị ngon, giòn rụm, thơm mùi thịt và nấm, ăn kèm với nước mắm chua ngọt và rau sống.

Thịt gà luộc: là món ăn quan trọng không thể thiếu trên mâm cỗ ngày Tết của người miền Bắc. Việc dâng cúng gà luộc vào ngày đầu năm có ý nghĩa sẽ mang đến một khởi đầu may mắn, đủ đầy và thuận lợi. Gà sẽ được lựa chọn thật kỹ, sau đó làm sạch, luộc chín với lớp da vàng ươm rồi chặt và xếp ra đĩa một cách thật đẹp mắt.

Mâm cỗ ngày Tết miền Trung cũng rất phong phú và đa dạng, trong đó có những món ăn sau: Bánh tét: là món ăn đặc trưng của ngày Tết miền Trung, được làm từ gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn và tiêu, gói bằng lá chuối và hấp chín. Bánh tét có hình tròn, tượng trưng cho sự liên tục, vĩnh cửu, mang ý nghĩa cầu mong một năm mới tròn đầy, viên mãn.

Tré: là món ăn ngon và độc đáo của ngày Tết miền Trung, được làm từ thịt lợn, da lợn, tai lợn, thịt gà, trứng gà, nêm với gia vị rồi gói bằng lá chuối và hấp chín. Tré có vị ngọt, béo, thơm, ăn kèm với bánh tét và dưa món rất ngon.

Nem chua: là món ăn ngon và hấp dẫn, được rất nhiều người ưa thích và được xem là món ăn ngày Tết tượng trưng cho sự tươi mới, sôi động của người Việt. Nem chua được làm từ thịt lợn, da lợn, nêm với gia vị rồi ủ chua. Nem chua có vị chua, cay, ngọt, ăn kèm với rau sống và bánh tráng.

Dưa món: là món ăn dân dã được rất nhiều người yêu thích, luôn chiếm vị thế quan trọng trong mâm cỗ ngày Tết của người miền Trung. Dưa món có vị chua, cay, mặn, ngọt, giúp chống ngán, tăng cảm giác ngon miệng khi ăn kèm với bánh tét, tré hay nem chua.

Bánh in: là món ăn độc đáo và đẹp mắt của ngày Tết miền Trung, được làm từ bột gạo, nước cốt dừa, đường, màu thực phẩm rồi đổ vào khuôn có hình hoa văn và hấp chín. Bánh in có màu trắng, vàng, đỏ, xanh, tím, tượng trưng cho sự tươi sáng, phồn thịnh, mang ý nghĩa cầu mong một năm mới đầy màu sắc, hạnh phúc và bình an.

Mâm cỗ ngày Tết của miền Nam, như sau: Bánh tét: là món ăn đặc trưng của ngày Tết miền Nam, được làm từ gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn và tiêu, gói bằng lá chuối và hấp chín. Bánh tét có hình tròn, tượng trưng cho sự liên tục, vĩnh cửu, mang ý nghĩa cầu mong một năm mới tròn đầy, viên mãn.

Thịt kho nước dừa: là món ăn quan trọng không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết miền Nam. Thịt kho nước dừa được làm từ thịt ba chỉ cùng trứng vịt luộc, kho chín với nước dừa, nước mắm, đường và gia vị. Thịt kho nước dừa có vị ngọt, béo, thơm, ăn kèm với cơm trắng và dưa món rất ngon.

Canh khổ qua: là món ăn mang ý nghĩa tốt lành trong ngày Tết miền Nam, theo quan niệm của dân gian, mong muốn cho những khổ cực của năm cũ sẽ qua đi để chào đón sự may mắn, tốt đẹp trong năm mới. Canh khổ qua được làm từ khổ qua tươi, nhồi thịt bằm, nấu với nước dừa, nước mắm và gia vị. Canh khổ qua có vị chua, ngọt, mát, giúp giải nhiệt, chống ngán, giải mỡ.

Củ cải ngâm nước mắm: là món ăn dân dã được rất nhiều người yêu thích, luôn chiếm vị thế quan trọng trong mâm cỗ ngày Tết của miền Nam. Củ cải ngâm nước mắm có vị chua, cay, mặn, ngọt, giúp chống ngán, tăng cảm giác ngon miệng khi ăn kèm với bánh tét, thịt kho hay nem chua.

Chả giò: là món ăn ngon và hấp dẫn, được rất nhiều người ưa thích và được xem là món ăn ngày Tết tượng trưng cho sự tươi mới, sôi động của người Việt. Chả giò được làm từ thịt lợn, tôm, cà rốt, nấm hương, giá và gia vị, bọc bằng bánh tráng và chiên giòn. Chả giò có vị ngon, giòn rụm, thơm mùi thịt và tôm, ăn kèm với nước mắm chua ngọt và rau sống.

Tết cổ truyền Việt Nam là một nét đẹp văn hóa của người Việt Nam bao đời nay. Đây là dịp để người Việt Nam bày tỏ lòng biết ơn đối với tổ tiên, thần linh, thiên nhiên, cũng như mong ước cho một năm mới an khang, thịnh vượng, hạnh phúc. Tết cổ truyền Việt Nam cũng là dịp để người Việt Nam thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp.

Quang Duy - Vân Nguyễn