Thúc đẩy doanh nghiệp Việt đổi mới sáng tạo để phát triển bền vững

Việt Nam là 1 trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo

Năm 2023, Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu GII (Global Innovation Index) của Việt Nam được xếp hạng 46/132 quốc gia, nền kinh tế, tăng 5 bậc so với năm 2022. Việt Nam là 1 trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua. Ngoài ra, Việt Nam là một trong 3 quốc gia có kết quả đổi mới sáng tạo vượt trội hơn so với mức độ phát triển trong 13 năm liên tiếp. Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã tăng từ vị trí thứ 5 lên vị trí thứ 3 trong số 6 nền kinh tế hàng đầu Đông Nam Á.

Tại Diễn đàn "Đổi mới sáng tạo trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển bền vững" do Tạp chí Kinh tế và Dự báo tổ chức sáng ngày 5/6, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Trịnh Thị Hương cho biết: Hiện nay, chính sách, chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số đã được ban hành khá đầy đủ, đồng thời đã xây dựng công cụ, nền tảng số, cơ sở dữ liệu chuyển đổi số, xây dựng và triển khai đào tạo chuyển đổi số cho doanh nghiệp, cho chuyên gia tư vấn chuyển đổi số, cũng như triển khai hỗ trợ tư vấn chuyên sâu cho doanh nghiệp về chuyển đồi số.

"Đến nay, có hơn 13.800 doanh nghiệp tại 63 tỉnh, thành phố trên toàn quốc được đào tạo trực tiếp về chuyển đổi số, gần 400 doanh nghiệp được hỗ trợ chuyên sâu xây dựng và triển khai lộ trình chuyển đổi số. Mạng lưới hơn 120 tổ chức, cá nhân cung cấp giải pháp, tư vấn, đào tạo chuyển đổi số được sàng lọc, thành lập, đào tạo và kết nối với cộng đồng doanh nghiệp...", bà Trịnh Thị Hương thông tin.

Bà Hương cũng cho biết thêm, hiện nay Chính phủ đã có nhiều chính sách, cũng như các chương trình để hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong chuyển đổi số, không chỉ là chính sách, mà cả những hành động thiết thực. "ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) là một trong những lĩnh vực chúng tôi quan tâm. Các doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực ESG, thì có thể kết nối với Cục Phát triển doanh nghiệp, chúng tôi sẵn sàng là đầu mối để cùng đồng hành với doanh nghiệp trong chuyển đổi số", bà Hương chia sẻ.

Đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy thị trường giáo dục ứng dụng công nghệ. Trong lĩnh vực này đang diễn ra rất mạnh mẽ. Học sinh và các bậc phụ huynh đã rất quen thuộc với việc sử dụng nền tảng trực tuyến để học tập, do đó, nhu cầu về chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục đang diễn ra rất mạnh mẽ. Trong quá trình hỗ trợ các doanh nghiệp và đánh giá về các mức độ sẵn sàng chuyển đổi số, bà Hương cũng cho biết, đã nhận thấy các doanh nghiệp trong lĩnh vực giáo dục có mức độ sẵn sàng chuyển đổi số cao nhất so với tất cả các lĩnh vực khác.

Hiện nay, Cục Phát triển doanh nghiệp đã hỗ trợ cho một số trung tâm đào tạo, điển hình là các trung tâm đào tạo tiếng Anh, ví dụ như hỗ trợ kết nối cung cấp các nền tảng để doanh nghiệp tải các bài học trực tuyến, hoặc doanh nghiệp có thể vào đó để học tập trực tuyến trên nền tảng ghi âm.

Theo ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC, Bộ Kế hoạch và Đầu tư), sau khi có Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Đầu tư, Nghị quyết 98 của Quốc hội... các cơ chế, chính sách đã bao phủ hơn về ưu đãi đầu tư cho các dự án đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, trung tâm đổi mới sáng tạo (so với trước đây tập trung ưu đãi theo ngành nghề và địa bàn đầu tư).

Đại diện NIC nhấn mạnh, việc quy định ưu đãi đầu tư cho các trung tâm đổi mới sáng tạo do doanh nghiệp thành lập là một bước tiến lớn trong chính sách. Các ưu đãi cho cá nhân là chuyên gia, người lao động trong các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo bước đầu được quan tâm phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia là ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia.

Các cơ chế, chính sách hỗ trợ về nguồn vốn, về cơ chế thí điểm (sandbox) cho đổi mới sáng tạo đã được quan tâm hơn và một số văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến vấn đề này đang được nghiên cứu, sửa đổi. 

Nhiều doanh nghiệp chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của đổi mới sáng tạo

Cũng tại Diễn đàn thông tin, hiện nay, định hướng chuyển đổi số doanh nghiệp được thông qua: Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 và Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Những chính sách này đã đưa ra các nhiệm vụ cần thiết và giải pháp nhằm thúc đẩy và đẩy mạnh chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Tổng kinh phí ngân sách bố trí hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2024 là 140 tỷ đồng để hỗ trợ chuyển đổi số, dự kiến hỗ trợ đào tạo cho hơn 8.000 doanh nghiệp, bao gồm cả hình thức đào tạo trực tiếp và trực tuyến, tư vấn và hỗ trợ ứng dụng các giải pháp chuyển đổi số.

Thực tế cho thấy, doanh nghiệp Việt Nam còn gặp nhiều trở ngại khi đổi mới sáng tạo. Nhiều doanh nghiệp chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của đổi mới sáng tạo.

Tại Diễn đàn, bà Nguyễn Thy Nga, Viện trưởng Viện Quản trị chính sách và Chiến lược phát triển thuộc Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Chủ nhiệm Đề tài Từ chính sách ra cuộc sống, cũng chỉ ra rằng: "Hiện nay các cơ chế, chính sách về chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo có sự phân tán, với sự tham gia của nhiều bộ, ngành, trong khi sự kết nối giữa các đơn vị này còn không ít hạn chế, thách thức. Điều này khiến doanh nghiệp gặp khó khăn, lúng túng khi muốn triển khai các hoạt động đổi mới sáng tạo trong bối cảnh chuyển đổi số, bởi không biết làm theo bộ, ngành nào.

Cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong triển khai đổi mới sáng tạo vừa nhiều, vừa thiếu. Nhiều là vì lẻ tẻ, phân tán ở nhiều lĩnh vực, do các bộ, ngành, địa phương khác nhau quản lý, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong nhận diện các chính sách này để tận dụng. Nhưng thiếu là thiếu hệ thống cơ chế, chính sách có sự liên kết mang tính tập trung, có hệ thống bài bản để doanh nghiệp tiếp cận thuận lợi. Doanh nghiệp đang bơi trong hệ thống cơ chế, chính sách hỗ trợ, nhưng chẳng biết cách nào để nhận được sự hỗ trợ này. Nhiều quỹ đầu tư nước ngoài muốn đầu tư vào Việt Nam, nhưng bị đứt gãy, do tình trạng cát cứ thông tin của các bộ, ngành".

Khắc phục những hạn chế còn tồn tại để thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Tại Diễn đàn, để khắc phục những hạn chế còn tồn tại, qua đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo phát triển thực chất và hiệu quả trong thời gian tới, bà Nguyễn Thy Nga đề xuất cần triển khai một số giải pháp:

Một là, cần tạo ra sự kết nối 2 chính sách quan trọng là thu hút nguồn lực tri thức, hỗ trợ nâng cao vai trò của doanh nhân trong thời đại mới;

Hai là, các bộ, ngành phải ngồi lại với nhau để tạo ra sự liên kết, liên thông về cơ chế, chính sách đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Với vai trò của NIC, tổ chức này nên là đầu mối, là trung tâm tập hợp tổng thể hệ thống cơ chế, chính sách ở tầm quốc gia về đổi mới sáng tạo. Các thông tin này cần được cập nhật thường xuyên trên Cổng thông tin điện tử quốc gia về đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, để các doanh nghiệp trong và ngoài nước, các đối tác dễ dàng nắm bắt, qua đó đáp ứng các nhu cầu đa dạng của họ. Đây là cách giúp Việt Nam cải thiện khả năng thu hút đầu tư vào lĩnh vực đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. NIC nên triển khai thí điểm mô hình tập hợp tất cả các ý kiến đóng góp, các sáng kiến về đổi mới sáng tạo nói riêng, sự phát triển của Việt Nam nói chung từ các chuyên gia, trong đó có đội ngũ trí thức, chuyên gia ở nước ngoài. Từ thu hút đóng góp về ý tưởng, cần tiến đến thu hút về vốn, kiều hối;

Ba là, muốn đổi mới sáng tạo thành công, cần tập trung vào 3 vấn đề, gồm: Tăng năng suất lao động, tăng nguồn thu, tăng nhận diện thương hiệu. Để tăng năng suất lao động, cần tận dụng tối đa các nguồn lực trong và ngoài nước, từ đó phục vụ cho triển khai hiệu quả các chương trình.

Theo ông Phan Thanh Hà, Giám đốc Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, để thúc đẩy doanh nghiệp thực hiện đổi mới sáng tạo, hiện nay, Quỹ đang hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo; doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành; doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị.

"Quỹ đang hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa theo 4 hình thức: cho vay trực tiếp; cho vay gián tiếp; tài trợ vốn; hỗ trợ tăng cường năng lực", ông Hà thông tin.

Cũng tại Diễn đàn, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp Trịnh Thị Hương khẳng định, chuyển đổi kép - chuyển đổi số song hành cùng chuyển đổi xanh là xu hướng tất yếu của doanh nghiệp cần nắm bắt để tận dụng các cơ hội kinh doanh mới cũng như mang lại lợi ích bền vững cho xã hội và môi trường.

Theo bà Hương, chuyển đổi kép xoay quanh 3 trụ cột chính: Tăng năng suất và hiệu quả kinh tế một cách bền vững; Tăng cường khả năng chống chịu và thích ứng với biến đổi khí hậu; Giảm thiểu hoặc loại bỏ tối đa lượng khí thải nhà kính.

Bà Hương cũng nêu 3 giải pháp trọng tâm thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi số: Thứ nhất, đào tạo chuyên sâu nâng cao năng lực chuyển đổi số cho doanh nghiệp, đào tạo người lao động và kỹ sư công nghệ số, đào tạo đội ngũ chuyên gia tư vấn thông qua chương trình quốc tế.

Thứ hai, tư vấn lộ trình và tư vấn triển khai cho doanh nghiệp về xây dựng chiến lược, lộ trình chuyển đổi số, tư vấn triển khai những bài toán thực tế doanh nghiệp có nhu cầu.

Thứ ba, hỗ trợ giải pháp chuyển đổi số, kết nối hỗ trợ một phần/toàn phần về một số phần mềm công nghệ cụ thể để doanh nghiệp ứng dụng.

Bảo Bảo