Hội thảo do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) với sự hỗ trợ của Viện FNF (Cộng hoà Liên bang Đức) tổ chức nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu tìm hiểu, tuân thủ và thích ứng với các tiêu chuẩn xanh trong khuôn khổ Thỏa thuận Xanh EU.
88-93% doanh nghiệp xuất khẩu và chủ thể liên quan chưa biết về Thoả thuận Xanh EU
Hiện nay, việc xây dựng nền kinh tế có mức phát thải tối thiểu, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên, ngăn chặn tình trạng suy giảm hệ sinh thái, hay còn gọi là quá trình "chuyển đổi xanh", đang và sẽ là xu hướng tất yếu toàn cầu. Liên minh châu Âu (EU) được đánh giá là một trong những khu vực tích cực nhất trên thế giới trong các nỗ lực chuyển đổi xanh này, đặc biệt là với việc thông qua và triển khai Thỏa thuận Xanh EU (European Green Deal - EGD) từ đầu năm 2020.
Thỏa thuận Xanh là Gói các sáng kiến chính sách khung của EU nhằm mục tiêu xây dựng EU thành khu vực trung hòa về phát thải khí nhà kính vào năm 2050 và giảm thiểu việc sử dụng các nguồn lực tự nhiên trong phát triển kinh tế. Việc EU từng bước thực thi các mục tiêu trong Thỏa thuận Xanh đang và sẽ có tác động trực tiếp tới các hoạt động kinh doanh trên hoặc với thị trường EU, trong đó có hoạt động sản xuất, xuất khẩu hàng hóa từ Việt Nam vào thị trường này.
Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Quang Vinh - Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định: "Là thị trường có sức mua lớn nhất nhì toàn cầu, EU trước nay luôn nằm trong tốp đầu về kim ngạch xuất khẩu của hàng hóa Việt Nam. Mặc dù bối cảnh kinh tế khó khăn hiện tại có thể làm suy giảm tạm thời cầu ở thị trường này, EU vẫn là thị trường rất tiềm năng với xuất khấu Việt Nam, đặc biệt với những cơ hội từ Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU. Năm 2022, thị trường EU chiếm tới 12.6% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đi toàn thế giới, tăng trưởng 16,7% so với năm 2021, cao hơn đáng kể so với mức tăng chung đi tất cả các thị trường (10,5%). Với vị trí như vậy, những động thái của EU trong chuyển đổi xanh chắc chắn sẽ ảnh hưởng đáng kể tới một bộ phận không nhỏ của xuất khấu Việt Nam".
"Từ thực tế trên, việc tìm hiểu kỹ, theo dõi và thích ứng với các chính sách trong khuôn khổ Thỏa thuận Xanh EU liên quan tới sản phẩm của mình là đòi hỏi cấp bách đối với các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu Việt Nam để duy trì và phát triển xuất khẩu bền vững ở thị trường EU nói riêng và nhiều thị trường khác cũng đang có những hành động chuyến đối xanh theo hướng tương tự", ông Vinh nhận định.
Một Khảo sát nhanh do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam thực hiện tháng 8/2023 cho thấy có tới 88-93% các doanh nghiệp và các chủ thể liên quan khác chưa từng biết tới hoặc chỉ nghe nói sơ qua về Thỏa thuận Xanh hoặc các chính sách, quy định cụ thể triển khai Thỏa thuận này mà EU đã thực hiện đến thời điểm này.
Trong khi đó, không ít các chính sách xanh của EU có ảnh hưởng trực tiếp tới hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này đã được ban hành, hoặc đang dự thảo và sẽ được thông qua trong thời gian tới đây. Ví dụ, với nông sản thực phẩm là Chiến lược "Từ trang trại đến bàn ăn" với một loạt chính sách thắt chặt việc sử dụng nông hóa phẩm, bao bì đóng gói, ghi nhãn, truy xuất nguồn gốc xanh của sản phẩm nhập khẩu. Với nhóm hàng hóa chế biến chế tạo (như điện tử, công nghệ thông tin, nhựa, dệt may...), Kế hoạch hành động về Kinh tế tuần hoàn mới của EU với 35 nhóm hành động đang được triển khai cấp tập. Đó là chưa kể tới các chính sách đơn lẻ khác ảnh hưởng trực tiếp tới một số loại sản phẩm cụ thể nhập khẩu vào EU như Quy định về Chống phá rừng - EUDR (áp dụng cho cà phê, ca cao, gỗ..), hay Cơ chế điều chỉnh carbon tại biên giới - CBAM nhằm vào sắt thép, nhôm, xi măng...
Danh sách các chính sách xanh có tác động trực tiếp tới hàng hóa xuất khẩu vào EU sẽ còn tiếp tục được nối dài cùng với tiến trình triển khai các mục tiêu trong Thỏa thuận Xanh EU đến năm 2050 của EU, mà đặc biệt là trong giai đoạn từ nay tới 2030.
Chia sẻ với phóng viên, bà Nguyễn Thị Thu Trang – Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) cho biết: “Theo rà soát của chúng tôi đến hiện tại, với gần 60 hành động để thực thi thỏa thuận xanh của EU thì chúng tôi nhận diện nó tác động đến doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam ở 3 góc độ chính. Thứ nhất là làm gia tăng các tiêu chuẩn xanh đối với các sản phẩm hàng hóa sản xuất và xuất khẩu của Việt Nam sang EU. Thứ 2 là làm gia tăng trách nhiệm tài chính xanh của một số doanh nghiệp liên quan đến sản phẩm mà có khả năng gây ô nhiễm môi trường trong quá trình sản xuất khi nhập khẩu vào EU. Cuối cùng là nó làm gia tăng trách nhiệm giải trình về nguồn gốc sản phẩm, cũng như là về các yêu cầu liên quan đến tác động quá trình sản xuất và sử dụng thải bỏ sản phẩm đối với môi trường”.
Đáp ứng tiêu chuẩn xanh là con đường tất yếu của doanh nghiệp
Tại Hội thảo, các chuyên gia, đại biểu cũng đã cùng chia sẻ, trao đổi về thực tiễn của doanh nghiệp và những vấn đề cần chú ý trong việc thực hiện chuyển đổi xanh liên quan đến sản xuất và xuất khẩu hàng hóa đi EU và mở rộng các thị trường xuất khẩu phát triển khác.
Theo bà Trang, thỏa thuận xanh EU không chỉ là một bộ tiêu chuẩn xanh cố định, cũng không phải là 1 kế hoạch có lộ trình chi tiết, đầy đủ và tổng hợp cho chuyển đổi xanh của EU mà nó là tập hợp rất nhiều chính sách đang diễn biến nhanh chóng với nhiều hành động của EU. Vì thế, đối với các doanh nghiệp Việt Nam mà dự kiến sẽ bị ảnh hưởng bởi các tiêu chuẩn xanh, chính sách xanh trong khuôn khổ thỏa thuận xanh EU thì quan trọng nhất là cần phải tìm hiểu để biết về diễn biến, hành động của EU trong khuôn khổ thỏa thuận mà có ảnh hưởng đến quá trình sản xuất, xuất khẩu hàng hóa của mình sang thị trường này.
Thứ hai, đối với một số chính sách xanh của EU mà đã được thực hiện, đã đi vào có hiệu lực thì các doanh nghiệp cần phải có sự chuẩn bị đáp ứng tiêu chuẩn này. Bởi vì hiện nay với những tiêu chuẩn hiện tại mà chúng ta còn khó đáp ứng thì với những tiêu chuẩn nâng cao về tính xanh của EU thì chắc chắn sẽ là thách thức mà chúng ta cần phải có sự chuẩn bị, cũng như có hành động thích ứng để đáp ứng.
Cuối cùng, bà Trang đánh giá việc thực hiện các tiêu chuẩn xanh EU không chỉ là câu chuyện đáp ứng những yêu cầu của EU mà quan trọng hơn là để đáp ứng với các xu hướng thị trường, những ý thức tiêu dùng xanh của khách hàng EU cũng khách hàng trên toàn cầu.
“Nếu doanh nghiệp có sự chủ động chuyển đổi xanh, không phải chỉ để thực hiện những tiêu chuẩn bắt buộc mà còn để đón đầu cơ hội về thị trường, đáp ứng nhu cầu của tệp khách hàng xanh thì nó sẽ là cơ hội cho doanh nghiệp về lâu dài trong sản xuất, xuất khẩu đi các thị trường như EU và các nước phát triển”, bà Trang chia sẻ.
Chia sẻ với phóng viên, ông Võ Trí Thành - Chuyên gia cao cấp, Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung Ương cho rằng: "Nếu doanh nghiệp muốn thực sự phát triển bền vững, thì việc đáp ứng những tiêu chuẩn xanh là một con đường tất yếu của doanh nghiệp. Đứng trên tâm thế một doanh nghiệp phát triển, chúng ta nên hiểu đây không phải là một gánh nặng về mặt tài chính phải tuân thủ mà đây là khoản đầu tư cho phát triển bền vững, cho làm ăn kinh doanh có hiệu quả".
Cũng tại Hội thảo, chia sẻ với phóng viên, đại diện từ doanh nghiệp xuất nhập khẩu gỗ chia sẻ: "Với tôi, tiêu chuẩn xanh là một trách nghiệm đối với doanh nghiệp, là yêu cầu của nhà nhập khẩu, đặc biệt là từ phía EU. Ví dụ như những sản phẩm ngành gỗ thì tiêu chuẩn xanh có thể nói từ những vấn đề về truy xuất nguồn gốc, nguyên liệu đầu vào, ngoài ra còn có thể bao gồm một số tiêu chuẩn tự nguyện như trách nhiệm với môi trường, với người lao động. Đây không phải là những điều hoàn toàn mới đối với chúng tôi".
"Đối với những doanh nghiệp xuất khẩu như chúng tôi, khó khăn nhất là khi đáp ứng những yêu cầu đối tác nước ngoài liên quan đến chi phí. Tiêu chuẩn xanh bao giờ cũng đi kèm theo chi phí, rồi những yêu cầu về đổi mới công nghệ, về đáp ứng những giấy phép đưa ra, những điều này đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể nói là rất khó. Tuy nhiên đã là một doanh nghiệp xuất khẩu rồi thì phải có tầm nhìn, có định hướng để phát triển một cách bài bản", đại diện doanh nghiệp cho biết.
Thỏa thuận xanh EU là một gói chính sách của nội bộ EU nhưng nó có ảnh hưởng đến xuất khẩu Việt Nam. Hiện nay, đa phần những chính sách này đang chỉ ở dự thảo, cho nên việc nhận diện của doanh nghiệp còn khó khăn, hơn nữa là với tính chất đan xen và thường xuyên liên tục phát triển các tiêu chuẩn xanh này thì việc thông tin tìm hiểu của doanh nghiệp là khó khăn.
Với vai trò là đại diện Trung tâm WTO và Hội nhập, bà Trang đề xuất: "Chúng tôi kỳ vọng các cơ quan quản lý nhà nước mà có chức năng, thẩm quyền có liên quan đến xuất nhập khẩu doanh nghiệp, đặc biệt là những đơn vị thương vụ của Việt Nam tại thị trường các nước EU cần có thông tin kịp thời và cập nhật cho doanh nghiệp về những diễn biến, những chính sách xanh cụ thể. Đồng thời, hy vọng các cơ quan quản lý nhà nước có thể tư vấn hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình triển khai, thực hiện tiêu chuẩn xanh EU. Đặc biệt với những tiêu chuẩn xanh lần đầu tiên được ban hành và nó đặt ra những yêu cầu thách thức lớn đối với doanh nghiệp thì chúng tôi hy vọng là các cơ quan quản lý nhà nước cần làm việc, trao đổi, tham vấn với các cơ quan thẩm quyền từ phía EU để chúng ta tìm được giải pháp tốt nhất cho doanh nghiệp trong việc thích ứng tiêu chuẩn của EU".
Bảo Trinh
Trở lại Kinh tế vĩ mô
