Chia sẻ trách nhiệm giữa Trung ương và địa phương trong sử dụng ODA

Trong bối cảnh các quốc gia, tổ chức quốc tế sẽ giảm dần ODA cho Việt Nam, thì việc sử dụng sao cho hiệu quả nguồn vốn vay là hết sức quan trọng. Nhà nước chỉ nên tập trung nguồn vốn ODA ưu đãi vào những lĩnh vực then chốt, các dự án công trình trọng điểm, các tỉnh khó khăn.

Bộ Tài chính tổ chức cuộc họp báo chuyên đề để công bố việc thực hiện cơ chế cho vay lại vốn ODA theo Chỉ thị 02/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Ảnh: VGP/Xuân Tuyến

Sáng nay (22/3), Bộ Tài chính đã tổ chức cuộc họp báo chuyên đề để công bố việc thực hiện cơ chế cho vay lại vốn ODA theo Chỉ thị 02/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ nhằm chia sẻ trách nhiệm gánh nợ giữa Trung ương và địa phương, gắn trách nhiệm giữa vay nợ với trả nợ. ODA “đắt” dần Từ năm 2010, Việt Nam đã trở thành nước thu nhập trung bình. Theo đó, mức độ ưu đãi của các khoản cho vay của các đối tác phát triển dành cho Việt Nam đang giảm rõ rệt. Nếu như trước năm 2010, thời hạn vay bình quân khoảng 30-40 năm, với chi phí vay khoảng 0,7-0,8%/năm, bao gồm thời gian ân hạn, thì từ năm 2011 đến nay, thời hạn vay bình quân chỉ còn 10-25 năm, tùy theo từng đối tác và từng loại vay; với chi phí vay khoảng 2%/năm trở lên. Nhiều nhà tài trợ đã chuyển từ nguồn vốn ODA sang nguồn vốn vay hỗn hợp. Theo ông Trương Hùng Long, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính), đến 7/2017, Ngân hàng Thế giới (WB) sẽ chính thức chấm dứt ODA cho Việt Nam. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và các tổ chức đa phương cũng sẽ giảm dần ODA ưu đãi… Như vậy, các khoản vay nước ngoài sẽ trở nên “đắt” hơn, điều kiện vay cũng ngặt nghèo hơn. Bộ Tài chính cho biết, tổng số vốn ODA, vay ưu đãi được ký kết từ năm 2005-2015 khoảng 45 tỷ USD được phân bổ làm 3 phần: 1/3 số vốn cho ngân sách Trung ương để cấp phát cho các chương trình, dự án thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách Trung ương; 1/3 dành cho các chương trình, dự án của địa phương và 1/3 để cho vay lại các dự án trọng điểm của Nhà nước. Trong tổng số vốn dành cho chương trình, dự án của địa phương, tỉ trọng vốn cấp phát chiếm 92,2%; cho vay lại chỉ chiếm 7,8%. Đáng chú ý, đối với phần vốn để cho vay lại các dự án đầu tư trọng điểm của Nhà nước (khoảng 15 tỷ USD) cho đến nay vẫn được cấp phát từ ngân sách Nhà nước, do đó Chính phủ vẫn chịu toàn bộ các rủi ro tín dụng. Cơ quan cho vay lại chỉ có vai trò là ngân hàng phục vụ và hưởng phí dịch vụ. Tình trạng này tạo ra sức ỳ ở cả cơ quan cho vay và người sử dụng ODA. Chẳng hạn, với dự án của ngành, của địa phương được vay dài hạn tới 30-40 năm, chi phí thấp và không phải chịu các rủi ro tài chính. Trong trường hợp này, các địa phương, bộ, ngành sẽ không phải đứng trước áp lực sử dụng ODA sao cho thật hiệu quả. Hơn nữa, chính sự ưu đãi khiến xảy ra tình trạng đầu tư dàn trải, sử dụng vốn kém hiệu quả và sự phân bổ nguồn lực thiếu hợp lý, mức độ tiếp cận nguồn vốn của các địa phương miền núi, khó khăn thường hạn chế hơn các tỉnh, thành phố lớn. Địa phương vay lại để chia sẻ trách nhiệm Thực hiện Chỉ thị 02/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, trong thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ dần thu hẹp phạm vi cấp phát từ ngân sách Nhà nước và giảm tính bao cấp của Nhà nước trong cơ chế sử dụng vốn vay nước ngoài. Đối với cho vay lại chính quyền địa phương, tỉ lệ cho vay lại được xác định theo điều kiện của nguồn vốn (vay ODA và vay ưu đãi). Tỉ lệ cho vay lại vốn ODA dự kiến chia làm 5 nhóm bao gồm 3 nhóm đối với các tỉnh nhận trợ cấp từ ngân sách Trung ương (theo mức độ trợ cấp) và 2 nhóm đối với các tỉnh điều tiết về ngân sách Trung ương. Đối với vốn vay ưu đãi, tỉ lệ cho vay lại chia làm 2 nhóm, gồm nhóm các tỉnh nhận trợ cấp và nhóm các tỉnh có điều tiết về Trung ương. Các địa phương có tiềm lực tài chính khá, có khả năng điều tiết ngân sách về Trung ương thì phải chia sẻ gánh nặng nợ với ngân sách Trung ương thông qua cơ chế cho vay lại chính quyền địa phương. Đối với các lĩnh vực, các dự án có khả năng hoàn vốn và có khả năng huy động từ các thành phần kinh tế thì phải chuyển dần sang cơ chế thị trường thông qua cơ chế cho vay chịu rủi ro. Về lâu dài sẽ thực hiện đúng theo cơ chế thị trường. Theo đại diện Bộ Tài chính, các tỉnh khó khăn nhất sẽ được áp dụng tỉ lệ vay lại vốn ODA chỉ là 10% và vẫn cấp phát khoảng 90%. Một số địa phương khác "khá hơn" sẽ có tỉ lệ vay lại khoảng 20-30%. Với địa phương ngân sách dồi dào hơn thì có thể áp dụng cơ chế 50-50, tức là Nhà nước hỗ trợ 50%, địa phương tự vay lại 50%. Riêng với Hà Nội, TPHCM, dự kiến sẽ áp dụng tỉ lệ 80-20, nghĩa là Nhà nước hỗ trợ 20%, địa phương tự vay lại 80%. Đối với cơ chế cho vay lại nguồn vốn vay nước ngoài của Chính phủ qua cơ quan cho vay lại chịu rủi ro tín dụng, ông Long cho biết, trước đây, các tổ chức tín dụng chỉ có trách nhiệm “giải ngân hộ và thu nợ hộ” các khoản ODA cho vay lại theo các địa chỉ dự án được định sẵn. Nay, theo cơ chế mới, đặt cao vai trò và trách nhiệm của các tổ chức tín dụng. Việc thực hiện 2 cơ chế mới nhằm tăng tính công khai minh bạch trong quản lý, sử dụng nguồn vốn vay, đồng thời tăng trách nhiệm của tất cả các chủ thể liên quan đến quản lý và sử dụng nguồn vốn vay. (theo chinhphu.vn)