"Nghi án" từ một bài ca dao
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi, bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”.
Bài ca dao Việt Nam này đã sống mãi trong lòng bao thế hệ, đi vào những câu hát ru, vào sách giáo khoa, vào những đề thi văn bình giảng và hơn hết, còn là biểu tượng của một nền văn minh lúa nước, một đất nước nông nghiệp. Gần đây, nhiều tài liệu đã chứng minh, đây là bản bài Mẫn nông (kỳ 2) của nhà thơ Lý Thân 李紳 (772-846), tự Công Thuỳ 公垂, người Vô Tích, Nhuận Châu (Trung Quốc). Nguyên tác là: Sừ hoà nhật đương ngọ Hãn trích hoà hạ thổ Thuỳ tri bàn trung xan Lạp lạp giai tân khổ. * Dịch nghĩa : Nhớ cảnh làm ruộng-kỳ 2 Cày lúa ngày đang lúc trưa, Mồ hôi giọt xuống chân cây lúa. Có ai biết rằng bát cơm trong mâm, Mỗi hạt đều là đắng cay cực khổ? Bài ca dao Việt đúng là hoàn toàn sát nghĩa với nguyên tác bài thơ Đường nêu trên, nguyên tác này cũng xuất hiện trong sách Thi pháp thơ Đường, trang 179, NXB Thuận Hoá. Nhà thơ Lý Thân sinh năm 772, mất năm 846. Nếu đặt giả thiết ngược lại rằng nhà thơ Lý Thân có thể thấy bài ca dao của Việt Nam hay hay và ngẫu hứng dịch sang tiếng Hán thì hoàn toàn không hợp lý. Thể thơ lục bát chỉ bắt đầu xuất hiện từ đời Trần, rất lâu sau đời Đường của đất nước Trung Quốc. Có thể lý giải được sự lan toả rộng rãi của bài thơ này trong công chúng, nhiều bạn trẻ trên các diễn đàn thơ, văn cho rằng, Việt Nam mình từ xa xưa đã chịu ảnh hưởng nhiều từ lối sống, tập tục đến văn hoá của người Trung Quốc nên chuyện một bài thơ khuyết danh dịch giả lan toả, truyền miệng rộng rãi… thành ca dao chẳng có gì lạ lẫm. Có ý kiến cho rằng, bài ca dao này được dịch từ nguyên tác của bài thơ Đường có tên là Mẫn nông. Tuy nhiên ở Trung Quốc, người ta cũng chưa xác định được tác giả chính thức, lúc người ta ghi là Lý Thân, lúc thì một cái tên khác. Bài thơ này sớm xuất hiện ở Việt Nam trong và được dân gian hoá, nhớ và truyền miệng. Năm 1928, trong cuốn Ca dao, Tục ngữ Việt Nam của Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc đã có hiện tượng xé lẻ ra thành 2 bài, một là “Ai ơi bưng bát cơm đầy/ Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần” và “Cày đồng đang buổi ban trưa/ Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày”. Như vậy là qua quá trình truyền miệng đã xuất hiện dị bản, thậm chí có những dị bản như là Cày đồng đang buổi ban trưa/ Mồ hôi đổ xuống như mưa ruộng cày. Không chỉ trong bài này mà còn nhiều bài khác cũng có trường hợp tương tự như hai câu phong dao “ Anh đi anh nhớ quê nhà/ Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương”, nguyên tác của Á Nam Trần Tuấn Khải. Đặt bản dịch này ở vị trí ranh giới giữa văn học thành văn (đã biết rõ nguồn gốc tác phẩm) và văn học dân gian, thì có thể xem nó ở cả 2 khía cạnh đó, gọi đây là sự giao thoa cũng không sai. Cho nên không thể nói ca dao Việt Nam sắp mất đi một bài được, đặc biệt là một bài hay như thế này, nó xứng đáng sống mãi trong lòng người dân Việt. Minh Cao (sưu tầm)- Hàng loạt "ông lớn" công nghệ sẵn sàng chi lớn để mua lại TikTok
- Ứng dụng công nghệ là “chìa khóa” cạnh tranh của doanh nghiệp và nhà đầu tư
- Hà Nội lần đầu thí điểm quản lý thuế thương mại điện tử tại quận Hoàn Kiếm
- Việt Nam thu hút 9,27 tỷ USD FDI trong 4 tháng đầu năm 2024
- Lý do gì khiến Google được cho đã chi 20 tỷ USD cho Apple?
Cùng chuyên mục
Thủ tướng chỉ thị triển khai điều hành chính sách tiền tệ năm 2024, tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng
Giải ngân vốn đầu tư công cần đẩy nhanh tiến độ
Lý do gì khiến Ngân hàng Nhà nước tiếp tục hủy phiên đấu thầu vàng miếng?
Thủ tướng chỉ đạo thanh tra hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh vàng
Huyện Phú Quý - tỉnh Bình Thuận: Củng cố cơ sở hạ tầng để phát triển kinh tế lâu dài
-
Vay ngân hàng mua bất động sản trong giai đoạn lãi suất thấp: Nên hay không?
-
Chuyên gia ‘hiến kế’ để phiên đấu thầu vàng thành công
-
TS. Trần Xuân Lượng: Hành vi người mua nhà đã thay đổi theo phân khúc căn hộ chung cư
-
Hoàn thiện thể chế để mở đường cho doanh nghiệp vượt khó, phát triển
-
Tập trung vào giá trị cốt lõi, doanh nghiệp Việt có thể nâng tầm thương hiệu