Liên danh tư vấn kiến nghị đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam theo phương án mới

Liên danh tư vấn Công ty TNHH Tư vấn và Xây dựng Đại học GTVT, Công ty TNHH Evo mc, Công ty Ove Arup & Partners Hong Kong Limited, Công ty CP Tư vấn xây dựng và thương mại Hưng Phú (nhà thầu tư vấn được Hội đồng thẩm định nhà nước dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam lựa chọn qua đấu thầu quốc tế) vừa công bố kết quả thẩm tra báo cáo tiền khả thi đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam mà Bộ GTVT nghiên cứu, đề xuất và trình Chính phủ năm 2019. 

Về tài chính, cụ thể, Liên danh tư vấn cho rằng phương án Bộ GTVT đề xuất khai thác 91 đôi tàu mỗi ngày đêm thì đến năm 2050 mới đảm nhận được 81 triệu lượt khách, không đạt mục tiêu của quy hoạch là 103 triệu. Điều này dẫn đến rủi ro về doanh thu nếu chỉ dựa vào hành khách. Doanh thu tối đa từ hành khách dự kiến 2,92-3,77 tỷ USD mỗi năm, không đảm bảo cân đối doanh thu - chi phí.

Liên danh tư vấn cho rằng, các giải pháp huy động vốn chưa thuyết phục nếu sử dụng 80% ngân sách, vay ODA hoặc vay ưu đãi từ các tổ chức tài chính, 20% từ doanh nghiệp tư nhân. Thời gian đầu tư cũng bị đánh giá quá dài, mất gần 30 năm, gây rủi ro kiểm soát tổng mức đầu tư do trượt giá và bỏ lỡ cơ hội phát triển hành lang kinh tế Bắc Nam.

Theo đơn vị tư vấn, dự án đường sắt tốc độ trên 300 km/h phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ nước ngoài, dẫn đến hệ lụy trong vận hành khai thác. Phần lớn dự án này trên thế giới phải bù lỗ từ Chính phủ và cần bổ sung nguồn vốn lớn không chỉ cho xây dựng mà còn bù lỗ hàng năm.

Từ phân tích của mình, liên danh tư vấn thẩm tra kiến nghị lựa chọn đầu tư tuyến dành cho tàu tốc độ thiết kế 250 km/h, tốc độ khai thác 225 km/h để chạy hỗn hợp tàu khách và tàu hàng trên trục Bắc - Nam. Với cấp tốc độ này, chi phí vận hành bằng 82%, chi phí tiêu thụ năng lượng bằng 72% so với tàu tốc độ 350 km/h.

Lý do chính để đề xuất như: cấp tốc độ này có thể vận hành hỗn hợp tàu khách và tàu hàng, các doanh nghiệp trong nước có thể tiếp cận làm chủ công nghệ đường sắt đô thị, xu thế của các dự án đường sắt tốc độ cao ở châu Âu đều đã giảm tốc độ khai thác từ trên 300km/h xuống 200-250km/h và vận hành hỗn hợp để tiết kiệm chi phí, tham khảo các dự án đang đầu tư, chuẩn bị đưa vào khai thác; xu thế phát triển các đoàn tàu có thị phần lớn trên thế giới (các hãng: Siemens, Huyndai Rotem) chỉ vận hành với tốc độ khai thác tối đa 250-260km/h.

Hướng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam cũng được tư vấn kiến nghị điều chỉnh theo hướng duỗi thẳng, không bám theo các khu dân cư hiện hữu để giảm chi phí giải phóng mặt bằng, với chiều dài rút ngắn 36,24km tuyến và 82,99km hầm so với đề xuất tại báo cáo nghiên cứu tiền khả thi.

Theo đó, tư vấn thẩm tra đề xuất xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam có tổng chiều dài 1.508,6km (điểm đầu Ngọc Hồi, điểm cuối Thủ Thiêm). Tốc độ thiết kế chạy tàu 250km cho tàu khách và tàu hàng cao tốc; 180km/h cho tàu khách liên vùng và tàu hàng container. Tổng số có 50 nhà ga hành khách và hàng hóa trên tuyến.

Tổng mức vốn đầu tư là 61,67 tỷ USD, tương đương 1.421.520 tỷ đồng; từ nguồn: đấu giá bất động sản tại khu vực 50 nhà ga, đầu tư công (chiếm 2,51%), vay từ quỹ tăng trưởng xanh, vốn trái phiếu công trình, vốn tư nhân tham gia mô hình đầu tư công tư (PPP).

Dự án được chuẩn bị trong giai đoạn 2023-2025, thực hiện trong 3 giai đoạn: năm 2025-2031: xây dựng đoạn Thủ Thiêm – Nha Trang; năm 2031-2038: xây dựng đoạn Hà Nội – Đà Nẵng; năm 2038-2041: xây dựng đoạn Đà Nẵng – Nha Trang.

Với phương án trên, tư vấn dự kiến giá vé là 925đồng/km (tương ứng vé chặng Hà Nội – TP.HCM là 1.395.455 đồng/vé); cước phí hàng hóa trung bình 1.498 đồng/tấn/km.

Ngoài doanh thu từ bán vé hành khách, tuyến đường sắt này có nguồn thu từ vận chuyển hàng hóa, cho thuê mặt bằng thương mại tại các ga; dự kiến sau khi hoàn thành tuyến đạt 12,07 tỷ USD/năm, đảm bảo không phải bù lỗ từ Chính phủ.

Đại diện Bộ GTVT cho biết, trước đây đơn vị tư vấn đã nghiên cứu nhiều phương án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, như thiết kế tốc độ 160-200 km/h, trên 200 km/h và 350 km/h, mỗi kịch bản đều có ưu nhược điểm. Bộ sẽ tiếp tục nghiên cứu các phương án để trình Chính phủ xem xét thời gian tới.

P.V