Hành lang kinh tế 5 tỉnh: Cơ hội trong hợp tác Việt Nam - Trung Quốc

Hành lang kinh tế 5 tỉnh, thành phố, bao gồm Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Lào Cai (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc), còn được biết đến với tên gọi "hành lang kinh tế 5 tỉnh," là một trong hai tuyến của "hai hành lang một vành đai," được ký kết trong tháng 11 năm 2006 giữa Việt Nam và Trung Quốc, với mục tiêu khai thác tối đa tiềm năng và thế mạnh của cả hai bên.

Được coi là con đường ngắn nhất kết nối Việt Nam với thị trường các tỉnh phía Tây Nam Trung Quốc như Trùng Khánh, Tứ Xuyên, hành lang này cũng là con đường ngắn nhất nối Trung Quốc với các nước ASEAN thông qua cảng biển Hải Phòng.

Mặc dù đã được ký kết hợp tác từ lâu và mang ý nghĩa chiến lược, nhưng theo đánh giá của Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương, hành lang kinh tế này chưa khai thác hết tiềm năng. Hiện tại, chưa có nhiều dự án đầu tư quy mô lớn, công nghệ cao, và hợp tác thương mại chưa ổn định. Thương mại biên giới cũng chưa đạt sự bền vững, khiến cho Việt Nam vẫn nhập siêu lớn từ Trung Quốc.

Sự phối hợp và kết nối giữa các địa phương hai nước còn yếu, chưa thu hút sự tham gia của các tỉnh, thành phố khác ngoài tuyến hành lang kinh tế. Ví dụ, thương mại giữa Việt Nam và Vân Nam chỉ đạt 3,2 tỷ USD năm 2022, bằng một nửa so với giá trị thương mại giữa Vân Nam và Myanmar, chiếm tỷ trọng chỉ 5% trong kim ngạch thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc.

Ông Tô Ngọc Sơn, Phó vụ trưởng Vụ Thị trường Châu Á - Châu Phi (Bộ Công thương), lưu ý rằng mặc dù Vân Nam có vai trò quan trọng trong hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước, nhưng hợp tác này vẫn chưa đạt được như kỳ vọng. Ông nhấn mạnh rằng lợi thế thương mại giữa Việt Nam và Vân Nam vẫn còn nhiều, nhưng cần khai thác hơn nữa do điều kiện giao thông và thiếu cơ chế hợp tác chưa đồng đều.

Vấn đề về đường sắt cũng được đưa ra, khi chênh lệch chiều rộng giữa đường sắt khổ tiêu chuẩn đoạn Hà Khẩu – Lào Cai và đường sắt nội địa Việt Nam làm tăng chi phí hậu cần vận chuyển hàng hóa. Ông Chu Dân Huân, Phó giám đốc Ủy ban Cải cách và phát triển tỉnh Vân Nam, đề xuất xây dựng tuyến đường sắt tiêu chuẩn Trung Quốc - Việt Nam để thúc đẩy hai hành lang, góp phần phát triển kinh tế và thúc đẩy trao đổi giữa hai nước.

Ngoài ra, các thách thức về thủ tục thông quan phức tạp và thiếu sự kết hợp, hợp tác giữa hai bên cũng làm ảnh hưởng đến hiệu quả của hoạt động trao đổi hàng hóa. Để giải quyết tình trạng này, ông Hoàng Minh Sơn, Tổng lãnh sự Việt Nam tại Côn Minh, và ông Trần Quốc Phương đều đề xuất tăng cường ứng dụng công nghệ số và số hóa thủ tục tại cửa khẩu biên giới.

Về thủ tục thông quan, hai nước cần tăng cường ứng dụng công nghệ số, áp dụng số hóa tại cửa khẩu biên giới.

Cùng với đó, các địa phương trong tuyến hành lang kinh tế cần tăng cường tổ chức các chương trình xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch tại mỗi bên để doanh nghiệp hai bên hiểu biết hơn về môi trường, chính sách đầu tư kinh doanh của mỗi nước.

Hai bên cần nghiên cứu mở rộng pham vi hợp tác theo hướng kết nối với các trung tâm kinh tế lớn, tăng cường giao lưu, hợp tác giữa chính quyền các địa phương, tổ chức xã hội và nhân dân.

Hiện nay, Bộ Kế hoạch và đầu tư Việt Nam và Uỷ ban Cải cách và phát triển nhà nước Trung Quốc đang trao đổi về kế hoạch hợp tác cùng nhau thúc đẩy kết nối giữa khuôn khổ "hai hành lang một vành đai" với sáng kiến "vành đai và con đường" để triển khai trong thời gian tới. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để các địa phương hai nước, nhất là các địa phương trong tuyến hành lang kinh tế thúc đẩy hợp tác, kết nối có hiệu quả. 

Nhìn nhận tổng thể, để hành lang kinh tế 5 tỉnh, thành phố kết nối Việt Nam - Trung Quốc phát huy hiệu quả cao nhất, cần có sự tập trung của các bộ ngành địa phương từ cả hai quốc gia. Việc xây dựng, cải thiện cơ sở hạ tầng logistic, kết nối giao thông, và tăng cường thuận lợi cho thương mại là những bước quan trọng. Đồng thời, tăng cường thông tin và hợp tác giữa các địa phương, doanh nghiệp, và chính quyền cũng là chìa khóa quan trọng để hành lang kinh tế phát triển mạnh mẽ và bền vững trong thời gian tới.

Bích Sinh