Động lực kinh tế Việt Nam và triển vọng năm 2023

Theo ông, việc phát triển thị trường nội địa trong bối cảnh khó khăn của nền kinh tế Việt Nam là một lối đi đúng. Tuy nhiên, ông cho rằng đây không phải là con đường dài hạn. Vậy, ông có thể giải thích thêm về quan điểm này không?

TS Nguyễn Tú Anh: Việc phát triển thị trường nội địa trong bối cảnh khó khăn là một biện pháp tạm thời để giảm thiểu tác động của các yếu tố bất lợi đối với nền kinh tế. Tuy nhiên, với một nền kinh tế đang trong quá trình phát triển như Việt Nam, con đường dài hạn vẫn nên dựa vào thị trường quốc tế.

Trong dài hạn, kinh tế Việt Nam cần phải tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô và chuyên môn hóa theo lợi thế cạnh tranh. Các nước đang phát triển muốn tăng trưởng tốc độ cao trong dài hạn thì điều kiện tiên quyết là phải tập trung vào đầu tư.

Đầu tư có tác động lên tổng cầu và tổng cung trong dài hạn. Nếu tiêu dùng nội địa quá mức, sẽ làm giảm tiết kiệm và qua đó giảm khả năng đầu tư của nền kinh tế. Một nền kinh tế đang phát triển mà tiêu dùng quá nhiều, thì chắc chắn sẽ không thoát được bẫy thu nhập trung bình.

Muốn đi xa và đi nhanh, Việt Nam vẫn cần tập trung vào phát triển thị trường nước ngoài. Nếu phát triển thị trường nội địa, chỉ có thể giúp nền kinh tế tăng trưởng từ 2-3%, con số này với thị trường nước ngoài là 6-7%.

Ông đã phân tích về tình hình xuất khẩu của Việt Nam. Theo ông, tại sao xuất khẩu giảm trong khi kinh tế các nước đối tác như Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản vẫn tăng trưởng?

TS Nguyễn Tú Anh: Đúng, xuất khẩu giảm là một vấn đề quan trọng. Các đối tác thương mại chính của Việt Nam đều đang tăng trưởng kinh tế, nhưng xuất khẩu của Việt Nam từ các nước này lại giảm. Lý do chính là sự tăng lãi suất ở các nước phát triển, như EU, Mỹ và Trung Quốc.

Cụ thể, ngày 15/6, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã quyết định nâng lãi suất lần thứ 8 liên tiếp, nâng chi phí vay của khu vực đồng euro lên 2,5%; FED ngày 26/7 cũng tăng lãi suất lên mức 5,25%-5,5% - đây đều là mức cao nhất trong 22 năm qua.

Như vậy, trên thực tế, xuất khẩu Việt Nam giảm đang phản ánh một thực tế là Việt Nam đang mất thị phần trên thị trường quốc tế. Để trả lời câu hỏi “Vì sao hàng hóa Việt Nam đột nhiên mất thị phần ở quy mô lớn như vậy?”, tôi nghĩ cần phải có một nghiên cứu đầy đủ, đánh giá tất cả nhiều mặt. Bởi nếu chúng ta dễ dàng thỏa mãn trước các câu trả lời thì những phản ứng đưa ra thường không toàn diện.

Việc tăng lãi suất nhằm kiềm chế tổng cầu và chống lạm phát. Điều này làm tăng chi phí vay và làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Việc xuất khẩu giảm đang phản ánh một thực tế là Việt Nam đang mất thị phần trên thị trường quốc tế.

Dựa trên kết quả tăng trưởng trong 6 tháng đầu năm, ông đánh giá thế nào về triển vọng và động lực kinh tế của Việt Nam trong 6 tháng cuối năm nay?

TS Nguyễn Tú Anh: Có nhiều yếu tố bất lợi, nhưng cũng có nhiều yếu tố thuận lợi. Một trong những điểm sáng là giải ngân đầu tư công đạt được kết quả tốt. Giải ngân đầu tư công là một tín hiệu kích cầu rất tích cực và hỗ trợ nền kinh tế nội địa.

Ngân hàng nhà nước đã giảm lãi suất, giúp hỗ trợ cho các khoản vay đầu tư và tiêu dùng. Dòng FDI cũng tăng trở lại, với nhiều dự án lớn được triển khai. Tất cả những điều này tạo nên động lực tích cực cho nền kinh tế Việt Nam trong 6 tháng cuối năm.

Ngoài ra, chính sách giảm thuế giá trị gia tăng (VAT), tình hình xuất khẩu trong quý IV,… có thể là điểm sáng của kinh tế Việt Nam.

Tổng hợp những các yếu tố khó khăn và thuận, tôi nghĩ mục tiêu tăng trưởng 6.5% của chúng ta là khó đạt. Con số dự đoán tôi đưa ra là tăng trưởng kinh tế năm 2023 đâu đó khoảng 5,5% - 6%.

Về phát triển thị trường nội địa, ông đã nêu rõ quan điểm của mình. Nhưng làm thế nào để phát huy sức mạnh nội lực của Việt Nam và vượt qua khó khăn?

TS Nguyễn Tú Anh: Phát triển thị trường nội địa là quá trình tạm thời để giảm bớt tác động của các yếu tố bất lợi. Tuy nhiên, nền kinh tế Việt Nam cần phải kiên định con đường phát triển hướng xuất khẩu để tích lũy năng lực cạnh tranh, sử dụng ngoại tệ nâng cao trình độ công nghệ và kỹ thuật.

Với một nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa, thì đầu tư quan trọng hơn tiêu dùng. Thị trường toàn cầu rộng lớn cho phép các hoạt động đầu tư tận dụng được lợi thế về chuyên môn hóa và lợi thế nhờ quy mô.

Đồng thời, các doanh nghiệp nếu chỉ tập trung vào thị trường trong nước sẽ thiếu động lực cạnh tranh quốc tế, và về lâu dài sẽ bị các doanh nghiệp nước ngoài lấn át ngay tại thị trường trong nước.

Việc khuyến khích tiêu dùng thái quá sẽ làm giảm tiết kiệm, giảm nguồn vốn sẵn có cho đầu tư. Nếu nền kinh tế phụ thuộc quá nhiều vào vốn đầu tư nước ngoài, nó sẽ đánh mất khả năng độc lập tự chủ.

Lịch sử phát triển kinh tế cho thấy các nước thực hiện chính sách thay thế nhập khẩu, tập trung vào khai thác thị trường trong nước (ví dụ các nước Mỹ La-tinh trong thế kỷ trước) đều không thể tăng trưởng nhanh và thường rơi vào khủng hoảng.

Trong khi các nước như Hàn Quốc, Nhật, Trung Quốc đều định hướng xuất khẩu và đều có hàng thập kỷ tăng trưởng rất cao và vượt lên đói nghèo trở thành nước thu nhập cao.

Muốn đi xa và đi nhanh, chúng ta cần tập trung vào phát triển thị trường nước ngoài. Bởi vì chỉ khi tập trung vào thị trường nước ngoài, chúng ta mới có thị trường quy mô lớn, quy mô sản xuất lớn, và giá thành rẻ, từ đó tăng trưởng kinh tế nhanh hơn.

Cảm ơn TS Nguyễn Tú Anh đã chia sẻ.

Thu Uyên thực hiện