Chuyên gia kinh tế - TS Vũ Đình Ánh nói về tốc độ gia tăng doanh nghiệp

Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 45/NQ-CP Chương trình hành động của Chính phủ về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Một trong các mục tiêu quan trọng của Nghị quyết 45 là việc phấn đấu đến năm 2025 có khoảng 1,5 triệu doanh nghiệp, trong đó có 60.000 đến 70.000 doanh nghiệp quy mô vừa và lớn; đến năm 2030 có ít nhất hai triệu doanh nghiệp; hình thành và phát triển nhiều tập đoàn kinh tế tư nhân mạnh, có tiềm lực, có sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.

Nghị quyết cũng đề ra mục tiêu tăng tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân vào GDP  để đến năm 2025 đạt khoảng 55%; đến năm 2030 khoảng 60 - 65% GDP. Năng suất lao động  tăng khoảng 5%/năm; hàng năm, khoảng 35 - 40% doanh nghiệp tư nhân có hoạt động đổi mới sáng tạo,...

Trước mục tiêu có 1,5 triệu doanh nghiệp trong năm 2025, các chuyên gia đều nhận định, mục tiêu này rất thách thức và cần phải có những chính sách đột phá thì mới có tính khả thi. 

TS Vũ Đình Ánh cho biết hiện nay, Việt Nam mới chỉ đạt khoảng 800.000 doanh nghiệp. Đặc biệt, trong quý I năm nay, cả nước có khoảng 60.000 doanh nghiệp rời khỏi thị trường, nhiều hơn con số 57.000 doanh nghiệp được thành lập. Số lượng doanh nghiệp "biến mất" lớn hơn số doanh nghiệp thành lập, nên để đạt mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp là khá khó khăn. 

Nguyên nhân khách quan và cơ bản nhất khiến số lượng doanh nghiệp hiện nay không tăng là do tình hình kinh tế thế giới không thuận lợi. Liên tiếp trong năm 2020 và 2021, tại Việt Nam cũng như trên toàn thế giới phải đối mặt với đại dịch Covid-19 khiến hoạt động sản xuất, kinh doanh sụt giảm. Ngoài ra, hoạt động khởi nghiệp cũng như các hoạt động đầu tư, phát triển liên quan đến công nghệ 4.0 của doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều hạn chế. Các doanh nhân, doanh nghiệp không nắm bắt được tốt những cơ hội để phát triển ngành nghề liên quan đến công nghệ, do đó số lượng doanh nghiệp không tăng như kỳ vọng.

Về nguyên nhân chủ quan, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong năm 2020 và 2021 xuống thấp, việc thành lập mới các doanh nghiệp thậm chí có năm không theo kịp so với tốc độ doanh nghiệp đang trong tình trạng phá sản, giải thể hoặc tạm dừng hoạt động. Cùng với đó, các chính sách về cải cách kinh tế vĩ mô cũng như môi trường kinh doanh, môi trường đầu tư mặc dù có cải thiện nhưng chưa thực sự thông thoáng về mặt pháp lý và điều kiện kinh doanh cũng như các thủ tục, cơ chế để xuất hiện những doanh nghiệp mới.

Mặt khác, trước đây, Việt Nam dự định chuyển một bộ phận trong số hàng triệu các hộ sản xuất, kinh doanh sang thành các doanh nghiệp. Nếu làm được điều đó thì con số 1 triệu doanh nghiệp vào năm 2020 mà chúng ta mong muốn chắc chắn là có. Tuy nhiên, chúng ta lại thiếu chính sách và cơ chế cụ thể để khuyến khích các hộ kinh doanh chuyển sang doanh nghiệp. Do đó, đến nay, chúng ta vẫn chưa đạt được mục tiêu trên.

Để đạt được mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp, Việt Nam cần phải đổi mới, sắp xếp khu vực doanh nghiệp nhà nước. Bên cạnh đó, chúng ta cần có các cơ chế, chính sách thuận lợi để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận các nguồn lực tài chính, tiếp cận đất đai, mở rộng thị trường.

Mặt khác, doanh nghiệp muốn trụ vững thì phải tiếp cận được vấn đề kinh tế số, kinh tế xanh, áp dụng các công nghệ mới, đặc biệt là vận dụng được các thành quả của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Điều này sẽ quyết định không chỉ số lượng các doanh nghiệp mới mà còn nâng chất lượng cho doanh nghiệp, tránh hiện tượng chạy theo số lượng mà không bảo đảm về mặt chất lượng, TS Ánh cho biết.

Đến nay, với việc ban hành Nghị quyết 45 cho thấy quyết tâm rất lớn của Chính phủ về việc phát triển kinh tế tư nhân song mục tiêu năm 2025 có 1,5 triệu doanh nghiệp và 2030 có hai triệu doanh nghiệp vẫn phụ thuộc vào nhiều yếu tố.

Loại trừ các yếu tố khách quan theo điều kiện thế giới, Chính phủ cần thúc đẩy thật mạnh việc hỗ trợ doanh nghiệp từ quá trình  thành lập mới đến các hoạt động sản xuất kinh doanh và đơn giản các thủ tục rút lui khỏi thị trường. Chỉ khi có một môi trường thật thông thoáng, mới khuyến khích được các doanh nghiệp thành lập mới hay hộ kinh doanh đăng ký trở thành doanh nghiệp.

Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ cổ phần hoá, đổi mới, sắp xếp khu vực Nhà nước. Rõ ràng, các xung đột giữa khu vực doanh nghiệp Nhà nước và khu vực doanh nghiệp ngoài Nhà nước cũng là cản trở các doanh nghiệp phát triển, chuyên gia nhìn nhận.

Để giữ vững và phát huy cao độ vai trò của kinh tế tư nhân, cần tiếp tục thực hiện nhất quán quan điểm, chủ trương về vai trò của khu vực này. Cụ thể hóa những quan điểm, chủ trương đó thành những cơ chế, chính sách cụ thể, đồng bộ và nhất quán.

Kinh tế tư nhân phát triển có nghĩa kinh tế Việt Nam phát triển, do đó, các cơ quan chức năng cần tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng, không phân biệt đối xử giữa kinh tế nhà nước với kinh tế tư nhân, TS. Vũ Đình Ánh nhấn mạnh.

Thứ ba là cần đẩy mạnh phát triển doanh nghiệp trong các lĩnh vực kinh tế số, kinh tế xanh những lĩnh vực mà Việt Nam đang khuyến khích. Để làm được điều này, theo ông Ánh cần có những chính sách ưu đãi cụ thể cho doanh nghiệp. 

Thanh Hà