Thách thức trong quá trình cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước

Theo báo cáo của Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính), từ năm 2023 đến hết tháng 3/2024, tiến độ cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước không như kỳ vọng khi chưa có doanh nghiệp nào được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa.

Theo Cục Tài chính doanh nghiệp, tính đến tháng 3/2024, đã có 77 doanh nghiệp được cấp có thẩm quyền phê duyệt Đề án cơ cấu lại doanh nghiệp, gồm 14 doanh nghiệp thuộc Trung ương và 63 doanh nghiệp thuộc các địa phương. Các đơn vị còn lại đang triển khai xây dựng đề án cơ cấu lại doanh nghiệp để trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt.

Về công tác cổ phần hóa, Cục Tài chính doanh nghiệp cho biết, theo Quyết định số 1479/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, trong giai đoạn 2022 – 2025 cả nước sẽ cổ phần hóa 19 doanh nghiệp, trong đó có một số doanh nghiệp lớn như Tổng Công ty Đầu tư phát triển nhà và đô thị, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam... Tuy nhiên, trong năm 2023 và tháng 3/2024, vẫn chưa có doanh nghiệp nào được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa, như vậy, tiến độ cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đang “dậm chân tại chỗ”.

Tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn chậm làm ảnh hưởng tới tiến độ thu theo kế hoạch đề ra tại Nghị quyết số 23/2021/QH15 của Quốc hội. Theo Nghị quyết số 23/2021/QH15, giai đoạn 2021-2025 thu từ nguồn cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước dự kiến đạt 248.000 tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương thu 200.000 tỷ đồng và ngân sách địa phương 48.000 tỷ đồng. Trên cơ sở đó, Thủ tướng Chính phủ đã giao kế hoạch thu hồi vốn nhà nước tại một số tổ chức kinh tế do Trung ương quản lý cụ thể từng năm: Năm 2021 là 40.000 tỷ đồng; năm 2022 là 20.000 tỷ đồng; năm 2023 là 3.000 tỷ đồng và năm 2024 là 4.000 tỷ đồng.

Theo đó, hiện tại có một số lượng lớn các doanh nghiệp nhà nước, bao gồm cả các công ty lớn và quan trọng trong các ngành công nghiệp chiến lược. Việc cổ phần hóa tất cả các doanh nghiệp này đồng thời gặp khó khăn do yêu cầu quản lý phức tạp, quy trình pháp lý phức tạp và tài nguyên cần thiết để triển khai quá trình cổ phần hóa.

Quá trình cổ phần hóa đòi hỏi sự tham gia tích cực và hiểu biết sâu sắc từ các cơ quan quản lý nhà nước. Tuy nhiên, ý thức và khả năng quản lý của một số cơ quan này vẫn còn hạn chế. Điều này gây ra sự chậm trễ trong quy trình cổ phần hóa và làm mất đi tính minh bạch và hiệu quả của quá trình này.

Các rào cản pháp lý và thể chế cũng là một trong những thách thức lớn đối với quá trình cổ phần hóa. Quy trình pháp lý phức tạp và không linh hoạt có thể làm gia tăng thời gian và chi phí cho quá trình cổ phần hóa. Ngoài ra, cơ chế quản lý sau cổ phần hóa cũng đòi hỏi sự cải tiến để đảm bảo công ty cổ phần hóa được vận hành một cách hiệu quả và minh bạch.

Một trong những khó khăn quan trọng khác là sự chưa rõ ràng về giá trị thực của các doanh nghiệp nhà nước. Việc xác định giá trị đúng của doanh nghiệp là quan trọng để đảm bảo quá trình cổ phần hóa diễn ra công bằng và minh bạch. Tuy nhiên, việc đánh giá giá trị doanh nghiệp vẫn còn gặp phải nhiều thách thức và tranh cãi.

Trong quá trình cổ phần hóa, nhà nước có thể mất quyền kiểm soát và quyền lợi của mình trong các doanh nghiệp được cổ phần hóa. Điều này đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và quản lý chặt chẽ để đảm bảo rằng lợi ích của nhà nước không bị tổn thất quá nhiều trong quá trình cổ phần hóa.

Việc tìm kiếm nhà đầu tư có thể là một thách thức đáng kể trong quá trình cổ phần hóa. Để thu hút các nhà đầu tư chất lượng, cần phải tổ chức các hoạt động tiếp thị và quảng bá rộng rãi, cung cấp thông tin đầy đủ và minh bạch về doanh nghiệp, và tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư tham gia.

Yếu tố chính trị và xã hội cũng có thể gây khó khăn trong quá trình cổ phần hóa. Các quyết định về cổ phần hóa có thể gặp phải sự phản đối hoặc tranh cãi từ các nhóm lợi ích khác nhau trong xã hội. Điều này có thể tạo ra thách thức và gây trở ngại cho quá trình cổ phần hóa.

Tóm lại, quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Tuy nhiên, với sự cải thiện trong quản lý, pháp lý và quy trình, cùng với nỗ lực tìm kiếm các nhà đầu tư chất lượng, Việt Nam có thể vượt qua những khó khăn này và tiếp tục thúc đẩy quá trình cổ phần hóa, tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, cạnh tranh và phát triển bền vững.

Nhân Hà