Hiệp định thương mại tự do: Cơ hội và thách thức cho xuất khẩu Việt Nam

Trong nửa đầu năm 2024, với sự phục hồi của thị trường thế giới, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đã ghi nhận những kết quả khả quan. Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa ước tính đạt 368,53 tỷ USD, tăng 15,7% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu tăng 14,5%, nhập khẩu tăng 17%, và xuất siêu đạt 11,63 tỷ USD.

Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa trong 6 tháng đầu năm 2024 ước đạt 190,08 tỷ USD, tăng 14,5% so với cùng kỳ năm trước. Khu vực kinh tế trong nước đạt 53,39 tỷ USD, tăng 20,6%, chiếm 28,1% tổng kim ngạch xuất khẩu; trong khi khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (bao gồm cả dầu thô) đạt 136,69 tỷ USD, tăng 12,3%, chiếm 71,9% tổng kim ngạch xuất khẩu. Trong giai đoạn này, có 29 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, chiếm 91,4% tổng kim ngạch xuất khẩu, trong đó có 7 mặt hàng vượt mức 5 tỷ USD, chiếm 65,6%.

Theo Bộ Công Thương, những thành quả này có được là nhờ vào công tác xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt là việc khai thác các thị trường mới như châu Phi, Đông Âu, Bắc Âu, và Tây Á. Xuất khẩu của Việt Nam đến hầu hết các thị trường lớn đều có sự tăng trưởng đáng kể, đạt mức hai con số. Hoa Kỳ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất với kim ngạch ước đạt 54,3 tỷ USD, chiếm 28,6% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước và tăng 22,1% so với cùng kỳ năm trước. Tiếp theo là Trung Quốc, EU và Hàn Quốc đều đạt mức tăng trưởng khả quan.

Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), cho biết, việc thực hiện các FTA với EU và Vương Quốc Anh đã thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Tỷ lệ áp dụng quy tắc xuất xứ và thực thi CPTPP với một số mặt hàng đã tăng đáng kể, ví dụ như gạo tăng 2.500%, sắn và các sản phẩm từ sắn tăng hơn 300%, máy móc thiết bị và phụ tùng khác tăng hơn 100%. Điều này chứng tỏ các doanh nghiệp Việt Nam đã biết tận dụng tốt các lợi thế từ CPTPP.

Tuy nhiên, theo Bộ Công Thương và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, tỷ lệ doanh nghiệp tận dụng ưu đãi từ các FTA vẫn chưa cao. Nguyên nhân chính là một số thị trường đã giảm thuế xuống mức thấp, dẫn đến việc không tận dụng được nhiều ưu đãi từ chứng nhận xuất xứ (CO). Do đó, các doanh nghiệp cần nắm rõ hơn về các mức thuế suất ưu đãi từ các FTA để khai thác tối đa lợi ích từ các thị trường này.

Một trong những điểm quan trọng trong việc thực thi CPTPP là việc thực hiện nhiều cam kết mới trong các lĩnh vực như mua sắm Chính phủ, dịch vụ, môi trường và phát triển bền vững. Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ ngành để xây dựng nhiều văn bản pháp luật nhằm thực thi hiệu quả các cam kết này.

Trong quá trình thực thi các cam kết về phát triển bền vững, Bộ Công Thương cũng đã hợp tác với các hiệp hội và cơ quan hữu trách để phổ biến các cam kết liên quan đến thương mại và phát triển bền vững đến các doanh nghiệp. Mục tiêu là hướng sản xuất theo xu thế tiêu dùng xanh và sản xuất sạch, nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường EU và các nước thành viên CPTPP.

Trần Tùng