Thứ năm 05/06/2025 09:38
Hotline: 024.355.63.010
Góc nhìn Chuyên gia

Việt Nam có thể bỏ lỡ cơ hội vàng trong chuyển dịch năng lượng tái tạo

PGS.TS Đặng Trần Thọ, Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng – Đại học Bách Khoa Hà Nội, cảnh báo Việt Nam đang chững lại trong chuyển dịch năng lượng xanh do thiếu cơ chế giá điện mới và hạ tầng pháp lý phù hợp.
Việt Nam có thể bỏ lỡ cơ hội vàng trong chuyển dịch năng lượng tái tạo
PGS.TS Đặng Trần Thọ: Việt Nam có thể bỏ lỡ cơ hội vàng trong chuyển dịch năng lượng tái tạo

PGS.TS Đặng Trần Thọ, Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng – Đại học Bách Khoa Hà Nội, cho rằng Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lịch sử về chuyển dịch năng lượng. Tuy nhiên, nếu không có những cải cách kịp thời về chính sách và thị trường, chúng ta có nguy cơ đánh mất đà phát triển năng lượng tái tạo từng đạt được.

Từ "cú bứt phá" đến dấu hiệu chững lại

Trong giai đoạn 2018–2020, Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ năng lượng thế giới khi trở thành quốc gia đứng đầu ASEAN về công suất điện mặt trời, với hơn 16,5 GW được đưa vào vận hành – vượt qua cả Thái Lan. Cùng với đó, điện gió cũng đạt khoảng 4,3 GW vào cuối năm 2023, phần lớn tập trung tại các vùng có tiềm năng cao như Ninh Thuận, Bình Thuận và Tây Nguyên.

Thành quả này không chỉ khẳng định năng lực triển khai nhanh chóng của ngành năng lượng Việt Nam, mà còn thể hiện sự hưởng ứng mạnh mẽ của doanh nghiệp và xã hội đối với xu thế năng lượng xanh.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Đặng Trần Thọ, từ năm 2021 đến nay, xu hướng này đã chững lại rõ rệt. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc chấm dứt cơ chế giá FIT (Feed-in Tariff – giá điện ưu đãi cố định) mà chưa có một cơ chế thay thế phù hợp, khiến hơn 4.000 MW điện mặt trời và điện gió đã hoàn tất xây dựng nhưng chưa thể ký hợp đồng mua bán điện (PPA), hoặc thường xuyên bị cắt giảm công suất do tắc nghẽn lưới điện.

Cơ chế giá điện: "nút thắt cổ chai" của năng lượng tái tạo

Việc thiếu một cơ chế giá điện chuyển tiếp rõ ràng và linh hoạt không chỉ khiến hàng chục GW dự án “xếp hàng” chờ phê duyệt mà còn gây lãng phí lớn về vốn đầu tư và nguồn lực xã hội.

PGS.TS Thọ nhấn mạnh: “Cơ chế sau FIT cần được thiết kế dựa trên chi phí thực tế (LCOE), linh hoạt theo vùng, công nghệ và thời gian phát điện. Giá điện nên điều chỉnh theo khung giờ (time-of-use) để khuyến khích đầu tư vào lưu trữ và điều độ phụ tải tối ưu.”

Nếu không có sự điều chỉnh phù hợp, nguy cơ mất lòng tin từ nhà đầu tư là rất rõ ràng, và điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tiến trình chuyển đổi năng lượng xanh – vốn là mục tiêu quốc gia trong các cam kết khí hậu.

Dù đã có tiến bộ, Việt Nam vẫn đang phụ thuộc lớn vào nhiệt điện than, chiếm tới 45% sản lượng điện năm 2023. Điều này gây áp lực lớn lên cam kết giảm phát thải khí nhà kính và chuyển dịch sang các nguồn năng lượng sạch hơn.

Các giải pháp thay thế như điện khí LNG, thủy điện tích năng hay điện sinh khối mới đang ở giai đoạn chuẩn bị đầu tư, quy mô còn khiêm tốn, chưa thể đóng vai trò nguồn điện nền.

Trong khi đó, những giải pháp hiện đại như số hóa hệ thống điện, mô hình phản ứng phụ tải, điện áp mái công nghiệp… vẫn ở mức thử nghiệm, thiếu hành lang pháp lý hỗ trợ.

Một trong những rào cản lớn hiện nay là mô hình thị trường điện vẫn xoay quanh “người mua duy nhất” – Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Mô hình này không phản ánh đúng tín hiệu thị trường, không khuyến khích cạnh tranh và hạn chế sự tham gia của các nhà đầu tư tư nhân.

Theo PGS. TS Đặng Trần Thọ, cơ chế giá điện sau FIT chưa được ban hành kịp thời, khiến các nhà đầu tư mất niềm tin và đình hoãn nhiều dự án. Ảnh: EVN
Theo PGS. TS Đặng Trần Thọ, cơ chế giá điện sau FIT chưa được ban hành kịp thời, khiến các nhà đầu tư mất niềm tin và đình hoãn nhiều dự án. Ảnh: EVN

PGS.TS Thọ cho rằng, để chuyển đổi năng lượng thành công, Việt Nam cần phát triển thị trường điện bán buôn và bán lẻ cạnh tranh, đồng thời xây dựng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) cho phép doanh nghiệp và nhà đầu tư năng lượng tái tạo giao dịch không qua EVN. Đây là giải pháp then chốt để thúc đẩy tiêu thụ điện sạch, giảm áp lực điều độ và hỗ trợ các doanh nghiệp thực hiện cam kết ESG, trung hòa carbon.

Ưu tiên giai đoạn 2025–2026: Thị trường điện phụ trợ và chính sách đồng bộ

Một nội dung ít được đề cập nhưng vô cùng quan trọng là thị trường điện phụ trợ – gồm các dịch vụ như điều tần, điều áp, dự phòng nhanh, khởi động đen... Việc ban hành thông tư hướng dẫn cho thị trường này trong giai đoạn 2025–2026 là nhiệm vụ ưu tiên để đảm bảo hệ thống vận hành ổn định khi tỷ trọng năng lượng tái tạo biến động cao.

Các nhà máy thủy điện tích năng và hệ thống lưu trữ điện (BESS) cần được tham gia thị trường phụ trợ, được trả phí tương ứng với giá trị đóng góp của họ cho sự ổn định của lưới điện quốc gia.

Việt Nam có tiềm năng tự nhiên lớn về năng lượng tái tạo, nhưng nếu không hành động kịp thời để tháo gỡ các “nút thắt” về cơ chế, thị trường và hạ tầng pháp lý, chúng ta có thể đánh mất cơ hội trở thành quốc gia tiên phong trong chuyển đổi năng lượng xanh khu vực.

Như lời của PGS.TS Đặng Trần Thọ: “Thị trường điện linh hoạt, chính sách giá minh bạch và cơ chế phân bổ rủi ro công bằng chính là chìa khóa để khơi thông dòng vốn, giải phóng tiềm năng và hướng đến một Việt Nam xanh – sạch – bền vững.”

Tin bài khác
96.500 doanh nghiệp rời thị trường và những “vướng víu chính sách”

96.500 doanh nghiệp rời thị trường và những “vướng víu chính sách”

Theo TS. Võ Trí Thành, nguyên nhân nhiều doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường không chỉ do sức mua giảm mà còn từ chi phí mặt bằng, hàng hóa nhập lậu và chính sách thuế thương mại điện tử.
Xóa bỏ thuế khoán trước năm 2026: Không còn khoán, chỉ còn minh bạch

Xóa bỏ thuế khoán trước năm 2026: Không còn khoán, chỉ còn minh bạch

'Nghị quyết 68 yêu cầu xóa bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh trước năm 2026 là bước cải cách then chốt để minh bạch hóa, thúc đẩy hộ chuyển lên doanh nghiệp", Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn chia sẻ với DNHN.
Giá vàng chênh lệch – "miếng mồi béo bở" cho đầu cơ và trốn thuế

Giá vàng chênh lệch – "miếng mồi béo bở" cho đầu cơ và trốn thuế

Chênh lệch giá vàng đang tạo cơ hội cho đầu cơ, trốn thuế và thất thu ngân sách. Chuyên gia về thuế - Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Tú đề xuất siết thuế và cải cách thị trường vàng.
TS. Trần Xuân Lượng: Mở khóa mặt bằng sản xuất, không còn "xin - cho"

TS. Trần Xuân Lượng: Mở khóa mặt bằng sản xuất, không còn "xin - cho"

Theo TS. Trần Xuân Lượng quản lý tốt đất công nghiệp, loại bỏ cơ chế “xin – cho”, tạo môi trường minh bạch, doanh nghiệp tiếp cận đất đai hiệu quả, thúc đẩy sản xuất phát triển.
Sửa đổi Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo: Gỡ “rào cản” cho doanh nghiệp

Sửa đổi Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo: Gỡ “rào cản” cho doanh nghiệp

Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (sửa đổi) tháo gỡ nhiều “rào cản” cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo.
PGS.TS. Lê Xuân Bá: Thương hiệu quốc gia không thể mạnh nếu tư duy vẫn cũ

PGS.TS. Lê Xuân Bá: Thương hiệu quốc gia không thể mạnh nếu tư duy vẫn cũ

PGS.TS. Lê Xuân Bá cho rằng, muốn nâng tầm thương hiệu quốc gia, Việt Nam phải đổi mới tư duy, nâng chất lượng sản phẩm, tăng cạnh tranh và đào tạo nguồn nhân lực.
TS. Nguyễn Tuấn Quang: Cần 360 tỷ USD để "xanh hóa" nền kinh tế trước 2050

TS. Nguyễn Tuấn Quang: Cần 360 tỷ USD để "xanh hóa" nền kinh tế trước 2050

TS. Nguyễn Tuấn Quang cho rằng, Việt Nam cần 360 tỷ USD, hoàn thiện luật, phát triển thị trường carbon và thu hút vốn xanh để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
TS. Trần Xuân Lượng: Ngăn “tát vét” đất đai trước giờ sáp nhập

TS. Trần Xuân Lượng: Ngăn “tát vét” đất đai trước giờ sáp nhập

Tiến sĩ Trần Xuân Lượng - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Đánh giá thị trường Bất động sản Việt Nam, cảnh báo nguy cơ lặp lại “thảm họa Hà Tây” nếu không kịp thời chặn đứng tình trạng phê duyệt đất đai vội vã, trục lợi tài nguyên ngay trước thời điểm điều chỉnh địa giới hành chính.
TS. Cấn Văn Lực: Kinh tế tư nhân là trụ cột tăng trưởng

TS. Cấn Văn Lực: Kinh tế tư nhân là trụ cột tăng trưởng

TS. Cấn Văn Lực khẳng định kinh tế tư nhân chính là “động lực quan trọng nhất” thúc đẩy tăng trưởng, đề xuất loạt giải pháp đột phá nhằm tháo gỡ điểm nghẽn và tạo bứt phá cho khu vực này.
Nghị quyết số 68-NQ/TW: “Phá băng” cho kinh tế tư nhân trỗi dậy

Nghị quyết số 68-NQ/TW: “Phá băng” cho kinh tế tư nhân trỗi dậy

Nghị quyết số 68-NQ/TW mở ra đột phá lớn cho khu vực kinh tế tư nhân, xóa bỏ rào cản, khẳng định niềm tin chiến lược của Đảng và Chính phủ vào doanh nghiệp tư nhân như động lực chủ lực của tăng trưởng.
Ông Phan Đức Hiếu: Nghị quyết số 68 sẽ mở ra “cú huých” lớn cho doanh nghiệp tư nhân

Ông Phan Đức Hiếu: Nghị quyết số 68 sẽ mở ra “cú huých” lớn cho doanh nghiệp tư nhân

Ông Phan Đức Hiếu kỳ vọng Nghị quyết 68 sẽ tạo bước ngoặt cải cách thể chế, giúp doanh nghiệp tư nhân thoát khỏi rào cản “xin – cho”, tiếp cận đất đai, vốn, và phát triển bền vững.
TS. Võ Trí Thành: "Kinh tế tư nhân phải trở thành trụ cột thực sự của nền kinh tế

TS. Võ Trí Thành: "Kinh tế tư nhân phải trở thành trụ cột thực sự của nền kinh tế

Nghị quyết 68-NQ/TW xác định kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và Cạnh tranh đã có những phân tích với DNHN về cải cách đột phá để khu vực này bứt phá.
Luật hóa Nghị quyết 68 “cấp cứu” mặt bằng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Luật hóa Nghị quyết 68 “cấp cứu” mặt bằng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Theo TS. Trần Xuân Lượng, Phó viện trưởng Viện nghiên cứu Đánh giá thị trường Bất động sản Việt Nam, không có đất thì mọi hỗ trợ khác đều là hình thức. Luật hóa Nghị quyết 68 chính là cách cấp cứu năng lực nội sinh của nền kinh tế.
TS. Võ Trí Thành: "Tiêu dùng là động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế"

TS. Võ Trí Thành: "Tiêu dùng là động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế"

Theo TS. Võ Trí Thành, Việt Nam đang thiếu các nghiên cứu khoa học vững chắc để xây dựng chính sách tiêu dùng hiệu quả, trong khi khẩu hiệu lại chiếm ưu thế.
Thích ứng nhanh - Chìa khóa để doanh nghiệp Việt vượt thách thức thuế đối ứng

Thích ứng nhanh - Chìa khóa để doanh nghiệp Việt vượt thách thức thuế đối ứng

Trong khi chính phủ đàm phán thương mại với Mỹ, doanh nghiệp Việt cần sẵn sàng kịch bản ứng phó để giảm thiểu rủi ro và duy trì hoạt động ổn định.