Thứ ba 22/07/2025 05:44
Hotline: 024.355.63.010
Góc nhìn Chuyên gia

Việt Nam có thể bỏ lỡ cơ hội vàng trong chuyển dịch năng lượng tái tạo

PGS.TS Đặng Trần Thọ, Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng – Đại học Bách Khoa Hà Nội, cảnh báo Việt Nam đang chững lại trong chuyển dịch năng lượng xanh do thiếu cơ chế giá điện mới và hạ tầng pháp lý phù hợp.
Việt Nam có thể bỏ lỡ cơ hội vàng trong chuyển dịch năng lượng tái tạo
PGS.TS Đặng Trần Thọ: Việt Nam có thể bỏ lỡ cơ hội vàng trong chuyển dịch năng lượng tái tạo

PGS.TS Đặng Trần Thọ, Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng – Đại học Bách Khoa Hà Nội, cho rằng Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lịch sử về chuyển dịch năng lượng. Tuy nhiên, nếu không có những cải cách kịp thời về chính sách và thị trường, chúng ta có nguy cơ đánh mất đà phát triển năng lượng tái tạo từng đạt được.

Từ "cú bứt phá" đến dấu hiệu chững lại

Trong giai đoạn 2018–2020, Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ năng lượng thế giới khi trở thành quốc gia đứng đầu ASEAN về công suất điện mặt trời, với hơn 16,5 GW được đưa vào vận hành – vượt qua cả Thái Lan. Cùng với đó, điện gió cũng đạt khoảng 4,3 GW vào cuối năm 2023, phần lớn tập trung tại các vùng có tiềm năng cao như Ninh Thuận, Bình Thuận và Tây Nguyên.

Thành quả này không chỉ khẳng định năng lực triển khai nhanh chóng của ngành năng lượng Việt Nam, mà còn thể hiện sự hưởng ứng mạnh mẽ của doanh nghiệp và xã hội đối với xu thế năng lượng xanh.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Đặng Trần Thọ, từ năm 2021 đến nay, xu hướng này đã chững lại rõ rệt. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc chấm dứt cơ chế giá FIT (Feed-in Tariff – giá điện ưu đãi cố định) mà chưa có một cơ chế thay thế phù hợp, khiến hơn 4.000 MW điện mặt trời và điện gió đã hoàn tất xây dựng nhưng chưa thể ký hợp đồng mua bán điện (PPA), hoặc thường xuyên bị cắt giảm công suất do tắc nghẽn lưới điện.

Cơ chế giá điện: "nút thắt cổ chai" của năng lượng tái tạo

Việc thiếu một cơ chế giá điện chuyển tiếp rõ ràng và linh hoạt không chỉ khiến hàng chục GW dự án “xếp hàng” chờ phê duyệt mà còn gây lãng phí lớn về vốn đầu tư và nguồn lực xã hội.

PGS.TS Thọ nhấn mạnh: “Cơ chế sau FIT cần được thiết kế dựa trên chi phí thực tế (LCOE), linh hoạt theo vùng, công nghệ và thời gian phát điện. Giá điện nên điều chỉnh theo khung giờ (time-of-use) để khuyến khích đầu tư vào lưu trữ và điều độ phụ tải tối ưu.”

Nếu không có sự điều chỉnh phù hợp, nguy cơ mất lòng tin từ nhà đầu tư là rất rõ ràng, và điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tiến trình chuyển đổi năng lượng xanh – vốn là mục tiêu quốc gia trong các cam kết khí hậu.

Dù đã có tiến bộ, Việt Nam vẫn đang phụ thuộc lớn vào nhiệt điện than, chiếm tới 45% sản lượng điện năm 2023. Điều này gây áp lực lớn lên cam kết giảm phát thải khí nhà kính và chuyển dịch sang các nguồn năng lượng sạch hơn.

Các giải pháp thay thế như điện khí LNG, thủy điện tích năng hay điện sinh khối mới đang ở giai đoạn chuẩn bị đầu tư, quy mô còn khiêm tốn, chưa thể đóng vai trò nguồn điện nền.

Trong khi đó, những giải pháp hiện đại như số hóa hệ thống điện, mô hình phản ứng phụ tải, điện áp mái công nghiệp… vẫn ở mức thử nghiệm, thiếu hành lang pháp lý hỗ trợ.

Một trong những rào cản lớn hiện nay là mô hình thị trường điện vẫn xoay quanh “người mua duy nhất” – Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Mô hình này không phản ánh đúng tín hiệu thị trường, không khuyến khích cạnh tranh và hạn chế sự tham gia của các nhà đầu tư tư nhân.

Theo PGS. TS Đặng Trần Thọ, cơ chế giá điện sau FIT chưa được ban hành kịp thời, khiến các nhà đầu tư mất niềm tin và đình hoãn nhiều dự án. Ảnh: EVN
Theo PGS. TS Đặng Trần Thọ, cơ chế giá điện sau FIT chưa được ban hành kịp thời, khiến các nhà đầu tư mất niềm tin và đình hoãn nhiều dự án. Ảnh: EVN

PGS.TS Thọ cho rằng, để chuyển đổi năng lượng thành công, Việt Nam cần phát triển thị trường điện bán buôn và bán lẻ cạnh tranh, đồng thời xây dựng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) cho phép doanh nghiệp và nhà đầu tư năng lượng tái tạo giao dịch không qua EVN. Đây là giải pháp then chốt để thúc đẩy tiêu thụ điện sạch, giảm áp lực điều độ và hỗ trợ các doanh nghiệp thực hiện cam kết ESG, trung hòa carbon.

Ưu tiên giai đoạn 2025–2026: Thị trường điện phụ trợ và chính sách đồng bộ

Một nội dung ít được đề cập nhưng vô cùng quan trọng là thị trường điện phụ trợ – gồm các dịch vụ như điều tần, điều áp, dự phòng nhanh, khởi động đen... Việc ban hành thông tư hướng dẫn cho thị trường này trong giai đoạn 2025–2026 là nhiệm vụ ưu tiên để đảm bảo hệ thống vận hành ổn định khi tỷ trọng năng lượng tái tạo biến động cao.

Các nhà máy thủy điện tích năng và hệ thống lưu trữ điện (BESS) cần được tham gia thị trường phụ trợ, được trả phí tương ứng với giá trị đóng góp của họ cho sự ổn định của lưới điện quốc gia.

Việt Nam có tiềm năng tự nhiên lớn về năng lượng tái tạo, nhưng nếu không hành động kịp thời để tháo gỡ các “nút thắt” về cơ chế, thị trường và hạ tầng pháp lý, chúng ta có thể đánh mất cơ hội trở thành quốc gia tiên phong trong chuyển đổi năng lượng xanh khu vực.

Như lời của PGS.TS Đặng Trần Thọ: “Thị trường điện linh hoạt, chính sách giá minh bạch và cơ chế phân bổ rủi ro công bằng chính là chìa khóa để khơi thông dòng vốn, giải phóng tiềm năng và hướng đến một Việt Nam xanh – sạch – bền vững.”

Tin bài khác
Hà Nội cấm xe máy xăng từ 2026: Người dân cần chuẩn bị gì?

Hà Nội cấm xe máy xăng từ 2026: Người dân cần chuẩn bị gì?

Hà Nội bắt đầu cấm xe máy xăng từ 1/7/2026 trong vành đai 1, hướng tới giao thông xanh. Chính sách gây nhiều tranh luận và đòi hỏi hạ tầng đồng bộ.
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ: Thị trường carbon là công cụ hiện thực hoá Net Zero 2050

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ: Thị trường carbon là công cụ hiện thực hoá Net Zero 2050

Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ tiềm năng, thách thức phát triển thị trường carbon Việt Nam. Đây là công cụ then chốt hiện thực hóa Net Zero 2050, đòi hỏi khung pháp lý chặt chẽ.
TS. Lê Xuân Nghĩa: Chậm trễ bán tín chỉ carbon gây thiệt thòi bảo vệ rừng

TS. Lê Xuân Nghĩa: Chậm trễ bán tín chỉ carbon gây thiệt thòi bảo vệ rừng

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa- Viện trưởng Viện Tư vấn Phát triển Tài chính Carbon, việc chậm trễ bán tín chỉ carbon gây thiệt thòi cho người dân tộc thiểu số bảo vệ rừng.
PGS. TS Ngô Trí Long: Ba "điểm nghẽn" kinh điển đang kìm hãm sự phát triển của Việt Nam

PGS. TS Ngô Trí Long: Ba "điểm nghẽn" kinh điển đang kìm hãm sự phát triển của Việt Nam

Theo PGS. TS Ngô Trí Long, để chuyển đổi số nâng cao động lực tăng trưởng đột phá, phải giải quyết “điểm nghẽn của các điểm nghẽn” là thể chế, thay đổi tư duy.
Phó Chủ tịch VATA Phan Thanh Uy: Cần lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh ngành vận tải

Phó Chủ tịch VATA Phan Thanh Uy: Cần lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh ngành vận tải

Ngành vận tải ô tô đối mặt khủng hoảng nhân lực và sức ép chuyển đổi sang năng lượng xanh. Phó Chủ tịch VATA chỉ rõ bất cập và đề xuất lộ trình chuyển đổi bền vững.
TS. Đặng Xuân Thành: Việt Nam trước nguy cơ mắc kẹt bẫy thu nhập trung bình

TS. Đặng Xuân Thành: Việt Nam trước nguy cơ mắc kẹt bẫy thu nhập trung bình

Theo TS. Đặng Xuân Thành, mặc dù đạt được nhiều thành tựu kinh tế ấn tượng, mô hình tăng trưởng hiện tại của Việt Nam đang bộc lộ những giới hạn, và nếu không có chiến lược đột phá, đất nước sẽ đối mặt với nguy cơ rơi vào “bẫy thu nhập trung bình”.
Gỡ rối pháp lý đất đai: Doanh nghiệp “vướng" đủ đường

Gỡ rối pháp lý đất đai: Doanh nghiệp “vướng" đủ đường

Hệ thống pháp luật chồng chéo đang gây tắc nghẽn hàng loạt dự án bất động sản. Luật sư, Thạc sĩ Phạm Thanh Tuấn - Đoàn Luật sư TP. Hà Nội đã kiến nghị sửa luật để gỡ vướng pháp lý đất đai cho doanh nghiệp.
Vì sao Việt Nam khó chen chân vào chuỗi chế tác vàng khu vực?

Vì sao Việt Nam khó chen chân vào chuỗi chế tác vàng khu vực?

Ngành vàng Việt Nam đối mặt rào cản pháp lý, nhưng tiềm năng vươn tầm chế tác khu vực là rất lớn. Doanh nghiệp kỳ vọng chính sách cởi mở hơn để bứt phá.
TS. Cấn Văn Lực: TP. Hồ Chí Minh là siêu đô thị "lớn nhưng còn nghèo", cần lối đi riêng

TS. Cấn Văn Lực: TP. Hồ Chí Minh là siêu đô thị "lớn nhưng còn nghèo", cần lối đi riêng

TS. Cấn Văn Lực nhận định, TP. Hồ Chí Minh là siêu đô thị “lớn nhưng còn nghèo” và cần một chiến lược đặc thù, không thể rập khuôn các mô hình như Bangkok hay Jakarta.
Tăng cường pháp chế trong doanh nghiệp nhỏ và vừa: Khi tuân thủ trở thành động lực phát triển

Tăng cường pháp chế trong doanh nghiệp nhỏ và vừa: Khi tuân thủ trở thành động lực phát triển

Trong bối cảnh môi trường kinh doanh ngày càng chịu sự điều chỉnh chặt chẽ của pháp luật, pháp chế doanh nghiệp đã trở thành một nhu cầu thiết yếu, đặc biệt đối với khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật sư Nguyễn Trọng Nghĩa – Giám đốc Công ty Luật TNHH Luật sư X, Chủ tịch Học viện Đào tạo Pháp chế ICA – đã chia sẻ với với Tạp chí Doanh nghiệp và Hội nhập về thực trạng và các giải pháp pháp lý dành cho cộng đồng doanh nghiệp hiện nay.
UNFPA: Việt Nam đang ở "ngã rẽ" quan trọng về dân số

UNFPA: Việt Nam đang ở "ngã rẽ" quan trọng về dân số

Chia sẻ với báo chí, ông Matt Jackson, Trưởng Đại diện của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại Việt Nam cho biết UNFPA sẵn sàng đồng hành cùng Việt Nam trong việc thực hiện tinh thần của các quy định mới, hướng tới một xã hội mà trong đó “mỗi người – mỗi lựa chọn – mỗi tương lai” đều được tôn trọng, bảo vệ.
Người tiêu dùng và doanh nghiệp cần bắt tay nhau để ngăn chặn vấn nạn hàng giả

Người tiêu dùng và doanh nghiệp cần bắt tay nhau để ngăn chặn vấn nạn hàng giả

Chuyên gia về quản lý chuỗi cung ứng và logistics mách nước cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng cách đối phó hiệu quả hơn với vấn nạn hàng giả luôn khiến dư luận xã hội bức xúc trong thời gian gần đây.
Chủ tịch Hiệp hội bán lẻ Việt Nam: Cần cú hích thể chế để bứt phá

Chủ tịch Hiệp hội bán lẻ Việt Nam: Cần cú hích thể chế để bứt phá

Theo ông nguyễn Anh Đức - Chủ tịch Hiệp hội bán lẻ Việt Nam, niềm tin tiêu dùng giảm, thể chế thay đổi và hậu sáp nhập tạo áp lực mới, buộc ngành bán lẻ Việt Nam phải cấu trúc.
TS. Đặng Đức Anh: Phát triển dài hạn cần phải tháo điểm nghẽn thể chế

TS. Đặng Đức Anh: Phát triển dài hạn cần phải tháo điểm nghẽn thể chế

Theo TS. Đặng Đức Anh tăng trưởng phải bền vững, ổn định vĩ mô, không đánh đổi môi trường, phải gỡ điểm nghẽn thể chế, đổi mới cơ cấu địa phương toàn diện.
Chính sách thuế mới: Hộ kinh doanh và doanh nghiệp cần lưu ý gì ?

Chính sách thuế mới: Hộ kinh doanh và doanh nghiệp cần lưu ý gì ?

Trong bối cảnh chính sách thuế mới liên tục được cập nhật, Luật sư Nguyễn Trọng Nghĩa khuyến nghị hộ kinh doanh và doanh nghiệp cần hiểu luật, minh bạch tài chính, tối ưu chi phí hợp pháp.