Tháo gỡ điểm nghẽn khát vốn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa

Đó là phát biểu của bà Trịnh Thị Hương - Phó Cục trưởng Cục phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong Diễn đàn chính sách doanh nghiệp nhỏ và vừa vừa diễn ra mới đây tại Bình Dương.

Diễn đàn với chủ đề “Tiếp cận vốn - Khơi thông điểm nghẽn” do Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) phối hợp cùng Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) tổ chức. Hoạt động này nằm trong khuôn khổ Dự án Tăng cường năng lực cạnh tranh khu vực tư nhân (IPSC) do Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ.

Theo đó, bà cho rằng, hiện nay, mặc dù các tín hiệu kinh doanh khả quan nhưng doanh nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn và thách thức. Theo thống kê, mỗi tháng có trên 18.000 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường hầu như là những doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Một trong những khó khăn thách thức lớn nhất của doanh nghiệp là vấn đề tiếp cận vốn. Trên thực tế, Chính Phủ có nhiều giải pháp để đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn cho doanh nghiệp… nhằm giúp cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa tháo gỡ khó khăn về tài chính. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa tiếp cận được nguồn vốn đặc biệt và vốn tín dụng từ ngân hàng. 

Khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn tín dụng

Hiện nay, cả nước có khoảng 920.000 doanh nghiệp đang hoạt động chiếm 98% là doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). Trong 5 tháng đầu năm 2024, cả nước có hơn 64.700 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, số doanh nghiệp quay trở lại hoạt động là 37.215 doanh nghiệp, số doanh nghiệp hoàn tất thủ tục giải thể là 7.965 doanh nghiệp. Đa phần nguồn vốn có từ nguồn vốn tự có của chủ doanh nghiệp, vốn tín dụng, nguồn vốn đầu tư từ nước ngoài, vốn huy động từ thị trường tài chính, vốn từ ngân sách nhà nước, vốn từ đối tác hay vốn từ hoạt động thuê mua tài chính.

Tuy nhiên, theo kết quả khảo sát của VCCI năm 2023, các doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động, trong đó khó khăn lớn nhất là tiếp cận vốn chiếm 57,1%. Cũng theo kết quả khảo sát của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung Ương, các DNNVV tiếp cận các nguồn tài chính chính thống qua hệ thống ngân hàng và các nguồn chính thống khác chỉ chiếm 25% còn đến 75% vẫn phải đi huy động bạn bè, vay mượn phi chính thống. Trong các nguồn tài chính của DNNVV, 90% tiếp cận từ ngân hàng và 10% từ các nguồn khác.

Quy mô vốn, vốn chủ sở hữu, năng lực tài chính, trình độ quản trị của những doanh nghiệp này còn hạn chế. Đáng nói hơn cả, nhiều doanh nghiệp có số liệu tài chính thiếu minh bạch, chính xác, thiếu tài sản bảo đảm. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa không có báo cáo tài chính được kiểm toán, báo cáo thuế lại có sự khác biệt với báo cáo tài chính nội bộ, chứng từ kế toán không đáp ứng các chuẩn mực theo quy định nên ngân hàng khó xem xét cấp tín dụng. Bên cạnh đó, một số các khó khăn khác mà ThS. Trần Văn Hiển, một chuyên gia tư vấn dự án đưa ra là các DNNVV không có tài sản đảm bảo hoặc có nhưng giá trị thấp, dự án có tính khả thi thấp, chưa có kế hoạch và dự báo tài chính từ 3 - 4 năm…Những điều này này vốn đã khó lại càng khó khăn hơn khi để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng.

Việc định giá tài sản tại các ngân hàng trong bối cảnh hiện nay cũng là một vấn đề được đề cập. Ông Nguyễn Trí Kỷ - Chủ tịch Hiệp hội DNNVV tỉnh Đắk Nông chia sẻ: “Nhiều doanh nghiệp đang rất “khát vốn”, tuy nhiên việc định giá tài sản so với thị trường cũng khiến doanh nghiệp khó khăn trong việc mở hồ sơ vay… Vì thế, cần có quy định cụ thể trong định giá tài sản để vay vốn. Điều quan trọng là làm sao giúp doanh nghiệp tiếp cận nhanh với nguồn vốn…”.

“Hiện nay số doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm khoảng 98% và đa số các doanh nghiệp này đều không có khả năng chi trả cho nguồn lao động chất lượng cao”. Bà Nguyễn Thị Thanh Uyên – chuyên gia tư vấn Trung tâm Phát triển nhân lực số của Trường Đại học Bình Dương cho biết, thực tế có khoảng 50% số doanh nghiệp này thiếu vốn, 50% thiếu nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu. Nhiều doanh nghiệp không còn tài sản thế chấp vay vốn, do vậy rất cần sự vào cuộc của cơ quan quản lý và phía các ngân hàng để tháo gỡ “điểm nghẽn nguồn vốn”.

Giải pháp nào dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa?

Nguồn vốn được coi là mạch máu của doanh nghiệp nhưng khi bị nghẽn lại, thiếu vốn sẽ gây nhiều khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Chính phủ đã đưa ra một số chương trình tài chính hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp nhưng thực tế triển khai cho thấy doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế trong tiếp cận các chương trình này.

Nhằm hỗ trợ DNNVV mà mục tiêu là các đối tượng doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, DNNVV tham gia cụm liên kết ngành hoặc doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị, Quỹ phát triển DNNVV là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận do Bộ Kế hoạch và Đầu tư quản lý có thể cho vay trực tiếp, gián tiếp, tài trợ vốn hoặc hỗ trợ tăng cường năng lực có thể giúp doanh nghiệp nhận hỗ trợ với lãi suất cho vay bằng 80% mức thấp nhất lãi suất cho vay thương mại. Cụ thể hiện tại là 1,2%/năm(ngắn hạn) và 4,4%/năm (trung và dài hạn). Doanh nghiệp được miễn phí trả nợ trước hạn… Tuy nhiên để có được khoản vay này thì không phải doanh nghiệp nào cũng chuẩn bị tốt cho hồ sơ của mình. Theo ông Phan Thanh Hà - Giám đốc Quỹ Phát triển DNNVV cho biết, những lỗi thường gặp trong khâu chuẩn bị hồ sơ như: thiếu căn cứ xác định DNNVV, khởi nghiệp sáng tạo, tham gia chuỗi liên kết ngành hay chuỗi giá trị; hồ sơ không đúng yêu cầu, số liệu chưa phù hợp nhau; chưa chứng minh được năng lực của DN…

Ngoài ra, ông Nguyễn Trí Kỷ - Chủ tịch Hiệp hội DNNVV tỉnh Đắk Nông đề nghị ngành Ngân hàng nên xem xét cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vay tín chấp. Ông cho rằng, nếu mỗi doanh nghiệp nhỏ và vừa được vay tín chấp ở mức giới hạn khoảng 500 triệu đồng thì sẽ giảm áp lực rủi ro cho ngân hàng...

Thực tế, thời gian qua đã có nhiều ngân hàng thương mại trong nước áp dụng quy trình giải ngân vốn vay theo chuỗi giá trị đã phát huy tác dụng. Tuy nhiên, theo bà Trịnh Thị Hương số lượng doanh nghiệp tiếp cận với nguồn quỹ này chưa nhiều, trong khi nguồn lực của Nhà nước còn hạn chế. Về phía doanh nghiệp cần phải chủ động tìm hiểu nắm chắc các quy định pháp luật, tìm hiểu thông tin tiếp cận nguồn quỹ. Các doanh nghiệp cũng phải chủ động, sáng tạo và có phương án kinh doanh tốt.

Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và các tỉnh Tây Nguyên là khu vực phát triển kinh tế năng động, trong đó có các doanh nghiệp nhỏ và vừa có vai trò rất quan trọng và đóng góp rất lớn vào nguồn thu của địa phương và ngân sách quốc gia. Vì thế, việc giải quyết “điểm nghẽn” này theo Luật sư Đào Văn Hưng - Chủ tịch Chi hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Phát triển kinh tế Xanh Việt Nam có thể phần nào hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp phía Nam và các tỉnh Tây Nguyên có thể tiếp cận nguồn vốn ưu đãi phục vụ sản xuất kinh doanh phát triển bền vững. Từ đó thúc đẩy sự tăng trưởng của các doanh nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung.

Uyển Nhi - Vân Nguyễn