Nghệ nhân Đặng Thị Mát: Đạo thờ Mẫu là giá trị nhân văn cao cả của văn hóa tâm linh người Việt

DNHN:Bà là người phụ nữ có tấm lòng từ tâm, nhân ái, luôn giữ gìn giá trị văn hóa Đạo thờ Mẫu cổ truyền của dân tộc. Mỗi khi nhắc tới bà mọi người đều có cách gọi quen thuộc và trìu mến như “Đồng thầy Đặng Thị Mát” hay “ Thầy Mát”. Không chỉ tham gia tôn tạo nhiều di tích như: Chùa Hang - Đền Quan Tam phủ tại thôn Vị Thủy, xã Thanh Mỹ; đền Tản Viên Sơn Thánh tại Vườn Quốc gia Ba Vì, huyện Ba Vì, Sơn Tây (Hà Nội)… mà bà còn tích cực thiện nguyện bằng cả trái tim góp công phục dựng và xây mới ở nhiều nơi.

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang trao kỷ niệm chương "Doanh nhân Việt Nam" năm 2014 cho Nghệ nhân Đặng Thị Mát.

Nhân duyên rẽ lối Con đường từ Hà Nội lên hướng Ba Vì  ngày  giáp  Tết  cứ  đông  nghẹt. Cây cảnh và hoa đủ loại như khoe sắc vào Xuân. Những cây bưởi diễn được chăm sóc tỉa tót quả trĩ nặng và  vàng  óng,  tỏa  mùi  thơm  ngát được  bà  con  đem  bán  bày  la  liệt từng  nhóm  ven  quốc  lộ  mời  chào. Đặc biệt những pano quảng cáo, vẽ và viết chữ đủ màu thi nhau dựng lên  như  biểu  thị  của  thời  kinh doanh thật thịnh vượng. Tôi dừng chân ngay chợ cóc trên cây số 9 Sơn Tây đi Ba Vì để mua đồ lễ. Chợ đã sang chiều mà vẫn còn đông nghịt người  bán,  người  mua.  Anh  tài  xế nhìn lá cờ hội treo trên cây cổ thụ và biển chỉ dẫn ven đường nói, Đền Quan Tam đây rồi. Vậy là đã tới nơi tôi muốn gặp Đồng thầy Đặng thị Mát.  Câu  chuyện  với  bà  thật  vui khi bà tiếp chúng tôi tại phòng đón khách được bà sắp đặt biết bao kỉ vật lưu niệm của những năm tháng tham  gia  các  hoạt  động  vì  cộng đồng, được các cấp bộ ngành Trung ương  vinh  danh  như  khẳng  định việc làm của bà thật nhiệt tâm với tấm lòng cao cả. Đồng đền Đặng Thị Mát sinh năm 1946  trong  một  gia  đình  gia  giáo thuộc  vùng  biển  Hải  Hậu,  Nam Định.  Khi  mới  lên  4  tuổi,  hoàn cảnh  gia  đình  khó  khăn,  kháng chiến vùng đồng bằng Bắc bộ diễn ra ác liệt, cha mẹ bà sơ tán đã gửi bà  cho  một  người  cô  ở  Sơn  Tây, tức là cụ Đặng Thị Quý chăm sóc, nuôi  dưỡng.  Cụ  Quý  là  người  có tâm  theo  Thánh  ở  đền  Quan  Tam Phủ  -  Sơn  Tây.  Sự  chăm  sóc,  dạy dỗ hết mực của cụ Quý đã thổi vào tâm hồn bà Mát lòng tin vào Phật pháp. Từ đó, bà Mát một lòng theo cô, sớm chiều tu tập, trông nom di tích  Chùa  Hang  -  đền  Quan  Tam phủ, từ nhân duyên ấy cuộc đời bà gắn liền với con đường tu Đạo, sáng trí bền tâm. Được biết, thời trẻ bà có duyên với nghề  dạy  học,  (bà  nguyên  là  giáo viên trường cấp 1,2 Thanh Mỹ, Hà Tây).  Trong  hoàn  cảnh  đất  nước chiến  tranh,  ngoài  công  tác  dạy học,  bà  còn  tích  cực  tham  gia  các hoạt động phong trào. Với sự năng nổ đó, tám năm liền bà nhận danh hiệu Phụ nữ Ba Đảm Đang, Thanh niên Ba Sẵn Sàng, trong đó khi còn là Hiệu trưởng trường Tiểu học xã Thanh  Mỹ,  bà  vinh  dự  được  trao tặng danh hiệu Huân chương Lao động Hạng Ba. Bà trở thành người giáo viên ưu tú, nhận nhiều danh hiệu  giáo  viên  xuất  sắc,  rồi  nhà quản  lý  giáo  dục  tài  năng.  Không những  thế,  bà  còn  nổi  trội  bởi  tác phong  nhanh  nhẹn  và  tư  duy  của người làm kinh tế kinh doanh.

Nghệ nhân Đặng Thị Mát dự lễ dâng hương tưởng niệm ngày hóa Đức Thánh Tản Viên Sơn

Khi  người  cô  của  bà  tức  “cụ  Quý” bấy giờ vẫn là Thủ đền Quan Tam phủ  qua  đời,  gánh  nặng  đặt  trên vai bà càng nhiều hơn. Bà một tay gồng gánh chuyện kinh tế gia đình, một vai nặng gánh lo toan chuyện tâm  linh  với  vai  trò  “đồng  đền”, người có trách nhiệm gìn giữ, chăm lo, quản lý ngôi đền. Câu chuyện xây đền trên núi và trái tim hướng thiện Ngày nay, câu chuyện xây đền trên núi của nghệ nhân Đặng Thị Mát vẫn được người dân nhắc đến và coi đó là một kỳ tích. Theo lời kể của bà Mát, ngày ấy khi bà đang trăn trở cho công việc tôn tạo ngôi đền Quan  Tam,  qua  giấc  mộng  Phật Thánh  linh  thiêng  chỉ  đường  dẫn lối đưa bà lên non cao Ba Vì dựng xây  đền  Thượng.  Bà  Mát  nhớ  lại: "Đêm ấy, khi đang say giấc ngủ thì tôi  nằm  mơ  thấy  một  tảng  đá  lớn bay lơ lửng trên đầu như muốn đón tôi đi, hễ tôi đi đến đâu hòn đá bay đến đấy và rồi khi tảng đá dừng lại, lại có một tảng đá lớn hơn, cao hơn bay  theo.  Sau  đó,  khi  tôi  nghiệm lại, hóa ra giấc mơ ấy đã chỉ đường cho tôi đến với ngôi đền thiêng trên đỉnh  Ba  Vì.  Điều  đặc  biệt  là,  sau giấc mơ kỳ lạ ấy, đoàn cán bộ của Vườn  Quốc  Gia  Ba  Vì  đã  đến  gặp tôi,  nhắc  đến  chuyện  mời  tôi  công đức  xây  dựng  đền  Thượng.  Tựa như được Phật Thánh báo trước, tôi đã  trăn  trở  rất  nhiều.  Thế  rồi  tôi vẫn nhất tâm, cầu xin Phật Thánh, làm lễ tại Đền cho trọn lòng để rồi nhất tâm hướng về đỉnh non cao". Đền  Thượng  chính  thức  được  xây dựng  từ  năm  1993,  Bà  Mát  bảo, thời  gian  đầu  tiên  xây  đền,  nắng gió mưa rừng, không đường không lối, núi cao lại càng cao hiểm trở vô cùng. Bà đã cùng 15 người thợ gùi từng  viên  đá,  phát  từng  hàng  cây để  leo  lên  đỉnh  núi.  Vật  liệu  xây dựng chỉ chuyển được bặng xe lên cốt 1.100, còn hơn 800m nữa leo núi phải  vận  chuyển  bằng  sức  người. Bản thân bà Mát đã phải đeo ba lô, tải xi măng leo bộ lên đền để phục vụ  cho  xây  dựng.  Vượt  qua  trăm ngàn  gian  khó,  bà  chưa  một  lần trở bước. Dù cho nhiều người cùng bà  từ  những  ngày  đầu,  cuối  cùng đã không thể chống chịu đến phút cuối cùng thì bà vẫn lặng lẽ, nhặt từng  viên  đá,  tựa  như  ghép  từng nhân  duyên…  vào  xây  dựng  ngôi đền  vì  bà  luôn  tâm  niệm  đã  là  sứ mệnh mà Phật Thánh giao phó thì dù khó khăn, khổ ải đến mấy vẫn phải hoàn tất việc xây đền Thượng. Được sự quan tâm của chính quyền và sự ủng hộ, tiếp sức của nhân dân, sau ba năm ăn sương nằm gió, trải nắng  trải  mưa,  cuối  năm  1996  bà đã xây dựng xong ngôi đền khang trang  như  hiện  nay.  Đền  Thượng Ba Vì nằm trên độ cao 1227 m so với mực nước biển. Đây là nơi thờ Đức Thánh Tản Viên - Một trong 4 vị "Tứ Bất tử" của Việt Nam. Hàng năm  rất  nhiều  người  lên  đây  vừa thắp  hương  Đức  thánh  Tản,  đồng thời  thăm  thú  cảnh  quan  thiên nhiên... Đền Thượng - Nơi giữ bao ẩn tích gắn với truyền thuyết Sơn Tinh - Thuỷ Tinh... Năm 2008, đền Thượng  được  Bộ  Văn  Hóa  công nhận di tích lịch sử cấp Quốc Gia. Năm 2010, đền được Liên hiệp các hội uNESCO Việt Nam bảo trợ cho đúc tượng Mẫu Cửu Trùng Thiên. Năm 2011, đền được  Bộ Văn Hóa tiếp tục trùng tu lại lần thứ 2. Năm 2015,  đền  đúc  tượng  Đức  Thánh Tản  và  yên  vị  toàn  bộ  tượng  thờ như ngày nay. Ngoài ra, bà còn liên tục  chăm  lo,  công  đức  những  ngôi đền,  đình  ở  địa  phương  như:  các đền Chúa ở địa phương; Đình làng và đền Mẫu Vị Thủy; Nhà văn hóa thôn Vị Thủy; Đền thờ Bác Hồ tại thôn  9,  Ba  Trại,  Ba  Vì;  Đền, đình thôn  8,  Ba  Trại,  Ba  Vì  và  chủ  trì công  đức  xây  dựng  Động  Đá  Bạc, Lương  Sơn,  Hòa  Bình.  Đồng  thời, trong  quá  trình  hành  trì  nhân duyên  Phật  Thánh,  bà  đã  hướng đạo và giúp đỡ nhiều đệ tử hướng tâm  về  Phật  Thánh,  đem  nét  đẹp văn hóa Đạo Mẫu, nghệ thuật Hầu bóng,  hát  Văn  truyền  bá  trong, ngoài nước.

Nghệ nhân Đặng Thị Mát

Không những làm việc Thánh, bà Mát còn dốc hết sức mình vào công tác  từ  thiện  cho  người  dân  nghèo và các công tác xã hội khác. Bà đã đứng ra ủng hộ hội người mù, các lớp  học  tình  thương,  trao  quà  tết cho  các  hộ  nghèo…  tham  gia  các chương  trình  từ  thiện  lớn,  Quỹ Trái  Tim  Vàng.  Vì  thế,  bà  vinh dự trở thành Giám đốc Trung tâm unesco Bảo tồn di tích Lịch sử Văn hóa Ba Vì, Sơn Tây, Hà Nội  kiêm Phó  Chủ  tịch  Hội  đồng  Bảo  trợ Trung tâm unesco Nghiên cứu và ứng dụng Phật Học Việt Nam. Bà đã nỗ lực xúc tiến làm các thủ tục để Hầu bóng, Chầu văn Việt Nam được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại. Gần đây nhất có thể kể đến như: Trao học bổng cho con cán bộ chiến sĩ đang làm nhiệm vụ tại quần đảo Trường Sa,  Hoàng  Sa;  Tặng  thưởng  Học sinh  đạt  giải  quốc  gia  năm  học 2014  -  2015;  Học  sinh,  giáo  viên có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn tại Hà Nam (8/2015); Tham gia tài trợ kinh  phí  góp  phần  tổ  chức  thành công chương trình nghệ thuật "Tết Độc  Lập"  nhân  dịp  kỷ  niệm  70 năm Cách Mạng tháng 8 và Quốc khánh 2/9… Vì những cống hiến và thành tích đã  đạt  được,  nghệ  nhân  Đặng Thị  Mát  vinh  dự  nhận  nhiều  giải thưởng như: “Phụ nữ Việt Nam tỏa sáng  2012”  cùng  kỷ  niệm  chương “Trái  tim  nhân  ái  Việt  Nam”  tôn vinh  những  người  phụ  nữ  Tâm  - Tài  -  Trí  -  Dũng;  Bà  còn  vinh  dự được  Vinh  danh  Top  20  cá  nhân xuất  sắc  Châu  Á  -  Thái  Bình Dương  tại  Myanmar;  Biểu  tượng Bản  lĩnh  Doanh  nhân  Thời  Hội nhập;  Doanh  nhân  văn  hoá  -  Nữ tướng  thời  bình…  và  nhiều  danh hiệu cao quý khác. Với quan điểm của riêng tôi, bà là người có sức mạnh tinh thần vô cùng to lớn, sức mạnh ấy tự như vầng thái dương xua tan sương giá, mang đến sự ấm áp, bình an cho con người. [box]Với những cống hiến không mệt mỏi cho cộng đồng, Nghệ nhân Đặng Thị Mát đã được tặng thưởng: -  Huy hiệu văn hóa, huy hiệu Bác Hồ, huy hiệu Bản đồ Việt Nam -  Cup vàng và bằng khen của Liên hiệp UNESCO Việt Nam nhân kỉ niệm 10 năm -  Chìa khóa vàng cho sự thành công của DNNVV Việt Nam tặng năm 2014 -  Kỉ niệm chương Top 10 Nhà quản lí xuất sắc ASEAN tại Singapore năm 2014 -  Top 10 Công ty phát triển bền vững năm 2013 Kỉ niệm chương 40 năm thành lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Thái Lan và nhận Quốc huy nhân kỉ niệm 70 năm Ngày thành lập Quốc hội…Cùng nhiều hình thức khen thưởng khác.[/box]