Ngược dòng lịch sử hơn 40.000 năm trước, trên băng giá châu Âu, hai bộ tộc người cùng tồn tại: Neanderthal, những “chiến binh cơ bắp” sống khép kín trong hang đá, và Homo sapiens, những kẻ yếu ớt hơn nhưng biết sáng tạo và kết nối. Lịch sử đã chọn Homo sapiens, bởi họ sở hữu hai “vũ khí” tối thượng: ngọn lửa sáng tạo và mạng lưới rộng lớn.
Từ câu chuyện tiến hóa này, trao đổi với phóng viên Tạp chí Doanh nghiệp và Hội nhập, Chủ tịch Alpha Books Nguyễn Cảnh Bình đã có những chia sẻ hết sức thú vị về những bài học trí tuệ sâu sắc dành cho cộng đồng doanh nhân, doanh nghiệp hiện nay.
Phóng viên: Thưa ông, cả hai bộ tộc Neanderthal và Homo sapiens cùng tồn tại trên mảnh đất châu Âu lạnh giá. Nhiều bằng chứng khảo cổ cho thấy Neanderthal khỏe mạnh, săn bắn giỏi, thậm chí biết chăm sóc người bệnh, chôn cất người chết. Vậy điều gì khiến họ cuối cùng biến mất?
Chủ tịch Alpha Books Nguyễn Cảnh Bình: Neanderthal không hề thô sơ, nhưng họ có một nhược điểm chí tử đó là sống khép kín trong những nhóm nhỏ. Một ý tưởng nếu xuất hiện cũng khó vượt ra khỏi phạm vi vài chục người. Khi khí hậu thay đổi, thú rừng di cư, họ không có công cụ mới, cũng chẳng có mạng lưới liên kết để chia sẻ phương án sinh tồn. Họ mạnh mẽ nhưng bảo thủ, và sự khép kín ấy đã khiến họ bị loại khỏi cuộc chơi tiến hóa.
 |
| Chủ tịch Alpha Books Nguyễn Cảnh Bình chia sẻ vũ khí mạnh nhất để doanh nhân Việt tồn tại trong kỷ nguyên số |
Phóng viên: Trong khi đó, Homo sapiens lại vượt lên, điểm mạnh cốt lõi của họ là gì?
Chủ tịch Alpha Books Nguyễn Cảnh Bình: Có hai yếu tố,thứ nhất là sáng tạo liên tục. Người sapiens không bao giờ dừng ở mức “đủ dùng”. Một chiếc dao đá chưa đủ, họ thử xương, thử ngà, thử sừng. Một công cụ bắt cá chưa đủ, họ nghĩ ra lưới, cọc chắn, mũi lao. Không dừng ở tiếng gọi, họ vẽ ký hiệu trên vách đá, chế tác nhạc cụ, tạo ra trang sức. Văn hóa biểu tượng ra đời, trở thành chất keo gắn kết cộng đồng. Thứ hai là mạng lưới rộng lớn, Homo sapiens biết mở rộng vòng kết nối bằng trao đổi như vòng vỏ ốc từ biển, đá obsidian từ vùng xa, hạt chuỗi từ thảo nguyên. Mỗi vật phẩm là một tín hiệu, giúp họ cùng thuộc về một cộng đồng rộng lớn. Nhờ vậy, ý tưởng không bị chôn vùi trong một hang đá, mà lan truyền qua hàng trăm dặm. Khi một nhóm gặp khó khăn, nhóm khác chia sẻ. Khi một sáng kiến xuất hiện, nó nhanh chóng được tiếp nhận và cải tiến.
Phóng viên: Nếu nhìn từ góc độ hiện đại, câu chuyện 40.000 năm trước để lại cho chúng ta những bài học gì?
Chủ tịch Alpha Books Nguyễn Cảnh Bình: Có ba thông điệp lớn, và tôi tin rằng đây là kim chỉ nam cho bất kỳ tổ chức nào bước vào thời đại kinh tế tri thức.
Thứ nhất, sáng tạo phải trở thành “hệ miễn dịch” của tổ chức.
Sapiens sáng tạo để thích nghi, để sống sót trước biến động. Doanh nghiệp cũng vậy: đổi mới không thể chỉ diễn ra trong một hội thảo hay một phòng R&D, mà phải được cấy vào DNA tổ chức. Đó là khả năng tái cấu trúc tri thức và nguồn lực để phản ứng với mọi thay đổi. Nếu coi sáng tạo là một sự kiện nhất thời, doanh nghiệp sẽ giống Neanderthal: chậm chạp và dễ tuyệt chủng.
Thứ hai, trí tuệ tập thể quan trọng hơn trí tuệ cá nhân.
Neanderthal có thể thông minh ở mức cá nhân, nhưng mạng lưới hạn hẹp khiến ý tưởng không lan xa. Ngược lại, sapiens đã biến trí tuệ cá nhân thành trí tuệ cộng đồng, và chính điều này tạo nên sức mạnh vượt trội. Với doanh nghiệp, đừng trông chờ vào một vài “ngôi sao”, mà hãy kiến tạo hệ thống để mọi ý tưởng – dù nhỏ bé – đều có thể được chia sẻ, kết nối và nhân lên. Đó chính là nền tảng của những hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.
Thứ ba, mạng lưới không chỉ để sinh tồn, mà để kiến tạo giá trị mới.
Một chiếc vòng vỏ ốc thời cổ không chỉ là trang sức, nó là bằng chứng của niềm tin, của giao ước, của sự kết nối. Với doanh nghiệp hiện nay, mạng lưới khách hàng, đối tác, cộng đồng người dùng cũng đóng vai trò tương tự. Khi xây dựng được một “siêu xã hội”, tổ chức không chỉ đứng vững trước khủng hoảng mà còn liên tục sinh ra giá trị mới: từ dữ liệu, từ sáng kiến, từ chuẩn mực văn hóa. Đây chính là cách để một công ty nhỏ có thể trở thành hệ sinh thái toàn cầu.
 |
| Chủ tịch Nguyễn Cảnh Bình và President Club: mạng lưới không chỉ để sinh tồn, mà để kiến tạo giá trị mới. |
Phóng viên: Những điều đó, nếu áp dụng vào bối cảnh doanh nhân Việt Nam, sẽ có ý nghĩa thế nào?
Chủ tịch Alpha Books Nguyễn Cảnh Bình: Tôi nghĩ đây là một lời nhắc mạnh mẽ. Một doanh nghiệp có thể giàu có, quyền lực, nhưng nếu khép kín, bảo thủ, thì nguy cơ sụp đổ là rất lớn. Ngược lại, một doanh nghiệp nhỏ, nếu biết duy trì tinh thần sáng tạo và mở rộng mạng lưới, thì không chỉ tồn tại, mà còn có thể vươn ra thế giới.
Điều khiến Homo sapiens thành công không phải là cơ bắp, mà là trí tuệ được kết nối. Doanh nghiệp Việt Nam hôm nay cũng phải chọn hoặc trở thành Homo sapiens đổi mới của thời đại số, hoặc sẽ lụi tàn như Neanderthal.
 |
| Viện trưởng Viện ABG Nguyễn Cảnh Bình chia sẻ một bài giảng về Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại nhân sự kiện A80. |
Phóng viên: Nếu ông gửi gắm một thông điệp chốt lại cho cộng đồng doanh nhân, đó sẽ là gì?
Chủ tịch Alpha Books Nguyễn Cảnh Bình: Đừng tự nhốt mình trong “hang đá an toàn”. Sức mạnh của quá khứ không đảm bảo tương lai. Chỉ có sáng tạo không ngừng và mạng lưới rộng mở mới giúp chúng ta đi xa. Đó là cách để doanh nhân Việt không chỉ tồn tại, mà còn lan tỏa, bền vững và để lại dấu ấn cho thế giới.
Sáng tạo và kết nối chính là chìa khóa thành công để doanh nghiệp Việt không rơi vào số phận của Neanderthal. Đây chính là vũ khí mạnh nhất để các doanh nghiệp trường tồn.
Trân trọng cảm ơn ông đã chia sẻ!
Đôi nét về Chủ tịch Alpha Books Nguyễn Cảnh BìnhÔng Nguyễn Cảnh Bình sinh năm 1972 tại Hà Nội, là Chủ tịch Alpha Books, sáng lập Omega+, Viện trưởng Viện Lãnh đạo ABG và Trạm đọc. Tốt nghiệp ĐH Bách khoa, từng là kỹ sư tại Petrolimex, ông rẽ hướng sang xuất bản với khát vọng truyền bá tri thức. Ông là tác giả tự truyện “Sinh năm 1972 – Khát vọng sống” và dịch giả cuốn “Hiến pháp Mỹ được làm ra như thế nào”. Ông cũng là nhà phê bình sách nổi tiếng tại Việt Nam. |
