Trung tâm này nhằm hướng tới mục tiêu đưa Việt Nam vào nhóm dẫn đầu công nghệ khu vực.
Trung tâm dữ liệu quốc gia cũng vừa được chính thức khai trương ngày 18/8/2025, do Bộ Công An chủ trì. Trung tâm dữ liệu quốc gia chính là trái tim, là mạch máu của nền kinh tế số, sẽ góp phần giúp Việt Nam xây dựng trung tâm Nghiên cứu và Phát triển AI Quốc gia nhanh chóng hơn, hiệu quả hơn.
Việc Việt Nam tham gia đường đua AI là một cơ hội lớn; tuy nhiên, nếu đi sai hướng sẽ gây lãng phí nguồn lực. Theo các chuyên gia công nghệ và nhà hoạch định chính sách thấu hiểu thị trường, thành công của trung tâm này không nằm ở quy mô vốn đầu tư hay số lượng phần mềm triển khai, mà phụ thuộc vào tư duy chiến lược.
Phóng viên Tạp chí Doanh nghiệp và Hội nhập đã có cuộc trao đổi với Doanh nhân công nghệ, ông Lê Việt Thắng, nhà sáng lập kiêm Tổng giám đốc 1Office người đang trực tiếp xây dựng nền tảng AI Agent phục vụ hơn 6.000 doanh nghiệp trong việc quản trị hiệu quả. Doanh nhân cũng chia sẻ các quan điểm, là tiếng nói của doanh nghiệp công nghệ sau hơn 10 năm lăn lộn thực chiến: về vấn đề xây dựng trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) AI quốc gia làm sao để không phải là cuộc đua hình thức, mà là sự đầu tư dài hơi về ứng dụng hiệu quả.
 |
| Nhà sáng lập kiêm Tổng giám đốc 1Office, ông Lê Việt Thắng: Đừng giao đề bài cho người không hiểu bài toán! |
Thực tế, tại Việt Nam, dữ liệu là điểm nghẽn lớn nhất sau các đợt sáp nhập địa giới, nhiều đơn vị hành chính mới được hình thành, nhưng hệ thống dữ liệu vẫn rời rạc, bất tương thích, như những mảnh ghép lạc nhịp. Đây cũng chính là một trong những thách thức lớn nhất hiện nay: dữ liệu phân mảnh, chưa được chuẩn hóa và không kết nối. Hệ thống dữ liệu của Việt Nam giống như “tấm chăn vá cũ”, thiếu tổng thể và chuẩn chung, khiến việc huấn luyện mô hình AI chưa thể diễn ra trọn vẹn.
Từ chia sẻ của ông Thắng, có thể nhận ra 4 nỗi đau thực sự đang cản trở phát triển AI tại Việt Nam, đây cũng chính là 4 nút thắt sẽ bóp nghẹt tiềm năng AI Việt:
Nỗi đau 1: Dữ liệu phân mảnh và nghèo chất lượng. Không có một chuẩn dữ liệu chung trên toàn quốc. Kết quả là doanh nghiệp không có dữ liệu đủ sạch, đủ lớn để hoàn thiện mô hình. Tuy nhiên, khi trung tâm dữ liệu quốc gia chính thức vận hành, nỗi đau này sẽ được phối hợp giải quyết sớm, sự đồng bộ và hiệu quả trong công tác quản trị dữ liệu lớn tốt hơn, đã được giao cho Bộ Công an phụ trách.
Nỗi đau 2: Không gian thử nghiệm bị đóng kín. Doanh nghiệp muốn thử nghiệm AI trong giáo dục, nông nghiệp, hành chính công… đều gặp rào cản pháp lý, thủ tục. Không được ứng dụng mô hình sandbox (môi trường thử nghiệm có kiểm soát), họ không dám làm “sai”. Nhưng nếu không được phép sai, thì cũng không thể cải tiến và hiệu quả. “Cứ vứt một cái đề bài ra, kiểu gì cũng có doanh nghiệp làm được.”, có một khách hàng đưa ra quan điểm.
Nỗi đau 3: Nhiều dự án công nghệ chạy theo hình thức. AI đang dần trở thành “gia vị” bắt buộc trong các hồ sơ dự án. Nhưng nhiều ứng dụng là “chatbot”, “tự động hóa ảo”… không có người dùng thật, không giải quyết bài toán cụ thể. Không có khách hàng nào sẵn sàng bỏ ra chi phí để đầu tư vào “công nghệ chưa được kiểm nghiệm hiệu quả thực tế”.
Nỗi đau 4: Doanh nghiệp nhỏ bị bỏ lại phía sau. Phần lớn doanh nghiệp Việt là vừa và nhỏ, thậm chí là rất nhỏ, dù linh hoạt, nhưng thiếu công cụ. AI hiện nay hoặc đắt, khó dùng, hoặc không phù hợp. Đây là thị trường lớn nhất, nhưng chưa được khai phá. “Doanh nghiệp Việt cực kỳ linh hoạt. Chỉ là các ứng dụng làm chưa tới. Khi có, họ dùng tốt hơn cả mức trung bình thế giới”, ông Thắng cho biết.
Kinh nghiệm từ các quốc gia thành công cho thấy: điều quan trọng không nằm ở quy mô hay kiến trúc bề ngoài, mà ở cách hệ sinh thái AI được vận hành từ vai trò dẫn dắt của Nhà nước, sự chủ động của doanh nghiệp, đến hạ tầng dữ liệu, thử nghiệm và đạo đức.
Muốn phát triển thực chất, trung tâm phải là nơi hội tụ dữ liệu, nhân lực, khung pháp lý và thị trường, vận hành như một hệ sinh thái, không phải biểu tượng. Làm sao để trung tâm này trở thành trái tim điều phối AI Việt Nam, thay vì chỉ là một công bố mang tính truyền thông thương hiệu?
Theo ông Thắng, Việt Nam không cần một trung tâm “mang tính hình thức để khoe”, mà cần một hạt nhân đổi mới bền vững, nơi chính quyền, doanh nghiệp và nhà khoa học cùng sống, học, làm. Một nơi kiến tạo điều kiện để công nghệ phát triển bền vững, thực tiễn, có đạo đức và vì con người.
“Nhà nước đừng làm thay, hãy để doanh nghiệp làm!”, ông Thắng thẳng thắn. “Muốn phát triển trung tâm R&D AI quốc gia, nhà nước hãy làm đúng việc. Đó là đã thành công rồi.”
“Nếu là tầng Chính phủ thì phải là tầng kiến tạo. Phải tập trung vào dữ liệu. Chỉ có Chính phủ mới có thể tập hợp được toàn bộ nguồn dữ liệu xã hội. Không một doanh nghiệp nào có thể làm được điều đó”, ông Thắng chia sẻ.
Theo ông Thắng, vai trò của Trung tâm AI quốc gia không nên là vận hành hay sản xuất, mà phải là nơi hội tụ dữ liệu mở có kiểm soát, cung cấp hạ tầng thử nghiệm, ban hành tiêu chuẩn đạo đức, và kết nối cộng đồng đổi mới.
Trong cuộc đua AI, tốc độ là cần thiết, nhưng đi đúng hướng mới quyết định ai về đích. Nhiều dự án AI trước đây thất bại vì không gắn với nhu cầu thực tế hoặc thiếu sự tham gia của doanh nghiệp ngay từ đầu.
Bài học quốc tế: Họ đã xây dựng các Trung tâm AI thành công như thế nào?
Một trung tâm AI quốc gia chỉ đạt được giá trị thực sự khi tránh được tư duy hình thức, không chạy theo khẩu hiệu, mà tập trung giải các bài toán quốc gia bằng nguồn lực sẵn có, đúng vai, đúng thời điểm.
Bài học từ các trung tâm AI hàng đầu thế giới cho thấy: không quốc gia nào đặt mục tiêu “xây dựng một siêu ứng dụng để khoe thành tích, cũng không làm AI để thay thế bộ não, sự sáng tạo của con người hay làm hàng triệu người thất nghiệp”, mà tất cả đều lựa chọn những mục tiêu thiết thực, gắn với năng lực và lợi ích cốt lõi, giải quyết các bài toán về hiệu suất và phát triển tiềm năng con người. Khi đó AI không cần biểu tượng, mà cần một trục dẫn hệ sinh thái đổi mới
Rất nhiều trung tâm AI, nhưng chỉ một số ít thực sự trở thành hạt nhân phát triển công nghệ quốc gia. MIT CSAIL tại Mỹ là nơi sản sinh hàng nghìn bằng sáng chế và ý tưởng đột phá, nhưng sức mạnh của nó nằm ở mối liên kết sống động với các tập đoàn công nghệ như Amazon, NVIDIA, IBM, chứ không phải nhờ vào ngân sách nhà nước. Stanford HAI định hình chuẩn đạo đức AI có trách nhiệm, còn AI Singapore là một trung tâm phi lợi nhuận hoạt động theo mô hình doanh nghiệp với tiêu chí cụ thể: mỗi năm phải đưa bao nhiêu ứng dụng AI vào cuộc sống.
Kinh nghiệm quốc tế - Vai trò Nhà nước và Doanh nghiệp
Các mô hình này đều có điểm chung: chính phủ không trực tiếp làm AI, mà kiến tạo môi trường để AI phát triển một cách tự nhiên, bền vững, thực tế và có đạo đức.
Như vậy, họ chỉ tập trung giải các bài toán quốc gia, đó là giải quyết các “nỗi đau” của Nhà nước và doanh nghiệp hiện tại.
Sự thành công không đến từ việc làm nhiều thứ, mà từ việc làm đúng thứ với chính năng lực, thời điểm và tài nguyên của mình.
Nếu Trung tâm AI quốc gia xác định rõ “bài toán Việt Nam” như: AI hỗ trợ quản trị công, phân tích dữ liệu y tế tuyến huyện, dịch ngôn ngữ địa phương, xử lý văn bản hành chính không cấu trúc… thì cơ hội thành công sẽ lớn hơn.
Góc nhìn chuyên gia: Trung tâm AI quốc gia nên tập trung làm gì?
“Việc đầu tiên Trung tâm AI quốc gia cần làm là thiết lập bộ dữ liệu mở quốc gia chuẩn, có kiểm soát, có khả năng cập nhật và mở rộng”, ông Thắng nhấn mạnh.
Để thực sự là trung tâm đổi mới, Trung tâm AI quốc gia cần tránh lối mòn hình thức và trở thành nơi kiến tạo giải pháp, thay vì chỉ ‘treo bảng tên’ công nghệ.
Trung tâm nghiên cứu và phát triển AI quốc gia là một cơ hội chiến lược. Nhưng cơ hội chỉ phát huy giá trị khi được thiết kế trên nền tảng vận hành, không phải từ những bản vẽ đầy mỹ từ.
Hạ tầng công nghệ đã mở. Doanh nghiệp Việt đã sẵn sàng. Nếu trung tâm này trở thành nơi hội tụ dữ liệu, chuẩn đạo đức, sandbox thử nghiệm, đó sẽ là bệ phóng để AI Việt vươn xa.
“Nhà nước không làm thay, mà kiến tạo đúng vai trò. Doanh nghiệp mới là động lực thực sự chuyển hóa công nghệ thành giá trị”, doanh nhân công nghệ Lê Việt Thắng kết luận.
| Việt Nam đang tiến từng bước để xây dựng nền tảng AI, xây dựng trung tâm nghiên cứu và phát triển AI quốc gia thông qua hai sáng kiến hợp tác quốc tế quan trọng vừa qua: 1. Trung tâm AI R&D của Qualcomm: Tập đoàn Qualcomm (Mỹ) chính thức ra mắt Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Trí tuệ Nhân tạo (AI R&D) tại Việt Nam, cơ sở thứ ba toàn cầu của hãng vào ngày 10/6/2025. Trung tâm này không do nhà nước điều hành mà là một phần trong mạng lưới toàn cầu của Qualcomm, đánh dấu bước tiến quan trọng, góp phần nâng tầm vị thế công nghệ AI của Việt Nam trong khu vực. 2. Thỏa thuận hợp tác với NVIDIA: Chính phủ Việt Nam đã ký thỏa thuận chiến lược với NVIDIA để thành lập Trung tâm Nghiên cứu & Phát triển AI (VRDC) và Trung tâm Dữ liệu AI tại Việt Nam. Tuy nhiên, đến nay, các trung tâm này vẫn đang trong giai đoạn chuẩn bị, chưa chính thức đi vào hoạt động. |
