| Bài liên quan |
| Ngành vận tải biển toàn cầu lao đao vì bất ổn thuế quan |
| Logistics và vận tải biển “bùng nổ” sau thỏa thuận đình chiến thương mại Mỹ – Trung |
Theo Liên Hợp Quốc, ngành vận tải biển hiện đang vận chuyển khoảng 90% tổng lượng hàng hóa toàn cầu – một con số ấn tượng phản ánh vai trò sống còn của lĩnh vực này trong nền kinh tế thế giới. Tuy nhiên, đi cùng với sự lớn mạnh ấy là gánh nặng môi trường không nhỏ: ngành này đóng góp gần 3% tổng lượng khí thải nhà kính toàn cầu, tương đương khoảng 1 tỷ tấn CO2 mỗi năm.
Nếu ví ngành hàng hải là một quốc gia, thì đây sẽ là “quốc gia” gây ô nhiễm lớn thứ sáu trên thế giới. Các chuyên gia cảnh báo, nếu không có hành động quyết liệt, lượng khí thải từ ngành này đến năm 2050 có thể tăng lên 90-130% so với mức của năm 2008 – đi ngược lại các cam kết về trung hòa carbon toàn cầu.
 |
| Thách thức xanh hóa vận tải biển toàn cầu: Việt Nam cần chủ động thích ứng |
Trước nguy cơ đó, cuối tháng 4/2025, các quốc gia thành viên IMO đã đạt được một thỏa thuận đột phá nhằm siết chặt tiêu chuẩn phát thải đối với vận tải biển. Theo đó, các tàu biển phát thải vượt ngưỡng cho phép sẽ phải đóng mức phí 380 USD cho mỗi tấn CO2 – tương đương gần 10 triệu đồng. Đối với những tàu vượt trần nghiêm trọng hơn, mức phí có thể lên tới 480 USD/tấn.
Toàn bộ nguồn thu từ phí phát thải sẽ được đưa vào Quỹ Net Zero của IMO – dự kiến lên tới 40 tỷ USD vào năm 2030. Quỹ này sẽ được sử dụng để trợ giá nhiên liệu sạch, hỗ trợ các tàu có lượng phát thải bằng 0 hoặc gần bằng 0, đồng thời tài trợ nghiên cứu, đổi mới công nghệ và phát triển hạ tầng tại các nước đang phát triển – trong đó có Việt Nam.
Nếu được thông qua chính thức vào tháng 10 năm nay, hệ thống định giá carbon và các quy chuẩn mới sẽ bắt đầu có hiệu lực từ năm 2027, đặt ngành hàng hải toàn cầu trước những yêu cầu chuyển đổi sâu rộng.
Việt Nam – nền kinh tế phụ thuộc sâu vào thương mại hàng hải với hơn 90% kim ngạch xuất khẩu qua đường biển – được dự báo sẽ chịu tác động không nhỏ từ thỏa thuận mới của IMO. Sức ép trước mắt đến từ gánh nặng chi phí.
Theo thống kê từ Cục Hàng hải Việt Nam, đội tàu biển quốc gia hiện có tuổi đời trung bình trên 17 năm – cao hơn mức trung bình thế giới. Phần lớn các tàu được đóng trước năm 2020, chưa tích hợp công nghệ tiết kiệm năng lượng hay xử lý khí thải, khiến chi phí vận hành khi bị áp thuế carbon sẽ đội lên đáng kể.
Trong bối cảnh các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam – từ nông sản, thủy sản, đồ gỗ cho đến dệt may, điện tử – vốn đã có biên lợi nhuận mỏng và độ nhạy cảm giá cao, việc tăng cước vận chuyển sẽ làm suy giảm sức cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Đặc biệt, các thị trường khó tính như EU hay Bắc Mỹ đang siết mạnh tiêu chuẩn môi trường, khiến rào cản xanh ngày càng dày đặc
Không chỉ đối mặt với rào cản chi phí, Việt Nam hiện còn thiếu nền tảng hạ tầng và logistics để triển khai chiến lược chuyển đổi nhiên liệu. Các loại nhiên liệu xanh như methanol, amoniac hay hydro – được xem là giải pháp dài hạn để đạt mức phát thải bằng 0 – hiện chưa có chuỗi cung ứng rõ ràng tại Việt Nam. Hệ thống cảng biển, kho bãi và tiếp nhiên liệu chưa được đầu tư đồng bộ, gây khó khăn lớn cho việc chuyển đổi của đội tàu trong nước.
Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết: nếu không sớm hành động, đội tàu Việt có thể bị loại khỏi các tuyến vận tải quốc tế, mất thị phần và cơ hội trong chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc theo hướng xanh hóa.
Trước sức ép hội nhập và nguy cơ tụt hậu, Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) đã chủ động xây dựng kế hoạch chuyển đổi đội tàu theo hướng bền vững giai đoạn 2025–2030. Theo đó, VIMC sẽ tập trung đầu tư vào các dòng tàu thế hệ mới, tích hợp công nghệ tiết kiệm nhiên liệu, giảm phát thải. Đồng thời, đẩy mạnh thanh lý các tàu có tuổi đời cao, hiệu quả khai thác thấp và không còn đáp ứng tiêu chuẩn môi trường của IMO.
