Thứ tư 06/11/2024 18:17
Hotline: 024.355.63.010
Thời cuộc

Nhiều câu hỏi 'đau đầu' cho đề án phát triển DNNN quy mô lớn

12/10/2020 00:00
Chính phủ vừa giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng đề án phát triển doanh nghiệp nhà nước (DNNN) quy mô lớn, đặc biệt là tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu (đề án) với ba nhiệm vụ chính.
aa

Ngoài ra, Chính phủ cũng yêu cầu Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp khẩn trương xây dựng và trình Chính phủ, Thủ tướng chiến lược tổng thể đầu tư phát triển doanh nghiệp thuộc sự quản lý của Ủy ban.

Nhiều câu hỏi 'đau đầu' cho đề án phát triển DNNN quy mô lớn
Một trong những điều cần làm rõ là khái niệm DNNN “quy mô lớn” và sự phân biệt nó với tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu. Minh họa: Khều

DNNN “quy mô lớn” có phải là tập đoàn?

Điểm cần làm rõ đầu tiên liên quan đến đề án nói trên là khái niệm DNNN “quy mô lớn” và sự phân biệt nó với tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu. Theo cách viết trong đề án thì có thể hiểu DNNN “quy mô lớn” bao gồm tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu. Đến đây thì lại nảy sinh ra ba vấn đề liên quan dưới đây:

1. Ngoài tập đoàn kinh tế nhà nước ra, những DNNN nào thuộc phạm vi điều chỉnh của đề án này? Nếu nói là “quy mô lớn”, thì ở quy mô (vốn?) nào và cụ thể thế nào? Cần nói thêm ở đây là thực tế thì có thể coi các tập đoàn kinh tế nhà nước là các DNNN quy mô lớn rồi, bao trùm hầu hết các DNNN có quy mô đáng kể khác ở hầu khắp mọi lĩnh vực rồi nên khó mà hình dung vẫn còn DNNN “quy mô lớn” nào đó còn sót lại, chưa được đề cập đến.

2. Khái niệm tập đoàn kinh tế nhà nước “đa sở hữu” dường như mới xuất hiện từ năm 2017 trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa XII. Đây là một khái niệm mới, chưa được định nghĩa rõ ràng, cụ thể gồm, ví dụ, để được gọi là tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu thì Nhà nước phải sở hữu tối thiểu bao nhiêu phần trăm doanh nghiệp, ở cấp độ nào (công ty mẹ, công ty con, công ty liên kết…). Nói rộng ra nữa, vậy DNNN “quy mô lớn” được đề cập trong đề án có được phép gồm cả những DNNN “đa sở hữu”?

Điểm liên quan nữa là cho dù Nhà nước có sở hữu đa số trong các tập đoàn kinh tế nhà nước thì về bản chất, chúng không phải là sở hữu nhà nước nữa nên không thể gọi là tập đoàn kinh tế nhà nước được, mà phải là cái gì đó đại loại như tập đoàn kinh tế (liên doanh, cổ phần). Do đó, các tập đoàn kinh tế này nói riêng và DNNN “quy mô lớn” đa sở hữu nói chung sẽ không còn/không nên được gọi là DNNN đúng nghĩa nữa. Mà như thế thì liệu chúng có nên chịu chế tài theo hệ thống pháp luật, cơ chế chính sách về DNNN được đề cập đến trong đề án hay không?

3. Vì đã có sự đồng sở hữu bởi thành phần kinh tế tư nhân và nước ngoài nên tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu nếu cứ duy nhất theo định hướng sản xuất kinh doanh của Nhà nước, là định hướng thường không nhất thiết trùng hợp với định hướng của chủ sở hữu thuộc các thành phần khác, thì dễ dẫn đến khả năng mô hình tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu sẽ không hấp dẫn được các nhà đầu tư phi Nhà nước. Nói cách khác, một khi đã (muốn) thành lập mô hình sở hữu đa thành phần trong các tập đoàn kinh tế thì cần phải để các tập đoàn kinh tế này vận hành theo nguyên lý thị trường, tức cũng có nghĩa là tính định hướng nhà nước với chúng, được thể hiện ở trên các khía cạnh như công cụ bình ổn kinh tế vĩ mô hoặc sẽ không còn nữa, hoặc nó sẽ trở thành nguyên nhân cho những xung đột pháp lý một khi cứ áp đặt ý chí của Nhà nước trong định hướng hoạt động của tập đoàn kinh tế “cổ phần” này.

Tóm lại, nếu các khái niệm, định nghĩa còn không được làm rõ ngay từ đầu thì mọi kế hoạch, đề án chắc chắn sẽ vấp phải tình trạng dò dẫm, lúng túng, mâu thuẫn, bất đồng, bất nhất trong việc xác định mục tiêu, thực thi, vận hành và tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện.

Cái cũ còn chưa rõ, sao phải làm cái mới?

Đề án nói trên có nhiệm vụ phát triển DNNN quy mô lớn và/gồm các tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu. Vì các DNNN quy mô lớn và tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu này chắc chắn gồm các tập đoàn kinh tế được thí điểm thành lập trong giai đoạn 2005-2009 nên việc phát triển DNNN quy mô lớn và/gồm các tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu cũng có nghĩa là (bao gồm việc) phát triển các tập đoàn kinh tế được thành lập thí điểm này.

Điểm mấu chốt ở đây là việc thí điểm thành lập 11 tập đoàn kinh tế nhà nước trước đây dường như chưa bao giờ được đánh giá và tổng kết một cách đầy đủ, tổng quát và chính thức. Tuy Thủ tướng Chính phủ có ban hành Quyết định 1428 năm 2012 về kết thúc thí điểm hình thành tập đoàn Công nghiệp xây dựng Việt Nam và tập đoàn Phát triển nhà và Đô thị Việt Nam (đây là hai trong số 11 tập đoàn kinh tế được thành lập thí điểm), nhưng việc này không có nghĩa là (mô hình) chín tập đoàn kinh tế nhà nước còn lại đã thành công, cần được tiếp tục phát triển và nhân rộng, hay khuôn khổ, cơ chế, chính sách pháp luật về các tập đoàn kinh tế nhà nước đã rõ ràng. Lưu ý thêm rằng tuy cũng đã có một vài đánh giá về những vấn đề này nhưng đó chỉ là những đánh giá mang tính cá nhân, và vẫn chỉ dừng lại ở mức rất chung chung, định tính.

Nêu những chi tiết như trên để chỉ ra những vấn đề bất ổn, bất hợp lý liên quan. Trong khi những vấn đề cơ bản về tập đoàn kinh tế nhà nước chưa được làm rõ (như thế nào là tập đoàn kinh tế nhà nước, nó có phải là một mô hình thành công, xứng đáng tồn tại và cần tiếp tục phát triển, nhân rộng hay không, và nếu là mô hình thành công thì đâu là những yếu kém hiện hữu cụ thể cần khắc phục của mô hình này...) thì việc tiếp tục xây dựng đề án này cho thấy hoặc tập đoàn kinh tế nhà nước được thành lập thí điểm trước đây không phải là/chẳng có gì chung với “DNNN quy mô lớn” và “tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu” được nêu trong định hướng xây dựng đề án; hoặc đơn giản hơn là đã quên mất sự hiện diện của 11 tập đoàn kinh tế nhà nước thí điểm này. Điều nào trong hai khả năng này cũng đều là không nên.

Và lại chồng chéo

Trong khi Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) được giao nhiệm vụ xây dựng đề án thì Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp (Ủy ban) cũng lại được giao nhiệm vụ xây dựng chiến lược tổng thể đầu tư phát triển doanh nghiệp thuộc sự quản lý của Ủy ban.

Câu hỏi được đặt ra ở đây là sự phân tách nhiệm vụ như trên có tạo ra sự chồng chéo, mâu thuẫn, dẫm chân lên nhau giữa Bộ KH&ĐT và Ủy ban hay không?

Như đã phân tích, DNNN quy mô lớn và tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu rất có thể là gồm các tập đoàn kinh tế nhà nước đã được bàn giao cho Ủy ban quản lý. Nếu để Bộ KH&ĐT xây dựng đề án phát triển (mà có lẽ sẽ phải gồm chiến lược tổng thể đầu tư, phát triển doanh nghiệp) cho các doanh nghiệp/tập đoàn kinh tế này thì sẽ dẫn đến khả năng đề án phát triển của Bộ KH&ĐT không tương thích, phù hợp với cái của Ủy ban. Ngược lại, Ủy ban hoạch định chiến lược phát triển cho các doanh nghiệp thuộc sự quản lý của mình cũng có khả năng sẽ mâu thuẫn với định hướng của Bộ KH&ĐT đối với các DNNN và tập đoàn kinh tế nhà nước nói chung.

Để khắc phục tình trạng trên thì buộc phải có thêm một yêu cầu nữa, đại loại là Bộ KH&ĐT/Ủy ban chủ trì phối hợp (với bên kia) xây dựng chiến lược đầu tư phát triển... Nhưng đến đây thì câu hỏi tiếp theo sẽ là vậy thì thành lập ra Ủy ban để làm gì? Chẳng phải là Ủy ban ra đời chỉ làm rối/khó thêm tình hình hay sao?

Phan Ngọc Minh

Tin bài khác
Luật Đầu tư công (sửa đổi): Đẩy mạnh phân cấp thực hiện dự án

Luật Đầu tư công (sửa đổi): Đẩy mạnh phân cấp thực hiện dự án

Ngày 6/11/2024, các đại biểu Quốc hội thảo luận về dự án sửa đổi Luật Đầu tư công, nhấn mạnh phân cấp quản lý để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.
Du lịch Việt Nam thu "quả ngọt" từ chính sách thị thực, quảng bá kích cầu

Du lịch Việt Nam thu "quả ngọt" từ chính sách thị thực, quảng bá kích cầu

Nhờ vào các chính sách linh hoạt, cải thiện hạ tầng và mở rộng cơ hội tiếp cận, du lịch Việt Nam đang ngày càng khẳng định sức hấp dẫn và sự phục hồi mạnh mẽ.
Luật Đầu tư công (sửa đổi): Những ngành, lĩnh vực nào được ưu tiên?

Luật Đầu tư công (sửa đổi): Những ngành, lĩnh vực nào được ưu tiên?

Luật Đầu tư công (sửa đổi) xác định các ngành, lĩnh vực ưu tiên nhận vốn đầu tư công, nhằm phát triển cơ sở hạ tầng, nền kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội.
Vốn đăng ký thành lập doanh nghiệp mới tháng 10 tăng 65,4%

Vốn đăng ký thành lập doanh nghiệp mới tháng 10 tăng 65,4%

Tính chung 10 tháng đầu năm, có gần 136.100 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới với tổng vốn gần 1,3 triệu tỷ đồng, tăng lượng và vốn thành lập doanh nghiệp mới.
Bình Dương: Sản xuất công nghiệp tháng 10/2024 tăng 13,63% so với cùng kỳ

Bình Dương: Sản xuất công nghiệp tháng 10/2024 tăng 13,63% so với cùng kỳ

Để hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất công nghiệp mở rộng thị trường quốc tế, Bình Dương đang đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng giao thông, cảng biển, cảng.
Công nghiệp chế biến, chế tạo dẫn đầu hút vốn FDI, đạt trên 17 tỷ USD

Công nghiệp chế biến, chế tạo dẫn đầu hút vốn FDI, đạt trên 17 tỷ USD

Các nhà đầu tư nước ngoài đã rót vốn vào 18 trên 21 ngành kinh tế, trong đó ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm ưu thế với gần 17,1 tỷ USD.
Thanh Hóa: Thu hút doanh nghiệp để tận dụng nguồn lao động tại chỗ

Thanh Hóa: Thu hút doanh nghiệp để tận dụng nguồn lao động tại chỗ

Với nguồn nhân lực tại chỗ tiềm năng Thanh Hóa đã chú trọng thu hút các doanh nghiệp về đầu tư tại địa bàn, nhằm tận dụng lực lượng lớn nguồn nhân lực tại chỗ, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động. qua đó, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
1,3 triệu tỷ đồng tồn dư: Cơ hội từ quỹ BHXH và ngân quỹ quốc gia

1,3 triệu tỷ đồng tồn dư: Cơ hội từ quỹ BHXH và ngân quỹ quốc gia

Khi ngân sách nhà nước đang gặp khó khăn, 1.3 triệu tỷ đồng tồn dư tại BHXH và gần 1 triệu tỷ ngân quỹ quốc gia vẫn chưa được khai thác thật hiệu quả.
Việt Nam có thể đón cơ hội vươn lên trong ngành công nghiệp bán dẫn

Việt Nam có thể đón cơ hội vươn lên trong ngành công nghiệp bán dẫn

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu chuyển mình mạnh mẽ với xu hướng số hóa, ngành công nghiệp bán dẫn đang trở thành trụ cột chiến lược rất quan trọng.
Thúc đẩy tiến độ các dự án Metro Hà Nội, TP.HCM có vốn hơn 72 tỷ USD

Thúc đẩy tiến độ các dự án Metro Hà Nội, TP.HCM có vốn hơn 72 tỷ USD

Bộ Giao thông Vận tải yêu cầu UBND TP. Hà Nội và TP. HCM hoàn thiện hồ sơ Đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị đến năm 2035 trước ngày 8/11/2024.
Bộ Tài chính lấy ý kiến về dự toán ngân sách nhà nước năm 2025

Bộ Tài chính lấy ý kiến về dự toán ngân sách nhà nước năm 2025

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến cho dự thảo Thông tư về tổ chức thực hiện dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2025. Đây là văn bản quan trọng, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội.
Đầu tư gần 184.000 tỷ đồng làm 2 tuyến đường sắt dài 447,66 km

Đầu tư gần 184.000 tỷ đồng làm 2 tuyến đường sắt dài 447,66 km

Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, với tổng mức đầu tư 183.856 tỷ đồng, không chỉ kết nối các tỉnh mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế.
Việt Nam - Cuba hợp tác chuyển đổi số để đào tạo kỹ năng cho doanh nghiệp

Việt Nam - Cuba hợp tác chuyển đổi số để đào tạo kỹ năng cho doanh nghiệp

Đây được kỳ vọng là bước phát triển quan trọng thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam - Cuba trong thời đại số.
Đẩy mạnh cơ cấu lại vùng Đông Nam Bộ theo hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn

Đẩy mạnh cơ cấu lại vùng Đông Nam Bộ theo hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn

Kế hoạch phát triển vùng Đông Nam Bộ giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, thể hiện tầm nhìn chiến lược và dài hạn đưa khu vực này thành đầu tàu kinh tế.
Hà Tĩnh đề xuất 4 dự án đầu tư công giai đoạn 2026-2030

Hà Tĩnh đề xuất 4 dự án đầu tư công giai đoạn 2026-2030

Đề xuất thêm 4 dự án đầu tư công giai đoạn 2026-2030 cho thấy TP. Hà Tĩnh đang rất chú trọng phát triển hạ tầng đồng bộ, nâng cao chất lượng cuộc sống.