Cải cách chính sách PPP trong khoa học – công nghệ: Nhà nước hỗ trợ 70% vốn, chỉ định nhà đầu tư công nghệ

Chính sách hợp tác công – tư (PPP) tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn cải cách mang tính đột phá, đặc biệt trong các lĩnh vực như khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Ông Phạm Thy Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Tài chính) cho biết hàng loạt điểm mới quan trọng từ các văn bản pháp luật vừa được sửa đổi và ban hành, bao gồm Luật số 57/2024/QH15, Luật số 90/2025/QH15 và Nghị định ngày 1/7/2025. Những thay đổi này được đánh giá là bước tiến lớn trong việc thu hút đầu tư tư nhân, thúc đẩy nền kinh tế số và phát triển hệ sinh thái khoa học – công nghệ bền vững tại Việt Nam.

Ông Phạm Thy Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Tài chính)

Luật PPP sửa đổi: Xóa rào cản, mở rộng lĩnh vực và linh hoạt trong đầu tư

Một trong những thay đổi nổi bật của Luật số 57/2024/QH15 là việc chính thức mở rộng lĩnh vực áp dụng PPP sang mọi ngành nghề, trong đó có khoa học – công nghệ và chuyển đổi số. Quy định này đã loại bỏ giới hạn trước đây, cho phép các mô hình dự án sáng tạo có thể tiếp cận đầu tư công – tư mà không bị rào cản về ngành nghề hay quy mô vốn tối thiểu. Đặc biệt, Nhà nước có thể tham gia tới 70% tổng mức đầu tư trong một số nhóm dự án quan trọng – đây là tỷ lệ hỗ trợ vốn cao hiếm thấy, cho thấy cam kết mạnh mẽ từ phía Chính phủ trong việc khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Luật số 90/2025/QH15 tiếp tục hoàn thiện cơ chế pháp lý bằng việc phân cấp triệt để quyền quyết định chủ trương và phê duyệt dự án PPP từ Trung ương về địa phương. Bộ trưởng, Chủ tịch UBND các cấp giờ đây có toàn quyền trong việc triển khai dự án, thay vì phải chờ phê duyệt từ Thủ tướng như trước kia. Ngoài ra, luật cũng cho phép cơ quan có thẩm quyền tự quyết định thành lập hoặc không thành lập hội đồng thẩm định dự án, đơn giản hóa thủ tục, đặc biệt đối với các dự án nhỏ và vừa.

Một điểm đáng chú ý khác là việc điều chỉnh linh hoạt các yêu cầu về năng lực và kinh nghiệm thực hiện dự án tương tự. Điều này giúp doanh nghiệp mới, đặc biệt là các startup công nghệ, có thêm cơ hội tiếp cận dự án PPP. Đồng thời, hình thức lựa chọn nhà đầu tư được mở rộng – cho phép chỉ định nhà đầu tư trong các trường hợp đặc biệt như sở hữu công nghệ chiến lược trong danh mục ưu tiên quốc gia. Đây là tín hiệu tích cực cho các doanh nghiệp sáng tạo đang nắm giữ các giải pháp công nghệ lõi.

Nghị định mới: Cơ hội vàng cho doanh nghiệp công nghệ và chuyển đổi số

Cùng với Luật sửa đổi, Nghị định được Chính phủ ban hành ngày 1/7/2025 đã mở rộng khung pháp lý cho hợp tác công – tư trong khoa học công nghệ, sáng tạo và chuyển đổi số. Nghị định cho phép áp dụng đa dạng các hình thức hợp tác như PPP, BOT, BT, BTO, thậm chí hợp tác sử dụng tài sản công, bao gồm cả tài sản vô hình như dữ liệu, phần mềm, bản quyền công nghệ.

Đáng chú ý, Nghị định xác định rõ các lĩnh vực ưu tiên bao gồm chuyển đổi số, phát triển hạ tầng số, đào tạo nhân lực công nghệ cao, nghiên cứu và phát triển công nghệ lõi. Nhà đầu tư tư nhân tham gia các lĩnh vực này sẽ nhận được nhiều chính sách ưu đãi vượt trội như miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, hỗ trợ tài chính, ưu đãi sử dụng đất đai, và cơ chế chia sẻ rủi ro tài chính trong ba năm đầu hoạt động dự án. Điều này đặc biệt quan trọng với các doanh nghiệp khởi nghiệp, nơi rủi ro cao nhưng tiềm năng phát triển lại rất lớn.

Ông Phạm Thy Hùng cho biết Bộ Tài chính đã chủ động làm việc với các bộ ngành liên quan và các tập đoàn công nghệ để chuẩn bị triển khai một số dự án mẫu sau khi Nghị định có hiệu lực. Một số dự án trọng điểm đã được lên kế hoạch như Trung tâm ươm tạo – phát triển bán dẫn tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia, dự án phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại NIC Hòa Lạc, và Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội theo mô hình hợp tác ba bên giữa nhà nước, doanh nghiệp và trường đại học.

Một điểm mới nổi bật khác là việc bãi bỏ yêu cầu bắt buộc thành lập doanh nghiệp dự án riêng biệt trong một số trường hợp. Doanh nghiệp thực hiện PPP giờ đây được phép mở rộng hoạt động sang các ngành nghề khác ngoài hợp đồng PPP, giúp tăng hiệu quả kinh doanh và đa dạng nguồn thu. Quy định mới cũng xử lý linh hoạt hơn các yếu tố như sản lượng và doanh thu trong các dự án BOT – từng là nỗi lo lớn của các nhà đầu tư vì khó kiểm soát đầu ra và nguồn thu cố định.

Với cơ chế pháp lý rõ ràng, chính sách ưu đãi mạnh mẽ, cùng sự hỗ trợ tích cực từ Nhà nước, mô hình PPP tại Việt Nam đang mở ra một chương mới cho các doanh nghiệp công nghệ và đổi mới sáng tạo. Việc tích hợp chặt chẽ giữa nhà nước và khu vực tư nhân không chỉ giúp nâng cao hiệu quả đầu tư, mà còn là chìa khóa để Việt Nam sớm đạt mục tiêu quốc gia số, tự chủ công nghệ và hội nhập sâu vào nền kinh tế toàn cầu.