Luật sư Hà Linh: Đầu tư cộng đồng cần luật hóa và kiểm soát truyền thông minh bạch

Nhằm làm rõ những điểm mới nổi bật và tác động thực tiễn của dự thảo này, Tạp chí Doanh nghiệp và Hội nhập đã có cuộc trò chuyện với Luật sư Phạm Thị Hà Linh – Đoàn Luật sư TP Hà Nội, chuyên gia pháp lý, hiện đang tư vấn và đồng hành cùng nhiều doanh nghiệp.

Luật sư Hà Linh

PV: Thưa bà, so với Luật Đầu tư 2020, Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh lần này mang đến thay đổi căn bản nào trong tư duy lập pháp và cách thức quản lý đầu tư?

Luật sư Hà Linh: Tôi cho rằng điểm đột phá nhất của dự thảo này là sự chuyển đổi từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, tức là Nhà nước không còn ôm đồm quá trình cấp phép ban đầu mà tập trung vào kiểm tra, giám sát hiệu quả sau đầu tư.

Điều này thể hiện qua việc bỏ 16 ngành nghề kinh doanh có điều kiện như kế toán, xuất khẩu gạo, tư vấn du học, biểu diễn nghệ thuật, dịch vụ việc làm… những lĩnh vực mà thị trường và người tiêu dùng hoàn toàn có thể tự điều tiết.

Cách tiếp cận này giúp giảm chi phí tuân thủ, tăng quyền tự do kinh doanh, đồng thời khẳng định sự trưởng thành của cơ chế quản lý: Nhà nước không còn là “người gác cổng”, mà trở thành “người đồng hành”.

Bên cạnh đó, việc đổi tên từ “Luật Đầu tư” sang “Luật Đầu tư kinh doanh” có ý nghĩa không chỉ là thay đổi ngôn ngữ, mà là thay đổi bản chất. Tên gọi mới phản ánh cách nhìn tổng thể về đầu tư gắn với hoạt động kinh doanh, chứ không chỉ dừng ở khâu “rót vốn” như trước. Nó bao quát toàn bộ vòng đời của dự án từ khởi sự, vận hành, điều chỉnh cho tới chuyển nhượng và đặt doanh nghiệp vào vị trí trung tâm.

Đó là một tư duy quản trị hiện đại, phù hợp với định hướng của Đảng về phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: tự do trong kinh doanh, song song với quản trị bằng nguyên tắc và hậu kiểm minh bạch.

Ở góc nhìn doanh nghiệp tôi coi đây là bước chuyển tư duy từ “quản lý” sang “kiến tạo”. Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, không phải giám sát cứng nhắc.

Dự thảo Luật sử dụng kỹ thuật lập pháp hiện đại: Luật nêu nguyên tắc – Chính phủ quy định chi tiết, tạo tính linh hoạt để ứng phó nhanh với thực tiễn mà vẫn đảm bảo tính thống nhất pháp luật. Nếu được hoàn thiện đồng bộ, đây sẽ là “bộ luật nền” cho kỷ nguyên chuyển đổi số và hội nhập mới, giúp Việt Nam trở thành điểm đến tin cậy của nhà đầu tư toàn cầu.

PV: Dự thảo Luật cho phép Chính phủ và Thủ tướng linh hoạt quyết định các lĩnh vực, dự án được ưu đãi đầu tư. Theo bà, điều này có tác động thế nào đến môi trường kinh doanh? Với doanh nghiệp tư nhân trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), Dự thảo Luật này mở ra những cơ hội cụ thể nào?

Luật sư Hà Linh: Rất tích cực. Trước đây, danh mục ưu đãi được quy định cứng, dẫn đến độ trễ chính sách, đặc biệt trong các lĩnh vực mới như kinh tế số, kinh tế xanh, đổi mới sáng tạo, công nghiệp dữ liệu. Giờ đây, khi Chính phủ và Thủ tướng được trao quyền linh hoạt, Việt Nam có thể nhanh chóng cập nhật các chính sách ưu đãi phù hợp với xu thế toàn cầu. Tuy nhiên, quyền lực này phải đi đôi với minh bạch, công khai và trách nhiệm giải trình. Việc xác định đối tượng được hưởng ưu đãi phải dựa trên tiêu chí rõ ràng: quy mô vốn, tính lan tỏa, công nghệ tiên tiến, và đóng góp cho phát triển bền vững.

Với doanh nghiệp SME, có ba lợi ích nổi bật là:

Giảm thủ tục hành chính: Các dự án nằm trong quy hoạch, hoặc thắng đấu giá quyền sử dụng đất, không cần xin chấp thuận chủ trương đầu tư như trước.

Nới điều kiện đầu tư ra nước ngoài: Với các dự án có vốn dưới 20 tỷ đồng, doanh nghiệp chỉ cần thực hiện thủ tục đăng ký giao dịch ngoại hối, không phải xin Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài. Doanh nghiệp nhỏ có thể đầu tư hợp pháp ra nước ngoài mà không bị ràng buộc thủ tục phức tạp.

Giảm các thủ tục điều chỉnh: Khi thay đổi địa điểm, tổng vốn hoặc công nghệ, doanh nghiệp không cần xin điều chỉnh chủ trương đầu tư, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và cơ hội kinh doanh.

Những điều này thực sự tạo động lực mạnh cho khu vực tư nhân, giúp doanh nghiệp tự tin mở rộng đầu tư, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Còn khi dự thảo này được thông qua, doanh nghiệp Việt Nam sẽ được tiếp cận một sân chơi bình đẳng, minh bạch và năng động hơn. Trước hết, quyền tự do kinh doanh được mở rộng tối đa – doanh nghiệp chỉ cần tuân thủ pháp luật, không cần “xin phép” khi kinh doanh những lĩnh vực không bị cấm. Thứ hai, thủ tục đầu tư – đất đai – môi trường được đồng bộ hóa, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí, giảm rủi ro pháp lý. Thứ ba, cơ chế hậu kiểm minh bạch và cơ chế bồi thường khi Nhà nước thu hồi dự án vì lý do công, nếu được bổ sung rõ, sẽ giúp doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn.

Nói cách khác, doanh nghiệp Việt sẽ không còn là người đi sau, mà trở thành đối tác bình đẳng trong chính sân nhà của mình.

Luật sư Hà Linh là thành viên tích cực của cộng đồng doanh nhân với nhiều đóng góp kiến thức pháp lý thực tiễn.

PV: Gần đây, dư luận đặc biệt quan tâm đến các vụ huy động vốn cộng đồng và đầu tư tài sản số. Theo bà, Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh có đề cập đến hình thức đầu tư vốn cộng đồng (crowdfunding) không? Và nếu chưa, luật cần bổ sung điều gì để ngăn chặn rủi ro tương tự?

Luật sư Hà Linh: Đây là một câu hỏi rất thời sự và cũng là điểm còn bỏ ngỏ trong Dự thảo.

Hiện tại, trong Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh chưa có quy định riêng cho hình thức huy động vốn cộng đồng, đặc biệt là các mô hình đầu tư tài sản số hoặc token hóa. Có một số doanh nhân ngành công nghệ mà cơ quan pháp luật đang điều tra cho thấy Việt Nam đang thiếu khung pháp lý cho lĩnh vực này.

Theo tôi, cần bổ sung chương riêng về đầu tư vốn cộng đồng, bao gồm: Xác định rõ khái niệm “crowdfunding đầu tư” khác với “huy động từ công chúng” hoặc “chào bán chứng khoán”; Quy định ngưỡng vốn, nghĩa vụ công bố thông tin, cơ chế kiểm toán độc lập; Trao quyền cho các Bộ ngành liên quan và Ngân hàng Nhà nước phối hợp quản lý dòng vốn và kiểm soát rủi ro rửa tiền, lừa đảo tài chính. Điều này không chỉ để ngăn ngừa vi phạm, mà còn giúp doanh nghiệp khởi nghiệp có kênh huy động minh bạch, hợp pháp, thay vì phải tìm đến “vốn ảo” hoặc “đầu tư ngầm”. Nếu Dự thảo Luật bổ sung cơ chế này, Việt Nam sẽ đón đầu xu thế tài chính phi tập trung (DeFi) mà vẫn giữ vững kỷ cương pháp lý, một bước tiến cần thiết trong bối cảnh nền kinh tế số.

Ngoài ra, cần tăng cường cơ chế kiểm chứng và quản lý việc đăng tải thông tin truyền thông về doanh nhân, doanh nghiệp thu hút đầu tư theo "cơ chế vốn" đặc biệt các nội dung mang tính quảng bá dưới danh nghĩa “chuẩn bị IPO”, trở thành “kỳ lân công nghệ” hay tương tự nhằm đảm bảo tính xác thực và tránh việc cộng đồng nhà đầu tư bị dẫn dắt sai lệch bởi các thông tin truyền thông "một chiều".

Xin cảm ơn Luật sư đã chia sẻ!