Thứ hai 08/12/2025 02:11
Hotline: 024.355.63.010
Email: banbientap.dnhn@gmail.com
Là quốc gia chiếm thế thống trị trong chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược, Trung Quốc đang khiến các ngành công nghiệp chủ chốt trên toàn cầu rơi vào trạng thái cảnh báo đỏ. Kể từ tháng 4/2025, Bắc Kinh đã thắt chặt kiểm soát xuất khẩu hàng loạt nguyên liệu quan trọng, bao gồm hợp kim, nam châm vĩnh cửu và hỗn hợp đất hiếm - những vật liệu không thể thiếu trong sản xuất xe điện, thiết bị bán dẫn, quốc phòng và linh kiện hàng không.
Động thái này lập tức gây chấn động từ Tokyo đến Berlin và Washington. Các nhà sản xuất ô tô Đức mới đây lên tiếng cảnh báo, cho biết nếu không có giải pháp sớm, việc thiếu hụt nguồn cung có thể khiến dây chuyền sản xuất rơi vào đình trệ hoàn toàn ngay trong mùa hè. Tình cảnh tương tự đã được một nhà sản xuất xe điện Ấn Độ mô tả là “có nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng tới toàn bộ hoạt động”.
Tình hình càng trở nên phức tạp khi giới quan sát cho rằng, Trung Quốc đang dùng thế mạnh trong lĩnh vực tài nguyên như một công cụ chiến lược trong cuộc đối đầu thương mại kéo dài với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Sau khi ông Trump áp mức thuế lên tới 145% với hàng hóa Trung Quốc, Bắc Kinh phản pháo bằng biện pháp phi thuế quan, đánh thẳng vào nơi đau nhất: chuỗi cung ứng toàn cầu của các ngành công nghệ cao.
Xuất khẩu đất hiếm vốn từng được vận hành trơn tru, nhưng nay lại bị đình trệ tại cảng Trung Quốc khi các đơn xin giấy phép vẫn đang chờ xử lý. Các doanh nghiệp, từ General Motors đến Volkswagen, đã gửi thư yêu cầu chính quyền Mỹ hành động khẩn cấp. Liên minh các hãng xe lớn cảnh báo rằng nếu không có nguồn cung ổn định các nguyên tố hiếm và nam châm, hàng loạt linh kiện thiết yếu như hộp số, động cơ điện, hệ thống lái, camera và cảm biến sẽ không thể được sản xuất.
 |
| Đất hiếm – Khoáng sản chiến lược của Trung Quốc khiến thế giới “nín thở” |
Nhà Trắng cũng đang theo dõi sát sao tình hình. Phát ngôn viên Karoline Leavitt xác nhận rằng, việc Trung Quốc chưa nới lỏng lệnh kiểm soát có thể bị xem là vi phạm cam kết trong Thỏa thuận Geneva đạt được hồi giữa tháng 5/2025. Một cuộc điện đàm giữa ông Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình được kỳ vọng sẽ diễn ra trong tuần này, và tài nguyên chiến lược sẽ được coi là chủ đề ưu tiên hàng đầu.
Tại châu Á, Nhật Bản đã cử một phái đoàn doanh nghiệp sang Bắc Kinh để đàm phán trực tiếp với Bộ Thương mại Trung Quốc. Ấn Độ cũng đang lên kế hoạch đưa lãnh đạo các hãng ô tô lớn tới Trung Quốc trong vòng hai đến ba tuần tới. Cùng lúc, các nhà ngoại giao châu Âu tổ chức nhiều cuộc gặp “khẩn cấp” với quan chức Trung Quốc để tìm cách tháo gỡ thế bế tắc.
Ông Frank Fannon - cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ về tài nguyên năng lượng - nhận định, tình trạng hiện nay không gây bất ngờ với những ai đã theo dõi sát lĩnh vực này. Ông nhấn mạnh rằng, Mỹ đã bỏ lỡ thời điểm để xây dựng năng lực sản xuất trong nước. “Thời điểm lý tưởng để đầu tư vào lĩnh vực này là ngày hôm qua”, ông nói thẳng.
Tác động từ quyết định của Trung Quốc đã vượt ra ngoài phạm vi ngành ô tô. Các nhà sản xuất quốc phòng, hàng không và bán dẫn cũng đang gióng lên hồi chuông cảnh báo. Một số doanh nghiệp đã bắt đầu rà soát chuỗi cung ứng, tìm nguồn thay thế từ châu Phi, Australia và Mỹ Latin, nhưng đây là giải pháp tốn kém và mất thời gian.
Tuy nhiên, vấn đề không chỉ nằm ở nguồn cung. Trung Quốc giữ vai trò không thể thay thế trong công đoạn tinh luyện đất hiếm - một việc vốn yêu cầu công nghệ, chi phí và kinh nghiệm tích lũy. Điều này dẫn đến việc chuyển đổi sang chuỗi cung ứng thay thế gần như là bất khả thi trong ngắn hạn.
Tại châu Âu, những lo ngại càng tăng cao trong bối cảnh khu vực này vẫn đang loay hoay xây dựng chiến lược tự chủ chuỗi cung ứng chiến lược. Dù Ủy ban châu Âu đã công bố nhiều sáng kiến đầu tư vào khai khoáng và chế biến, năng lực hiện tại vẫn chưa đủ để bù đắp lỗ hổng mà Trung Quốc để lại.
Như vậy, khi địa chính trị bước vào kỷ nguyên tài nguyên, những quốc gia từng ngự trị chuỗi cung ứng công nghệ giờ đây phải đối mặt với một thực tế mới: ai kiểm soát vật liệu đầu vào, người đó kiểm soát cuộc chơi.
