Quỹ BHXH và ngân quỹ quốc gia chưa được sử dụng hiệu quả
Phát biểu tại phiên họp của Quốc hội vào sáng ngày 5/11/2024, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị) đã chỉ ra một nghịch lý lớn: Trong khi ngân sách nhà nước eo hẹp và phải đi vay lớn, thì một lượng tiền khổng lồ vẫn đang bị "ngủ yên" trong các quỹ tài chính nhà nước, đặc biệt là quỹ Bảo hiểm Xã hội và ngân quỹ quốc gia. Theo thống kê, tính đến cuối năm nay, số dư các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách mà Trung ương quản lý ước đạt khoảng 1,42 triệu tỷ đồng, trong đó Quỹ Bảo hiểm xã hội đóng góp phần lớn với khoảng 1,3 triệu tỷ đồng.
 |
| Đại biểu Hà Sỹ Đồng - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị cho rằng, quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách chưa được quan tâm thấu đáo (Ảnh: Quochoi.vn). |
Điều đáng nói là, mặc dù số tiền này được cho là "dư thừa", song chưa có kế hoạch đầu tư và khai thác hiệu quả. Đại biểu Hà Sỹ Đồng đã đặt ra câu hỏi về việc sử dụng nguồn vốn này sao cho có thể bảo toàn giá trị và sinh lời, đồng thời phục vụ tốt cho nhiệm vụ bảo đảm an sinh xã hội, tránh rủi ro và không làm méo mó thị trường tài chính.
Hiện nay, phần lớn nguồn vốn của BHXH (ước tính lên tới 92% tổng nguồn vốn) đang được đầu tư vào trái phiếu chính phủ. Theo báo cáo của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, việc đầu tư vào trái phiếu chính phủ là một phương thức an toàn, giúp bảo toàn vốn cho quỹ BHXH trong khi vẫn đóng góp vào việc huy động vốn cho ngân sách nhà nước. Số tiền này được dùng để bù đắp bội chi ngân sách và đầu tư vào các công trình cơ sở hạ tầng trọng điểm của quốc gia.
Tuy nhiên, theo đại biểu Hà Sỹ Đồng, việc BHXH "dồn vốn" vào trái phiếu chính phủ đang gây ra một số hệ quả tiêu cực. Đầu tiên, nó làm mất cân đối cung cầu trên thị trường trái phiếu chính phủ. Khi quá nhiều vốn từ BHXH đổ vào trái phiếu, giá trị của các trái phiếu này bị “bóp méo”, không phản ánh đúng nhu cầu thực tế của thị trường. Điều này làm cho thị trường vốn thiếu sự minh bạch, khiến các nhà đầu tư không thể tham chiếu chính xác vào tỷ lệ lợi suất trái phiếu của Việt Nam, gây ra sự bất ổn và không hiệu quả trong quản lý tài chính công.
Chuyên gia tài chính và đại biểu Quốc hội đều đồng tình rằng, việc duy trì phương thức đầu tư vào trái phiếu chính phủ cần được xem xét lại. Một giải pháp được đề xuất là BHXH có thể xem xét đa dạng hóa các hình thức đầu tư, thay vì chỉ tập trung vào trái phiếu. Việc đầu tư vào các lĩnh vực khác như cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp, hoặc các dự án công trình cơ sở hạ tầng lớn có thể đem lại lợi suất cao hơn, đồng thời không làm ảnh hưởng đến sự ổn định của thị trường trái phiếu chính phủ. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi một hệ thống quản lý tài chính chặt chẽ và những biện pháp giám sát hiệu quả để bảo vệ quyền lợi của người tham gia bảo hiểm xã hội.
Cũng theo đại biểu Hà Sỹ Đồng, một trong những vấn đề nổi cộm hiện nay là sự "phình to" của ngân quỹ quốc gia, mà chủ yếu là do công tác giải ngân vốn đầu tư công còn trì trệ. Kho bạc Nhà nước hiện có một lượng tiền gửi khá lớn tại các ngân hàng thương mại, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế vừa trải qua các khó khăn hậu đại dịch. Số dư tiền gửi này có lúc lên đến gần triệu tỷ đồng, tạo ra một nghịch lý khác: trong khi ngân sách nhà nước thiếu hụt, thì một lượng tiền lớn lại bị "đóng băng", không được đưa vào sử dụng để thúc đẩy phát triển kinh tế.
 |
| Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. (Ảnh: Quochoi.vn). |
Tối ưu hóa nguồn vốn từ quỹ quốc gia
Theo Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính, Hồ Đức Phớc, đây là khoản tiền dự chi cho các dự án đầu tư công nhưng chưa giải ngân được. Mặc dù khoản tiền này đã được gửi vào các ngân hàng thương mại nhà nước, nhưng thực tế nó đang trở thành một "điểm nghẽn" trong việc điều hành chính sách tài chính vĩ mô. Việc quá nhiều tiền gửi tại ngân hàng khiến Ngân hàng Nhà nước gặp khó khăn trong công tác điều hành cung tiền, ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ và ổn định nền kinh tế.
Để khắc phục tình trạng trên, nhiều đại biểu đã đề xuất cần có sự điều chỉnh trong chính sách quản lý ngân quỹ quốc gia. Một trong những giải pháp quan trọng là đẩy nhanh tiến độ giải ngân các khoản vốn đầu tư công, đặc biệt là vào các công trình hạ tầng giao thông, năng lượng và các dự án chiến lược khác. Điều này không chỉ giúp giải quyết tình trạng dư thừa ngân quỹ mà còn tạo động lực cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Ngoài ra, Việt Nam cũng cần chú trọng đến việc phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn như công nghiệp bán dẫn, công nghệ thông tin, và năng lượng tái tạo. Đây là những lĩnh vực có tiềm năng lớn và có thể hấp thụ một phần nguồn vốn tồn dư, đồng thời đóng góp vào mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Để giải quyết tình trạng thiếu hụt ngân sách và tối ưu hóa việc sử dụng nguồn vốn lớn từ các quỹ nhà nước, Việt Nam cần một chiến lược tài khóa và tiền tệ đồng bộ và lâu dài. Chính phủ cần xây dựng các cơ chế linh hoạt để điều chỉnh chính sách thu chi, đồng thời đẩy mạnh cải cách hệ thống ngân hàng và thị trường tài chính. Việc tăng cường khả năng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực sản xuất trong nước cũng cần được đặt lên hàng đầu.
Các chuyên gia cho rằng, bên cạnh việc tối ưu hóa việc sử dụng nguồn vốn trong các quỹ tài chính nhà nước, Chính phủ cần chú trọng đến việc phát triển cơ sở hạ tầng thông minh, đầu tư vào giáo dục và đào tạo nhân lực chất lượng cao, và thúc đẩy sự phát triển bền vững trong các ngành công nghiệp chủ chốt.
Với khối lượng tồn dư khổng lồ trong các quỹ bảo hiểm xã hội và ngân quỹ quốc gia, Việt Nam đang đứng trước một cơ hội lớn để tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực này, không chỉ để hỗ trợ tài chính cho các dự án lớn mà còn để thúc đẩy nền kinh tế phát triển bền vững. Tuy nhiên, để làm được điều này, cần có một chiến lược rõ ràng, dài hạn và có sự điều chỉnh chính sách linh hoạt, tránh rủi ro cho các quỹ bảo hiểm xã hội và đảm bảo lợi ích lâu dài cho người dân và nền kinh tế.
