Thị trường lao động quý I/2025: Dòng chuyển dịch và những khoảng trống cần lấp đầy

Việt Nam vẫn đang tận dụng được lợi thế hiếm có trong tiến trình phát triển – giai đoạn “cơ cấu dân số vàng”, nơi nguồn nhân lực dồi dào không chỉ là điểm tựa cho tăng trưởng mà còn là yếu tố quyết định cho khả năng cạnh tranh quốc gia. Với khoảng 69% dân số từ 15 tuổi trở lên tham gia vào lực lượng lao động, mỗi năm nước ta được tiếp sức bởi hơn nửa triệu lao động mới – một con số đầy kỳ vọng nhưng cũng đặt ra không ít áp lực về chất lượng và tính bền vững của việc làm.

Trong quý I/2025, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên đạt 52,9 triệu người – một bước tiến nhẹ so với cùng kỳ năm ngoái (tăng 532.000 người), dù có sự sụt giảm tạm thời so với quý trước. Đáng chú ý, số lượng người có việc làm đạt 51,9 triệu người, phản ánh sự hồi phục tích cực của nền kinh tế sau giai đoạn nhiều biến động. Tuy nhiên, sự hồi phục này chưa hoàn toàn đồng đều và còn ẩn chứa những khoảng trống đáng lo ngại.

Thị trường lao động quý I/2025: Dòng chuyển dịch và những khoảng trống cần lấp đầy

Cơ cấu lao động đang chuyển mình rõ rệt, thể hiện xu hướng ly nông hóa và công nghiệp hóa ngày càng rõ nét. Lực lượng lao động trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tiếp tục thu hẹp, hiện còn 13,5 triệu người – giảm hơn 300.000 người so với cùng kỳ. Trong khi đó, khu vực công nghiệp và xây dựng đạt 17,3 triệu người, và khu vực dịch vụ vươn lên mạnh mẽ với 21,1 triệu người – tăng gần 575.000 người. Điều này không chỉ phản ánh sự dịch chuyển lao động về các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn mà còn là chỉ dấu của quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế đang diễn ra trên diện rộng.

Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động giảm còn 2,20% – mức thấp so với khu vực và cho thấy thị trường lao động đang có những bước tiến tích cực. Tuy nhiên, ẩn dưới con số đó là bức tranh phức tạp hơn: số lao động thiếu việc làm vẫn lên tới gần 800.000 người, cho thấy vẫn còn nhiều lao động chưa tìm được công việc phù hợp hoặc ổn định. Điều này đặc biệt đáng lưu tâm trong bối cảnh nền kinh tế đang nỗ lực theo đuổi các mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng linh hoạt.

Một trong những thách thức lớn nhất của thị trường lao động hiện nay không nằm ở số lượng, mà ở chất lượng. Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ chỉ mới đạt 28,8% – một con số khiêm tốn khi đặt trong bối cảnh nhu cầu ngày càng cao về nhân lực chất lượng, có kỹ năng, có khả năng thích ứng với công nghệ và môi trường làm việc số hóa. Thiếu hụt nhân lực trình độ cao đang tạo ra nút thắt cho không ít ngành, nhất là các lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật và dịch vụ hiện đại.

Một thực tế khác cần nhìn nhận là thị trường việc làm của Việt Nam vẫn còn thiếu tính ổn định. Việc làm phi chính thức – vốn được xem là khu vực “dễ bị tổn thương” – chiếm tới 64,3% tổng số người có việc làm và đang có xu hướng gia tăng. Những công việc tạm bợ, thời vụ, thiếu bảo hiểm xã hội và thu nhập bấp bênh vẫn là nguồn sống chủ yếu của hàng triệu người lao động, đặt ra thách thức lớn trong mục tiêu xây dựng một thị trường lao động hiện đại, công bằng và bao trùm.

Ngoài ra, sự rút lui ồ ạt của các doanh nghiệp trong thời gian qua, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ngành dệt may, xây dựng và gia công, đã trực tiếp bóp nghẹt các cơ hội việc làm – đặc biệt đối với nhóm lao động phổ thông, thiếu kỹ năng, dễ bị tổn thương.

Dù vậy, trong bức tranh đầy tương phản ấy, vẫn có những điểm sáng. Việc dịch chuyển lao động từ khu vực nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, nếu đi kèm với quá trình nâng cao tay nghề và cải thiện điều kiện làm việc, sẽ là nền tảng quan trọng để nâng cao năng suất lao động – một trong những chỉ số mà Việt Nam vẫn còn thấp so với các nước trong khu vực, dù đã có cải thiện rõ rệt trong những năm gần đây.

Thị trường lao động Việt Nam đang bước vào giai đoạn tái cấu trúc mạnh mẽ. Và để dòng chảy ấy không bị gián đoạn, việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thúc đẩy đào tạo nghề gắn với nhu cầu thị trường, mở rộng khu vực việc làm chính thức và hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó – chính là những “mắt xích” cần được siết chặt để hướng tới một thị trường lao động năng động, bền vững và hội nhập hơn trong tương lai gần.