 |
| Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Tú |
Thị trường vàng Việt Nam đang trở thành tâm điểm chú ý không chỉ vì giá tăng chóng mặt, mà còn bởi những dấu hiệu vi phạm trong kinh doanh, quản lý thuế và phòng chống rửa tiền. Một thực tế ngày càng rõ ràng: chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới đang bị biến thành "mảnh đất màu mỡ" cho đầu cơ, buôn lậu và trốn thuế.
Theo kết luận thanh tra công bố ngày 30/5 của Ngân hàng Nhà nước, hàng loạt doanh nghiệp và ngân hàng kinh doanh vàng bị phát hiện vi phạm nghiêm trọng. Từ việc không xuất hóa đơn đầy đủ, kê khai sai thông tin, đến những dấu hiệu thao túng giá và cạnh tranh không lành mạnh. Những vi phạm này không chỉ phản ánh sự lỏng lẻo trong tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, mà còn chỉ ra một vấn đề sâu xa hơn: hệ thống quản lý thị trường vàng đang để lộ những kẽ hở nghiêm trọng.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Tú, chuyên gia về thuế, nhận định rằng chênh lệch giá vàng hiện nay không đơn thuần là biến động thị trường. Nó là hậu quả của những bất cập trong cơ chế quản lý và là nguyên nhân chính tạo ra các hành vi đầu cơ, gian lận thuế và rửa tiền. “Một cây vàng chỉ nặng 37,5 gram, rất dễ cất giấu. Nhưng nếu chênh lệch giá lên tới 15-20 triệu đồng/lượng, thì chỉ cần vài giao dịch là đã thu về hàng chục triệu đồng lợi nhuận. Đây chính là động lực mạnh mẽ cho các hoạt động buôn lậu vàng xuyên biên giới và thao túng thị trường trong nước”, ông nói.
Điều đáng nói là, hệ thống thuế hiện hành với các doanh nghiệp kinh doanh vàng vẫn áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp và chỉ hậu kiểm. Cơ quan thuế thường chỉ vào cuộc sau khi doanh nghiệp đã hoàn tất nghĩa vụ kê khai, điều này khiến việc kiểm soát trở nên bị động, thiếu hiệu quả. Với khối lượng giao dịch lớn mỗi ngày và mức độ biến động cao, thị trường vàng đang trở thành vùng xám trong quản lý thuế. Nhiều doanh nghiệp lợi dụng điều này để không xuất hóa đơn, khai báo sai lệch doanh thu nhằm giảm số thuế phải nộp.
Không chỉ có doanh nghiệp, chính tâm lý tích trữ vàng lâu đời trong dân chúng cũng góp phần thúc đẩy vòng xoáy đầu cơ. Trong bối cảnh các kênh đầu tư khác như bất động sản đóng băng, chứng khoán biến động mạnh và lãi suất ngân hàng thấp, vàng trở thành lựa chọn ưu tiên của nhiều người. Giá vàng càng tăng, người dân càng đổ xô mua vào tích trữ, tạo ra tình trạng cầu vượt cung và đẩy mức chênh lệch giá nội – ngoại ngày càng cao. Vòng luẩn quẩn này tiếp tục thúc đẩy hành vi đầu cơ, làm cho thị trường thêm rối loạn.
Một vấn đề nghiêm trọng khác là thuế. Giao dịch vàng miếng hiện không chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) và thuế giá trị gia tăng (GTGT), khác biệt rõ rệt so với các kênh đầu tư như chứng khoán (TNCN 0,1%) hay bất động sản (TNCN 2%). Việc “miễn thuế” cho giao dịch vàng đã vô tình tạo ra một kênh đầu tư hấp dẫn nhưng ít được kiểm soát, khiến nhiều dòng tiền rút khỏi các lĩnh vực có khả năng tạo ra giá trị thực cho nền kinh tế. Theo TS Tú, đây là một nghịch lý cần phải sớm điều chỉnh.
Thực tế cho thấy, lợi nhuận từ kinh doanh vàng là vô cùng lớn. Có thời điểm, chênh lệch giá mua – bán lên đến 3 triệu đồng/lượng chỉ trong một ngày. Với hàng chục, thậm chí hàng trăm nghìn lượng được giao dịch mỗi tháng, số tiền lợi nhuận mà các cá nhân, doanh nghiệp thu về có thể lên tới hàng trăm tỷ đồng mỗi năm. Tuy nhiên, số thuế kê khai từ hoạt động này lại không tăng tương xứng, thậm chí có xu hướng giảm nhẹ, cho thấy rõ tình trạng thất thu ngân sách đang diễn ra ở quy mô đáng lo ngại.
Như báo chí đã thông tin kết luận thanh tra từ Ngân hàng Nhà nước chỉ đích danh nhiều đơn vị vi phạm:
Công ty SJC bị phạt 2,14 tỷ đồng vì niêm yết giá không minh bạch và có dấu hiệu cạnh tranh không lành mạnh.
Eximbank bị xử phạt 400 triệu đồng do không lập hóa đơn cho 15% doanh số giao dịch vàng miếng.
PNJ bị phạt 1,34 tỷ đồng vì không báo cáo giao dịch có giá trị lớn.
Bảo Tín Minh Châu bị phạt 2,64 tỷ đồng vì bán vàng cao hơn giá niêm yết và vi phạm quy định thương mại điện tử trên website.
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp còn không tuân thủ quy định về phòng chống rửa tiền, thiếu quy trình nội bộ, không báo cáo các giao dịch lớn và không đào tạo nhân viên đúng chuẩn. Một số đơn vị còn không kê khai đầy đủ thông tin khách hàng trong báo cáo thuế, gây khó khăn cho việc truy thu và kiểm soát doanh thu thực tế. Những hành vi này, dù chưa đủ căn cứ để khép vào tội trốn thuế, nhưng đã cho thấy rõ xu hướng "lách luật" ngày càng tinh vi.
 |
| Giá vàng chênh lệch là "miếng mồi béo bở" cho đầu cơ và trốn thuế |
Theo TS Tú, để khắc phục tình trạng này, không thể chỉ dừng ở việc xử phạt hành chính. Ông đề xuất áp dụng mức thuế cố định 1,5% trên tổng doanh thu từ giao dịch vàng, tương tự như cách đánh thuế trên một số hàng hóa và dịch vụ đặc thù khác. Đồng thời, cần tăng cường chế tài đối với các hành vi không xuất hóa đơn hoặc khai sai hóa đơn. Trong những trường hợp nghiêm trọng, mức phạt có thể lên tới 3 lần số thuế trốn và truy cứu trách nhiệm hình sự nếu số tiền vi phạm vượt ngưỡng 100 triệu đồng.
Ông nhấn mạnh: “Thị trường vàng cần một cuộc cải tổ toàn diện. Không thể để một ngành hàng có giá trị giao dịch hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm lại hoạt động thiếu minh bạch và nằm ngoài vòng kiểm soát thuế. Đó không chỉ là nguy cơ thất thu ngân sách mà còn là lỗ hổng lớn đe dọa tính ổn định của cả nền kinh tế”.
Từ câu chuyện chênh lệch giá vàng, chúng ta nhìn thấy rõ hơn những bất cập trong cơ chế quản lý thị trường, tâm lý đầu tư của người dân và sự cần thiết phải thiết lập một khung chính sách thuế rõ ràng, minh bạch và phù hợp với thực tế. Không xử lý tận gốc, vàng sẽ không chỉ là "kênh trú ẩn", mà còn là "kẽ hở thất thoát" lớn nhất của nền tài chính quốc gia.
