Xử lý DNNN kém hiệu quả cần rành mạch hóa nhiệm vụ chính trị và nhiệm vụ thị trường

Trong thời gian gần đây, các doanh nghiệp nhà nước đối mặt với tình trạng lỗ nặng, gây áp lực đáng kể cho ngân sách quốc gia. Để xử lý tình hình này, các biện pháp cần được áp dụng một cách rõ ràng và hiệu quả. Theo PGS. TS. Trần Đình Thiên, chuyên gia kinh tế, việc chuyển đổi từ hệ thống bao cấp sang cơ chế thị trường là một thách thức lớn đối với doanh nghiệp nhà nước, bởi vì nó liên quan đến việc giải quyết các vấn đề liên quan đến lợi ích.

PGS. TS. Trần Đình Thiên cho rằng, việc chuyển đổi hệ thống quản lý của doanh nghiệp nhà nước đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ trong nhiệm vụ chính trị và thị trường. Điều này không chỉ đảm bảo lợi ích kinh tế mà còn đảm bảo lợi ích về quyền lực và hệ thống. Quá trình chuyển đổi phải được thực hiện cẩn trọng và kỹ lưỡng, nhưng đôi khi lại bỏ lỡ cơ hội.

Ông Thiên nói: "Hệ thống quản lý theo nguyên tắc hành chính, mệnh lệnh không dễ bỏ bởi nó liên quan đến quyền lực và lợi ích. Việc gia tăng quyền lực theo hướng mệnh lệnh càng tạo ra nhiều lợi ích hơn. Đây là lý do tại sao có ngày càng nhiều thủ tục. Chỉ có những quyết tâm chính trị từ các cấp cao nhất mới có thể thực hiện được."

Ngoài ra, việc tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước cũng liên quan đến việc sửa đổi hệ thống pháp luật. Tuy nhiên, PGS. TS. Trần Đình Thiên cho biết, việc tháo gỡ mắc nút của hệ thống luật hiện nay cũng không dễ dàng. Ông nói: "Ví dụ, để đưa vào một cái mới, chúng ta phải loại bỏ cái cũ, nhưng nhiều khi chúng ta không loại bỏ cái cũ mà chỉ thêm vào, làm cho hệ thống phức tạp và gây xung đột. Điều này khiến các doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều khó khăn và rủi ro, và trong tương lai, dù có làm việc tốt, họ có thể bị buộc phải chịu trách nhiệm."

Theo ông Thiên, tập đoàn nhà nước đang đối mặt với thách thức phải đảm bảo sứ mệnh quốc gia và đáp ứng nhu cầu của thị trường, và điều này không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Để tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, cần có một hướng tiếp cận thông minh hơn, với một cơ chế rõ hơn, đảm bảo rằng nhiệm vụ của thị trường và những gì thuộc về lĩnh vực công được phân chia một cách rõ ràng, nhằm thực hiện sứ mệnh quốc gia.

Ông Thiên nhấn mạnh: "Chúng ta đang cố gắng loại bỏ những thứ cũ, nhưng Ủy ban Quản lý vốn và Bộ Công thương cần phải có một cách tiếp cận khác, phải thay đổi cấu trúc phát triển của tập đoàn này. Nếu chỉ tháo gỡ từng phần một, chúng ta không biết đến bao giờ mới có thể đạt được kết quả. Vai trò của doanh nghiệp nhà nước vô cùng quan trọng, và nếu không thể vượt qua khó khăn, nguồn lực của đất nước sẽ bị lãng phí."

Các nỗ lực cải thiện tình hình tài chính và hoạt động của các dự án thua lỗ trong ngành Công thương đang được tiếp tục triển khai. Đến nay, trong số 12 dự án đó, đã có 3 dự án hoạt động ổn định và có lãi hàng năm, 2 dự án giảm lỗ lũy kế, và một số dự án khác đang trong quá trình xử lý.

Theo ông Phạm Văn Sơn, Phó Vụ trưởng Vụ Công nghiệp, Ủy Ban Quản lý Vốn nhà nước tại doanh nghiệp, cơ quan này đã tiếp nhận vai trò quản lý vốn cho các dự án yếu kém trong ngành công thương kể từ năm 2018. Những dự án này có quy mô lớn và thuộc các lĩnh vực năng lượng, hóa chất, giấy, thép, đóng tàu, nhưng đã gặp phải khó khăn và gặp sai phạm trong quá trình hoạt động. Một số dự án đã phải điều chỉnh tổng mức đầu tư tăng cao so với kế hoạch ban đầu.

Đến nay, đã có phương án cụ thể cho 8/12 dự án doanh nghiệp. Trong số đó, 5 dự án được giao cho Tập đoàn Hóa chất Việt Nam và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam bởi Bộ Chính trị đã có sự chuyển biến tích cực trong sản xuất kinh doanh. Một số dự án trong số này đã đạt lợi nhuận và đóng góp vào ngân sách nhà nước.

Ông Sơn cho biết: "Đây là các dự án có tính đặc thù, chưa từng có tiền lệ. Chỉ có Việt Nam mới có cách xử lý như thế này, trình lên cấp cao nhất là Bộ Chính trị và thậm chí cả Ban Cán sự Đảng của Đảng đoàn Quốc hội, đưa vào luật để giải quyết, gỡ khó khăn cho các dự án và ngành hóa chất nói chung".

Đối với 3 dự án phân bón trong số 12 dự án thua lỗ trong ngành công thương, vào tháng 4/2023, Ủy ban Quản lý Vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã đề xuất các biện pháp cơ cấu lại nợ vay. Đề xuất này đã được Ban Cán sự Đảng và Chính phủ chấp nhận vào ngày 8/5, và các đơn vị liên quan đã nhận được chỉ đạo quyết liệt để xử lý dự án này.

Hiện nay, Ngân hàng Phát triển Việt Nam đang trình đề xuất về giải pháp cơ cấu nợ, giãn nợ và hoãn nợ, đặc biệt là xóa nợ cho Tập đoàn Hóa chất Việt Nam, đặc biệt là 3 dự án, và đang chờ sự thẩm định từ Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính. Dự kiến, trong tháng 6 hoặc muộn nhất tháng 7, các cơ quan này sẽ hoàn thành các thủ tục liên quan và trình Thủ tướng Chính phủ.

Ông Sơn cho biết: "Đây là một nhiệm vụ rất khó khăn nhưng đã được giải quyết cho 3 dự án này. Điều này sẽ tạo điều kiện cho việc cải thiện tài chính, giúp các dự án này phục hồi sản xuất và giảm lỗ lũy kế. Nếu chủ trương này được phê duyệt trong quý 3 năm nay, dự kiến vào năm 2024, Công ty đạm Hà Bắc sẽ hết lỗ lũy kế và có vốn chủ sở hữu dương. Hiện tại, công ty này đang có số vốn chủ sở hữu âm gần 260 tỷ đồng".

Tổ chức và quyết tâm trong việc cải thiện tình hình tài chính và hoạt động của các dự án thua lỗ trong ngành Công thương đang cho thấy tiềm năng và cam kết của Chính phủ Việt Nam trong việc tháo gỡ khó khăn và đảm bảo sự phát triển bền vững cho các doanh nghiệp nhà nước.

Bình Phương