Phát triển xe điện: Cần có chính sách ưu đãi phù hợp

Ngày 3/9, Báo Giao thông phối hợp với Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) và Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) tổ chức Hội thảo “Hạ tầng cho xe điện tại Việt Nam” theo hình thức trực tuyến công nghệ thực tế ảo 3D (Virtual Event).

Hạn chế hạ tầng

Hiện nay, các nước trên thế giới đầu tư cho phát triển xe điện đã tăng 4 lần từ năm 2015 đến năm 2020. Để có được kết quả này, không chỉ châu Âu, Mỹ, mà cả các quốc gia lân cận như Trung Quốc, Nhật Bản… đều ban hành các chính sách rất cụ thể, dành nhiều ưu đãi cho sản xuất, ưu đãi trực tiếp cho người dùng (miễn giảm thuế, tài trợ tiền cho người mua xe…). Đồng thời, đặc biệt chú trọng phát triển hạ tầng trạm sạc để khuyến khích chuyển đổi xe xăng sang xe điện.

Đánh giá về lĩnh vực xe điện, ông Phạm Tuấn Anh - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, tại Việt Nam hiện chưa có doanh nghiệp nào ngoài VinFast sản xuất, lắp ráp xe điện và nhìn chung, các dòng xe điện hóa chưa phổ biến tại Việt Nam.

Theo thống kê, số lượng xe điện hóa (hybrid, plug-in hybrid và xe thuần điện) ở Việt Nam hiện còn rất ít và cụ thể năm 2019 là 140 xe điện, năm 2020 tăng lên 900 xe và hết quý I/2021 là 600 xe. Tất cả đều là xe nhập khẩu và gần như toàn bộ là xe hybrid, xe plug-in hybrid và xe điện chạy pin chiếm tỷ lệ rất nhỏ.

“Hiện tại, ngoài sự hạn chế về hạ tầng, chính sách khuyến khích phát triển xe điện tại Việt Nam hầu như chưa có. Xe điện đến nay mới chỉ nhận được ưu đãi về thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt, thấp hơn so với xe chạy xăng/dầu thông thường…”- đại diện lãnh đạo Cục Công nghiệp nêu cụ thể.

Theo các chuyên gia giao thông, sự ra đời của xe ô tô điện là xu thế tất yếu. Các loại ô tô nói chung, ô tô điện nói riêng trong nước hiện được kiểm soát về an toàn kỹ thuật đáp ứng quy chuẩn an toàn kỹ thuật chung của phương tiện, như QVN 09:2015/BGTVT và các tiêu chuẩn, quy chuẩn có liên quan. Để xe điện hoạt động được cần phải có hạ tầng, trong đó chủ yếu là các mô hình trạm sạc xây dựng quy định như thế nào, ở đâu, số lượng bao nhiêu... cần sớm được các cơ quan quản lý liên quan hoàn thiện, ban hành trên phương diện hài hòa quy chuẩn quốc tế, phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Cụ thể như, VinFast đã tiên phong cho dòng xe ô tô điện “Made in Vietnam” và đã chào bán mẫu ô tô điện đầu tiên tại Việt Nam mang tên VFe34 vào tháng 3/2021. Theo công bố của hãng này, đến nay đã có gần 3.700 đơn đặt hàng VFe34 để chờ đón thời điểm giao xe vào tháng 11/2021. Mitsubishi cũng đã từng đưa mẫu xe điện về Việt Nam thử nghiệm, nghiên cứu khả thi hay KIA cũng đang có kế hoạch lắp ráp xe điện tại nhà máy Thaco - Chu Lai... Tuy nhiên, đến thời điểm này, thị trường xe ô tô điện vẫn phải chờ các hãng hoàn thiện hạ tầng.

Ông Nguyễn Trung Hiếu - Tiểu ban kỹ thuật-VAMA cho hay, hiện nay, VinFast, Mitsubishi, Honda... đã có những bước đi đầu tiên về ô tô điện. Song, các bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn chung và hạ tầng là các trạm sạc xe điện vẫn chưa có nhiều, đang phải áp dụng tiêu chuẩn riêng của chính doanh nghiệp. Không giống như xe máy điện có thể sạc tại nhà, để ô tô điện có thể bán, lưu hành và sử dụng rộng rãi sẽ cần phải xây dựng hạ tầng đồng bộ tại nhiều địa phương.

Tập trung nhiều chính sách hỗ trợ cụ thể

Một vấn đề cốt yếu khác là việc đầu tư phát triển mô hình các trạm sạc xe điện để đảm bảo hạ tầng cho xe điện chạy. Tại nhiều nước hiện nay, mô hình trạm sạc điện thường đặt ở các bãi đỗ xe, trạm dừng nghỉ, cây xăng theo quy định của nước sở tại, nhưng ở Việt Nam chưa có mô hình này. Muốn khuyến khích doanh nghiệp xây dựng trạm sạc cũng cần có nhiều chính sách hỗ trợ cụ thể.

Theo ông Khuất Việt Hùng - Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, với hạ tầng trạm sạc, nếu có chính sách ưu đãi về cấp đất, tín dụng (giảm lãi suất) dành cho các nhà đầu tư sẽ là hướng tốt, nhưng cần có cam kết, mục tiêu, lộ trình rõ ràng giữa Nhà nước-doanh nghiệp-người dân để hiện thực hóa, nhất là vấn đề tính toán số lượng ô tô chạy điện thay cho ô tô chạy xăng để đảm bảo giao thông đô thị. 

  Ông Phạm Tuấn Anh- Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) phát biểu tại Tọa đàm.

Đưa ra giải pháp về phía Bộ Công Thương, ông Phạm Tuấn Anh- Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp cho rằng, muốn phát triển xe điện cần có một số giải pháp như: Áp dụng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ô tô điện trên cơ sở mức phát thải CO2 ra môi trường; Xây dựng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ vượt trội nhằm thu hút các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong lĩnh vực sản xuất, lắp ráp ô tô điện, tập trung vào các dòng xe chưa sản xuất tại các quốc gia trong khu vực, hướng vào thị trường xuất khẩu; Phát triển các nguồn năng lượng tái tạo để cung cấp điện sạch cho các trạm sạc điện…

“Việc phát triển ngành công nghiệp xe điện cần phải lồng ghép và tận dụng năng lực hiện có của các doanh nghiệp sản xuất ô tô sử dụng động cơ đốt trong thông thường. Bên cạnh đó, phát triển ngành công nghiệp xe điện phải phù hợp với tình hình phát triển hạ tầng giao thông, cơ sở hạ tầng phục vụ cho xe điện (hệ thống trạm sạc điện)”- ông Phạm Tuấn Anh nhấn mạnh.

Dưới góc độ doanh nghiệp, VinFast cũng mong muốn Bộ Tài chính và Bộ Giao thông Vận tải sớm kiến nghị Chính phủ có quy định về phương tiện đầu tư công mới (xe con, xe buýt) phải bắt buộc là xe điện. Đồng thời, có chính sách khuyến khích như miễn thuế, phí, ưu đãi lãi suất, không hạn chế xe điện đi vào phố cấm... khi đầu tư xe vận tải công cộng… Cùng với đó, ưu đãi miễn giảm các loại thuế, ưu đãi lãi suất cho các doanh nghiệp đầu tư hạ tầng trạm sạc.

Chia sẻ thêm, bà Phan Thị Thuỳ Dương- Giám đốc Trung tâm phát triển trạm Pin VinFast nêu rõ, cần đưa quy hoạch trạm sạc vào quy hoạch hạ tầng giao thông, đô thị và quy hoạch mạng lưới hạ tầng điện đi kèm theo một cách đồng bộ. Xe điện là xu thế tất yếu. Để bắt kịp xu thế thì quy hoạch cần phải đồng bộ thì mới có sự phát triển bền vững, lâu dài. Có thể chúng ta làm quy hoạch trước, sau đó các nhà đầu tư thuộc các loại hình khác nhau hay ngay cả Nhà nước cũng có thể đầu tư. Tuy nhiên cần thiết phải có quy hoạch dài hạn, đồng bộ thì mới tối ưu được hạ tầng trạm sạc.

P.V