Thứ tư 16/07/2025 02:56
Hotline: 024.355.63.010
Góc nhìn Chuyên gia

Phát triển kinh tế tư nhân: Tư duy kinh tế thị trường là yếu tốt quyết định

Trong bối cảnh Việt Nam tiếp tục thực hiện những cải cách kinh tế và hội nhập quốc tế, vai trò của kinh tế tư nhân ngày càng trở nên quan trọng. Tuy nhiên, như TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn - Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright nhấn mạnh trên KTSG Online, sự phát triển này không thể thiếu tư duy kinh tế thị trường. Nếu thiếu tư duy kinh tế thị trường đúng đắn, kinh tế tư nhân không chỉ bị kìm hãm mà còn có thể gây ra những bất ổn kéo dài.
TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright. Ảnh: Fulbringht
TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright. Ảnh: Fulbringht

Kinh tế thị trường là gì?

Theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, thực tế cho thấy nhiều nhà quản lý kinh tế vẫn chưa thực sự hiểu đúng bản chất của nền kinh tế thị trường. Trong một hệ thống kinh tế thị trường, các quyết định kinh tế được điều chỉnh chủ yếu bởi quy luật cung – cầu và giá cả, thay vì các mệnh lệnh hành chính từ Nhà nước.

Những nguyên lý cốt lõi của nền kinh tế thị trường bao gồm:

Giá cả do thị trường quyết định: Hàng hóa và dịch vụ phải được định giá thông qua sự tương tác giữa cung và cầu, không phải do Nhà nước áp đặt.

Quyền tự do kinh doanh và cạnh tranh: Doanh nghiệp và cá nhân có quyền tự do sản xuất, kinh doanh, đầu tư và tiêu dùng theo nguyên tắc thị trường, thay vì bị kiểm soát bởi các rào cản hành chính.

Vai trò của Nhà nước: Không trực tiếp chỉ huy nền kinh tế mà tập trung vào việc hỗ trợ, tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, duy trì ổn định vĩ mô, sửa chữa thất bại của thị trường và đảm bảo công bằng.

Sau gần 40 năm đổi mới, nền kinh tế Việt Nam vẫn tồn tại nhiều yếu tố của cơ chế kế hoạch hóa. Nhà nước vẫn sử dụng quá nhiều công cụ hành chính để kiểm soát thị trường và điều tiết doanh nghiệp, thay vì để quy luật cung – cầu vận hành tự nhiên. Quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân vẫn bị hạn chế bởi những rào cản pháp lý, nhiều khi mang tính tùy tiện.

Theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn: "Phát triển kinh tế tư nhân với một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa không có nghĩa là Nhà nước hoàn toàn đứng ngoài, mà Nhà nước vẫn có vai trò định hướng, tạo ra khung pháp lý và điều tiết vĩ mô. Tuy nhiên, sự điều tiết này phải dựa trên nguyên tắc thị trường, không phải bằng mệnh lệnh hành chính, mà phải bằng các công cụ kinh tế, chẳng hạn như thuế, phí hay các công cụ tiền tệ.

Trong hầu hết các chính sách cần phải nghĩ đến thuế như một công cụ kinh tế hữu hiệu để điều tiết các quan hệ kinh tế của thị trường, các giao dịch và hợp đồng của tư nhân, bao gồm cả việc tái phân phối và chuyển hóa giữa lợi ích kinh tế của Nhà nước với lợi ích tài chính của thị trường và doang nghiệp.

Chúng ta biết rằng Nhà nước có hai chức năng cơ bản là sửa chữa các thất bại của thị trường và tái phân phối. Các chức năng này được thể hiện qua vai trò của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh của người dân và đảm bảo thực thi hợp đồng cho doanh nghiệp; đồng thời phải giữ ổn định kinh tế vĩ mô, tạo lập môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và công bằng; tham gia đầu tư vào những lĩnh vực mà thị trường không thể tự phân bổ hiệu quả (như giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng)".

Chuyên gia Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh rằng nếu tư duy kinh tế thị trường chưa thực sự thấm nhuần, vai trò của Nhà nước dễ bị hiểu sai, dẫn đến hai thái cực: hoặc can thiệp quá mức, hoặc buông lỏng quản lý – cả hai đều gây bất ổn cho nền kinh tế.

Kinh tế tư nhân – Trụ cột chủ đạo của nền kinh tế

Trong một nền kinh tế thị trường, khu vực kinh tế tư nhân không chỉ là động lực chính của tăng trưởng mà còn đóng vai trò then chốt trong đổi mới, tạo việc làm và đóng góp vào ngân sách quốc gia. Khi kinh tế tư nhân phát triển, nền kinh tế sẽ năng động hơn, sáng tạo hơn và cạnh tranh lành mạnh hơn.

"Một nền kinh tế muốn phát triển mạnh mẽ không thể để doanh nghiệp tư nhân giống như những hạt giống tốt bị gieo trên mảnh đất cằn cỗi của nền kinh tế kế hoạch hóa và cơ chế chỉ huy. Nếu môi trường kinh doanh không được cải thiện thì dù có tiềm năng lớn đến đâu, doanh nghiệp cũng sẽ bị kiệt quệ hoặc mất khả năng cạnh tranh.

Thực tế ở nhiều quốc gia cho thấy, nơi nào tạo ra được một hệ sinh thái thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân – với chính sách khuyến khích đầu tư, thủ tục hành chính đơn giản, chi phí tuân thủ thấp, quyền tài sản và quyền tự do kinh doanh được bảo đảm – thì nền kinh tế ở đó sẽ bứt phá mạnh mẽ", ông Tuấn cho biết.

Để kinh tế tư nhân phát triển bền vững, Việt Nam cần đảm bảo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, nơi sáng tạo và cạnh tranh thực sự trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng. Nhà nước cần tập trung vào tạo lập hệ sinh thái thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân, bao gồm chính sách khuyến khích đầu tư, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, bảo vệ quyền sở hữu tài sản và quyền tự do kinh doanh.

Chuyên gia Đỗ Thiên Anh Tuấn ví von: "Nếu chúng ta mua một chiếc máy bay nhưng vẫn giữ tư duy đi xe đạp, thì dù có phương tiện hiện đại, nó cũng chỉ chạy loanh quanh trên mặt đất chứ không thể cất cánh". Sau bốn thập niên đổi mới, đã đến lúc Việt Nam cần có một bước chuyển tư duy mạnh mẽ hơn, thực sự thoát khỏi những di sản của cơ chế kế hoạch hóa để bước vào kỷ nguyên phát triển mới.

"Chỉ khi nào tư duy kinh tế thị trường trở thành nền tảng, kinh tế tư nhân trở thành động lực chủ đạo, chúng ta mới có thể có được một nền kinh tế thị trường hiện đại, thực chất; kinh tế tư nhân mới có thể phát triển bừng nở, đất nước mới trở nên hùng cường và thịnh vượng được", ông Tuấn nhấn mạnh.

Tin bài khác
TS. Đặng Xuân Thành: Việt Nam trước nguy cơ mắc kẹt bẫy thu nhập trung bình

TS. Đặng Xuân Thành: Việt Nam trước nguy cơ mắc kẹt bẫy thu nhập trung bình

Theo TS. Đặng Xuân Thành, mặc dù đạt được nhiều thành tựu kinh tế ấn tượng, mô hình tăng trưởng hiện tại của Việt Nam đang bộc lộ những giới hạn, và nếu không có chiến lược đột phá, đất nước sẽ đối mặt với nguy cơ rơi vào “bẫy thu nhập trung bình”.
Gỡ rối pháp lý đất đai: Doanh nghiệp “vướng" đủ đường

Gỡ rối pháp lý đất đai: Doanh nghiệp “vướng" đủ đường

Hệ thống pháp luật chồng chéo đang gây tắc nghẽn hàng loạt dự án bất động sản. Luật sư, Thạc sĩ Phạm Thanh Tuấn - Đoàn Luật sư TP. Hà Nội đã kiến nghị sửa luật để gỡ vướng pháp lý đất đai cho doanh nghiệp.
Vì sao Việt Nam khó chen chân vào chuỗi chế tác vàng khu vực?

Vì sao Việt Nam khó chen chân vào chuỗi chế tác vàng khu vực?

Ngành vàng Việt Nam đối mặt rào cản pháp lý, nhưng tiềm năng vươn tầm chế tác khu vực là rất lớn. Doanh nghiệp kỳ vọng chính sách cởi mở hơn để bứt phá.
TS. Cấn Văn Lực: TP. Hồ Chí Minh là siêu đô thị "lớn nhưng còn nghèo", cần lối đi riêng

TS. Cấn Văn Lực: TP. Hồ Chí Minh là siêu đô thị "lớn nhưng còn nghèo", cần lối đi riêng

TS. Cấn Văn Lực nhận định, TP. Hồ Chí Minh là siêu đô thị “lớn nhưng còn nghèo” và cần một chiến lược đặc thù, không thể rập khuôn các mô hình như Bangkok hay Jakarta.
Tăng cường pháp chế trong doanh nghiệp nhỏ và vừa: Khi tuân thủ trở thành động lực phát triển

Tăng cường pháp chế trong doanh nghiệp nhỏ và vừa: Khi tuân thủ trở thành động lực phát triển

Trong bối cảnh môi trường kinh doanh ngày càng chịu sự điều chỉnh chặt chẽ của pháp luật, pháp chế doanh nghiệp đã trở thành một nhu cầu thiết yếu, đặc biệt đối với khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật sư Nguyễn Trọng Nghĩa – Giám đốc Công ty Luật TNHH Luật sư X, Chủ tịch Học viện Đào tạo Pháp chế ICA – đã chia sẻ với với Tạp chí Doanh nghiệp và Hội nhập về thực trạng và các giải pháp pháp lý dành cho cộng đồng doanh nghiệp hiện nay.
UNFPA: Việt Nam đang ở "ngã rẽ" quan trọng về dân số

UNFPA: Việt Nam đang ở "ngã rẽ" quan trọng về dân số

Chia sẻ với báo chí, ông Matt Jackson, Trưởng Đại diện của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại Việt Nam cho biết UNFPA sẵn sàng đồng hành cùng Việt Nam trong việc thực hiện tinh thần của các quy định mới, hướng tới một xã hội mà trong đó “mỗi người – mỗi lựa chọn – mỗi tương lai” đều được tôn trọng, bảo vệ.
Người tiêu dùng và doanh nghiệp cần bắt tay nhau để ngăn chặn vấn nạn hàng giả

Người tiêu dùng và doanh nghiệp cần bắt tay nhau để ngăn chặn vấn nạn hàng giả

Chuyên gia về quản lý chuỗi cung ứng và logistics mách nước cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng cách đối phó hiệu quả hơn với vấn nạn hàng giả luôn khiến dư luận xã hội bức xúc trong thời gian gần đây.
Chủ tịch Hiệp hội bán lẻ Việt Nam: Cần cú hích thể chế để bứt phá

Chủ tịch Hiệp hội bán lẻ Việt Nam: Cần cú hích thể chế để bứt phá

Theo ông nguyễn Anh Đức - Chủ tịch Hiệp hội bán lẻ Việt Nam, niềm tin tiêu dùng giảm, thể chế thay đổi và hậu sáp nhập tạo áp lực mới, buộc ngành bán lẻ Việt Nam phải cấu trúc.
TS. Đặng Đức Anh: Phát triển dài hạn cần phải tháo điểm nghẽn thể chế

TS. Đặng Đức Anh: Phát triển dài hạn cần phải tháo điểm nghẽn thể chế

Theo TS. Đặng Đức Anh tăng trưởng phải bền vững, ổn định vĩ mô, không đánh đổi môi trường, phải gỡ điểm nghẽn thể chế, đổi mới cơ cấu địa phương toàn diện.
Chính sách thuế mới: Hộ kinh doanh và doanh nghiệp cần lưu ý gì ?

Chính sách thuế mới: Hộ kinh doanh và doanh nghiệp cần lưu ý gì ?

Trong bối cảnh chính sách thuế mới liên tục được cập nhật, Luật sư Nguyễn Trọng Nghĩa khuyến nghị hộ kinh doanh và doanh nghiệp cần hiểu luật, minh bạch tài chính, tối ưu chi phí hợp pháp.
Chuyên gia đề xuất hoàn thiện khung pháp lý cho mô hình bất động sản Livehouse

Chuyên gia đề xuất hoàn thiện khung pháp lý cho mô hình bất động sản Livehouse

Livehouse là mô hình bất động sản tích hợp lưu trú, kinh doanh và giải trí, mang đến giải pháp nhà ở linh hoạt cho người đô thị và cần khung pháp lý rõ ràng.
Ưu tiên thủ tục hải quan cho doanh nghiệp công nghệ cao và bán dẫn

Ưu tiên thủ tục hải quan cho doanh nghiệp công nghệ cao và bán dẫn

Luật Hải quan sửa đổi mở đường cho doanh nghiệp công nghệ cao, bán dẫn và đổi mới sáng tạo: ưu tiên thủ tục, xuất nhập khẩu tại chỗ và tăng cường hỗ trợ giúp tháo gỡ điểm nghẽn chuỗi cung ứng và khởi nghiệp.
"Chính phủ cần chia sẻ chi phí nếu muốn doanh nghiệp mạnh dạn phát hành trái phiếu xanh"

"Chính phủ cần chia sẻ chi phí nếu muốn doanh nghiệp mạnh dạn phát hành trái phiếu xanh"

Đây cũng là nhận định của ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam tại Tọa đàm trực tuyến “Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Tìm kiếm cơ hội trong hành trình tiến đến Net Zero” diễn ra sáng ngày 26/6.
TS. Võ Trí Thành đề xuất “không hồi tố” để hộ kinh doanh không còn nơm nớp sợ thuế

TS. Võ Trí Thành đề xuất “không hồi tố” để hộ kinh doanh không còn nơm nớp sợ thuế

TS. Võ Trí Thành ủng hộ nguyên tắc không truy thu hồi tố với hộ kinh doanh, song cho rằng vẫn cần thêm niềm tin chính sách để người dân yên tâm công khai doanh thu.
Vì sao hàng triệu hộ kinh doanh đang “né” chính sách thuế và hóa đơn điện tử?

Vì sao hàng triệu hộ kinh doanh đang “né” chính sách thuế và hóa đơn điện tử?

Bà Lê Thị Duyên Hải cho rằng, cần xây dựng luật riêng cho hộ kinh doanh và truyền thông rõ ràng về hóa đơn điện tử để giảm lo ngại bị lộ doanh thu.