Thứ bảy 05/07/2025 12:53
Hotline: 024.355.63.010
Góc nhìn Chuyên gia

Phát triển kinh tế tư nhân: Tư duy kinh tế thị trường là yếu tốt quyết định

Trong bối cảnh Việt Nam tiếp tục thực hiện những cải cách kinh tế và hội nhập quốc tế, vai trò của kinh tế tư nhân ngày càng trở nên quan trọng. Tuy nhiên, như TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn - Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright nhấn mạnh trên KTSG Online, sự phát triển này không thể thiếu tư duy kinh tế thị trường. Nếu thiếu tư duy kinh tế thị trường đúng đắn, kinh tế tư nhân không chỉ bị kìm hãm mà còn có thể gây ra những bất ổn kéo dài.
TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright. Ảnh: Fulbringht
TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright. Ảnh: Fulbringht

Kinh tế thị trường là gì?

Theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, thực tế cho thấy nhiều nhà quản lý kinh tế vẫn chưa thực sự hiểu đúng bản chất của nền kinh tế thị trường. Trong một hệ thống kinh tế thị trường, các quyết định kinh tế được điều chỉnh chủ yếu bởi quy luật cung – cầu và giá cả, thay vì các mệnh lệnh hành chính từ Nhà nước.

Những nguyên lý cốt lõi của nền kinh tế thị trường bao gồm:

Giá cả do thị trường quyết định: Hàng hóa và dịch vụ phải được định giá thông qua sự tương tác giữa cung và cầu, không phải do Nhà nước áp đặt.

Quyền tự do kinh doanh và cạnh tranh: Doanh nghiệp và cá nhân có quyền tự do sản xuất, kinh doanh, đầu tư và tiêu dùng theo nguyên tắc thị trường, thay vì bị kiểm soát bởi các rào cản hành chính.

Vai trò của Nhà nước: Không trực tiếp chỉ huy nền kinh tế mà tập trung vào việc hỗ trợ, tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, duy trì ổn định vĩ mô, sửa chữa thất bại của thị trường và đảm bảo công bằng.

Sau gần 40 năm đổi mới, nền kinh tế Việt Nam vẫn tồn tại nhiều yếu tố của cơ chế kế hoạch hóa. Nhà nước vẫn sử dụng quá nhiều công cụ hành chính để kiểm soát thị trường và điều tiết doanh nghiệp, thay vì để quy luật cung – cầu vận hành tự nhiên. Quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân vẫn bị hạn chế bởi những rào cản pháp lý, nhiều khi mang tính tùy tiện.

Theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn: "Phát triển kinh tế tư nhân với một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa không có nghĩa là Nhà nước hoàn toàn đứng ngoài, mà Nhà nước vẫn có vai trò định hướng, tạo ra khung pháp lý và điều tiết vĩ mô. Tuy nhiên, sự điều tiết này phải dựa trên nguyên tắc thị trường, không phải bằng mệnh lệnh hành chính, mà phải bằng các công cụ kinh tế, chẳng hạn như thuế, phí hay các công cụ tiền tệ.

Trong hầu hết các chính sách cần phải nghĩ đến thuế như một công cụ kinh tế hữu hiệu để điều tiết các quan hệ kinh tế của thị trường, các giao dịch và hợp đồng của tư nhân, bao gồm cả việc tái phân phối và chuyển hóa giữa lợi ích kinh tế của Nhà nước với lợi ích tài chính của thị trường và doang nghiệp.

Chúng ta biết rằng Nhà nước có hai chức năng cơ bản là sửa chữa các thất bại của thị trường và tái phân phối. Các chức năng này được thể hiện qua vai trò của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh của người dân và đảm bảo thực thi hợp đồng cho doanh nghiệp; đồng thời phải giữ ổn định kinh tế vĩ mô, tạo lập môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và công bằng; tham gia đầu tư vào những lĩnh vực mà thị trường không thể tự phân bổ hiệu quả (như giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng)".

Chuyên gia Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh rằng nếu tư duy kinh tế thị trường chưa thực sự thấm nhuần, vai trò của Nhà nước dễ bị hiểu sai, dẫn đến hai thái cực: hoặc can thiệp quá mức, hoặc buông lỏng quản lý – cả hai đều gây bất ổn cho nền kinh tế.

Kinh tế tư nhân – Trụ cột chủ đạo của nền kinh tế

Trong một nền kinh tế thị trường, khu vực kinh tế tư nhân không chỉ là động lực chính của tăng trưởng mà còn đóng vai trò then chốt trong đổi mới, tạo việc làm và đóng góp vào ngân sách quốc gia. Khi kinh tế tư nhân phát triển, nền kinh tế sẽ năng động hơn, sáng tạo hơn và cạnh tranh lành mạnh hơn.

"Một nền kinh tế muốn phát triển mạnh mẽ không thể để doanh nghiệp tư nhân giống như những hạt giống tốt bị gieo trên mảnh đất cằn cỗi của nền kinh tế kế hoạch hóa và cơ chế chỉ huy. Nếu môi trường kinh doanh không được cải thiện thì dù có tiềm năng lớn đến đâu, doanh nghiệp cũng sẽ bị kiệt quệ hoặc mất khả năng cạnh tranh.

Thực tế ở nhiều quốc gia cho thấy, nơi nào tạo ra được một hệ sinh thái thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân – với chính sách khuyến khích đầu tư, thủ tục hành chính đơn giản, chi phí tuân thủ thấp, quyền tài sản và quyền tự do kinh doanh được bảo đảm – thì nền kinh tế ở đó sẽ bứt phá mạnh mẽ", ông Tuấn cho biết.

Để kinh tế tư nhân phát triển bền vững, Việt Nam cần đảm bảo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, nơi sáng tạo và cạnh tranh thực sự trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng. Nhà nước cần tập trung vào tạo lập hệ sinh thái thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân, bao gồm chính sách khuyến khích đầu tư, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, bảo vệ quyền sở hữu tài sản và quyền tự do kinh doanh.

Chuyên gia Đỗ Thiên Anh Tuấn ví von: "Nếu chúng ta mua một chiếc máy bay nhưng vẫn giữ tư duy đi xe đạp, thì dù có phương tiện hiện đại, nó cũng chỉ chạy loanh quanh trên mặt đất chứ không thể cất cánh". Sau bốn thập niên đổi mới, đã đến lúc Việt Nam cần có một bước chuyển tư duy mạnh mẽ hơn, thực sự thoát khỏi những di sản của cơ chế kế hoạch hóa để bước vào kỷ nguyên phát triển mới.

"Chỉ khi nào tư duy kinh tế thị trường trở thành nền tảng, kinh tế tư nhân trở thành động lực chủ đạo, chúng ta mới có thể có được một nền kinh tế thị trường hiện đại, thực chất; kinh tế tư nhân mới có thể phát triển bừng nở, đất nước mới trở nên hùng cường và thịnh vượng được", ông Tuấn nhấn mạnh.

Tin bài khác
Chuyên gia đề xuất hoàn thiện khung pháp lý cho mô hình bất động sản Livehouse

Chuyên gia đề xuất hoàn thiện khung pháp lý cho mô hình bất động sản Livehouse

Livehouse là mô hình bất động sản tích hợp lưu trú, kinh doanh và giải trí, mang đến giải pháp nhà ở linh hoạt cho người đô thị và cần khung pháp lý rõ ràng.
Ưu tiên thủ tục hải quan cho doanh nghiệp công nghệ cao và bán dẫn

Ưu tiên thủ tục hải quan cho doanh nghiệp công nghệ cao và bán dẫn

Luật Hải quan sửa đổi mở đường cho doanh nghiệp công nghệ cao, bán dẫn và đổi mới sáng tạo: ưu tiên thủ tục, xuất nhập khẩu tại chỗ và tăng cường hỗ trợ giúp tháo gỡ điểm nghẽn chuỗi cung ứng và khởi nghiệp.
"Chính phủ cần chia sẻ chi phí nếu muốn doanh nghiệp mạnh dạn phát hành trái phiếu xanh"

"Chính phủ cần chia sẻ chi phí nếu muốn doanh nghiệp mạnh dạn phát hành trái phiếu xanh"

Đây cũng là nhận định của ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam tại Tọa đàm trực tuyến “Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Tìm kiếm cơ hội trong hành trình tiến đến Net Zero” diễn ra sáng ngày 26/6.
TS. Võ Trí Thành đề xuất “không hồi tố” để hộ kinh doanh không còn nơm nớp sợ thuế

TS. Võ Trí Thành đề xuất “không hồi tố” để hộ kinh doanh không còn nơm nớp sợ thuế

TS. Võ Trí Thành ủng hộ nguyên tắc không truy thu hồi tố với hộ kinh doanh, song cho rằng vẫn cần thêm niềm tin chính sách để người dân yên tâm công khai doanh thu.
Vì sao hàng triệu hộ kinh doanh đang “né” chính sách thuế và hóa đơn điện tử?

Vì sao hàng triệu hộ kinh doanh đang “né” chính sách thuế và hóa đơn điện tử?

Bà Lê Thị Duyên Hải cho rằng, cần xây dựng luật riêng cho hộ kinh doanh và truyền thông rõ ràng về hóa đơn điện tử để giảm lo ngại bị lộ doanh thu.
Ông Nguyễn Văn Phúc: Đừng bắt hộ kinh doanh chơi luật doanh nghiệp nếu chưa có lối riêng

Ông Nguyễn Văn Phúc: Đừng bắt hộ kinh doanh chơi luật doanh nghiệp nếu chưa có lối riêng

Theo ông Nguyễn Văn Phúc nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội cần hệ thống pháp lý minh bạch, hỗ trợ hợp lý để hộ kinh doanh phát triển ổn định.
GS.TS Trần Đình Hợi: AI sẽ là “chìa khóa vàng” thúc đẩy chính phủ số Việt Nam

GS.TS Trần Đình Hợi: AI sẽ là “chìa khóa vàng” thúc đẩy chính phủ số Việt Nam

Theo GS.TS Trần Đình Hợi, vai trò của AI trong xây dựng chính phủ số hiệu quả, minh bạch, lấy người dân làm trung tâm, từ bài học Estonia gợi mở cho Việt Nam.
Hàng giả vẫn "sống khỏe" nhờ kẽ hở luật và lòng tham tiêu dùng

Hàng giả vẫn "sống khỏe" nhờ kẽ hở luật và lòng tham tiêu dùng

Ông Lê Huy Anh – Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh: Cuộc chiến chống hàng giả hiện nay không chỉ dừng lại ở xử lý vi phạm mà còn là dịp nhìn lại và bịt kín những lỗ hổng luật pháp đang bị các đối tượng lợi dụng.
Sẽ xóa bỏ độc quyền vàng miếng hướng đến thị trường cạnh tranh, minh bạch

Sẽ xóa bỏ độc quyền vàng miếng hướng đến thị trường cạnh tranh, minh bạch

NHNN đã sớm xây dựng và hoàn thiện dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 24/2012/NĐ-CP theo hướng thị trường hóa có lộ trình, kiểm soát chặt chẽ. Để làm rõ hơn về những điểm mới, định hướng sửa đổi tại Dự thảo, ông Đào Xuân Tuấn – Cục trưởng Cục Quản lý Ngoại hối NHNN đã có những chia sẻ với báo chí.
96.500 doanh nghiệp rời thị trường và những “vướng víu chính sách”

96.500 doanh nghiệp rời thị trường và những “vướng víu chính sách”

Theo TS. Võ Trí Thành, nguyên nhân nhiều doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường không chỉ do sức mua giảm mà còn từ chi phí mặt bằng, hàng hóa nhập lậu và chính sách thuế thương mại điện tử.
Xóa bỏ thuế khoán trước năm 2026: Không còn khoán, chỉ còn minh bạch

Xóa bỏ thuế khoán trước năm 2026: Không còn khoán, chỉ còn minh bạch

'Nghị quyết 68 yêu cầu xóa bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh trước năm 2026 là bước cải cách then chốt để minh bạch hóa, thúc đẩy hộ chuyển lên doanh nghiệp", Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn chia sẻ với DNHN.
Giá vàng chênh lệch – "miếng mồi béo bở" cho đầu cơ và trốn thuế

Giá vàng chênh lệch – "miếng mồi béo bở" cho đầu cơ và trốn thuế

Chênh lệch giá vàng đang tạo cơ hội cho đầu cơ, trốn thuế và thất thu ngân sách. Chuyên gia về thuế - Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Tú đề xuất siết thuế và cải cách thị trường vàng.
Việt Nam có thể bỏ lỡ cơ hội vàng trong chuyển dịch năng lượng tái tạo

Việt Nam có thể bỏ lỡ cơ hội vàng trong chuyển dịch năng lượng tái tạo

PGS.TS Đặng Trần Thọ, Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng – Đại học Bách Khoa Hà Nội, cảnh báo Việt Nam đang chững lại trong chuyển dịch năng lượng xanh do thiếu cơ chế giá điện mới và hạ tầng pháp lý phù hợp.
TS. Trần Xuân Lượng: Mở khóa mặt bằng sản xuất, không còn "xin - cho"

TS. Trần Xuân Lượng: Mở khóa mặt bằng sản xuất, không còn "xin - cho"

Theo TS. Trần Xuân Lượng quản lý tốt đất công nghiệp, loại bỏ cơ chế “xin – cho”, tạo môi trường minh bạch, doanh nghiệp tiếp cận đất đai hiệu quả, thúc đẩy sản xuất phát triển.
Sửa đổi Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo: Gỡ “rào cản” cho doanh nghiệp

Sửa đổi Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo: Gỡ “rào cản” cho doanh nghiệp

Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (sửa đổi) tháo gỡ nhiều “rào cản” cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo.