Luật Giá sửa đổi có áp lực lên chính quyền cấp xã?

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng. Ảnh TTO

“Điểm nghẽn” nhân sự: Cấp xã thiếu cả người lẫn năng lực

Đây không chỉ là lời cảnh báo về năng lực tổ chức thực thi tại cấp cơ sở, mà còn là lời kêu gọi cần sớm tái thiết lại hạ tầng nhân lực - yếu tố then chốt quyết định tính hiệu lực và hiệu quả của hệ thống quản trị công trong giai đoạn chuyển đổi.

Một trong những nội dung đáng chú ý trong dự thảo Luật Giá sửa đổi là quy định chuyển giao trách nhiệm triển khai các biện pháp bình ổn giá từ UBND cấp huyện về cấp xã. Quy định này được đưa ra trong bối cảnh cơ cấu tổ chức chính quyền địa phương đang thay đổi căn bản - cụ thể là việc chấm dứt hoạt động của UBND cấp huyện kể từ ngày 1/7, theo hướng tinh gọn và tăng cường phân cấp.

Lý thuyết là vậy, nhưng thực tiễn triển khai lại đặt ra hàng loạt vấn đề. Với địa bàn cấp xã ngày càng rộng sau khi sáp nhập, kèm theo đó là khối lượng công việc ngày càng lớn - từ quản lý giá cả nguyên vật liệu, sinh phẩm, đến thực phẩm thiết yếu - thì việc giao thêm trách nhiệm bình ổn giá cho cấp xã liệu có khả thi?

Trả lời chất vấn tại phiên họp, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thừa nhận: nếu không giải quyết bài toán năng lực thực thi tại cấp xã, thì việc phân cấp chỉ nằm trên giấy. Theo ông, ngay cả khi chính sách bình ổn giá được ban hành từ cấp tỉnh, việc triển khai vẫn phải dựa vào bộ máy cấp xã - nơi trực tiếp tiếp cận thị trường, người dân, và các biến động giá cả địa phương.

Vấn đề là, nhiều địa phương chưa đủ nguồn nhân lực chất lượng, còn trang thiết bị và cơ sở vật chất vẫn thiếu hụt nghiêm trọng. "Về lâu dài, chúng ta buộc phải làm điều này. Nhưng trước mắt, cần tập trung đào tạo cán bộ", ông Thắng nhấn mạnh.

Bộ Tài chính cũng đã có kế hoạch đào tạo liên tục cho cán bộ xã về các nghiệp vụ tài chính - kế toán, quản lý ngân sách nhà nước... để từng bước nâng cao năng lực tiếp nhận nhiệm vụ mới. Tuy nhiên, việc cải thiện chất lượng nhân sự không thể diễn ra trong ngày một ngày hai.

Điều dễ thấy là nếu cấp xã không đủ năng lực thực thi, thì hiệu quả của các chính sách kinh tế - xã hội nói chung và bình ổn giá nói riêng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Việc phản ứng chậm trước biến động giá thị trường không chỉ gây tác động tiêu cực đến đời sống người dân mà còn làm giảm niềm tin vào bộ máy công quyền.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nhấn mạnh quan điểm không để việc phân cấp gây áp lực quá mức lên cấp xã. Trong trường hợp năng lực không đáp ứng, cấp tỉnh cần có cơ chế hỗ trợ kịp thời, tránh để chính sách bị "gãy đoạn" giữa thiết kế và thực thi.

Cẩn trọng với xu hướng "kéo dài kiểm tra"

Một nội dung khác được đưa ra thảo luận là việc sửa đổi quy định về thời hạn thanh tra, kiểm tra giá. Dự thảo hiện tại đề xuất kéo dài thời gian kiểm tra từ 10 lên 15 ngày. Tuy nhiên, nhiều ý kiến lo ngại điều này có thể mâu thuẫn với chủ trương giảm gánh nặng thủ tục và hạn chế can thiệp hành chính vào hoạt động của doanh nghiệp - một định hướng lớn của Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Phan Văn Mãi và Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện Lê Thị Nga đều đồng thuận rằng thời hạn kiểm tra không nên kéo dài hơn hiện tại. Chủ tịch Quốc hội cũng đặt vấn đề ngược lại: tại sao không giảm thời hạn thanh tra còn 7 ngày, thay vì tăng lên?

Cải cách bộ máy chính quyền địa phương theo hướng tinh gọn, phân cấp mạnh là xu thế tất yếu. Tuy nhiên, hiệu quả cuối cùng vẫn phụ thuộc vào yếu tố con người. Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp chỉ thực sự phát huy khi cấp cơ sở có đủ năng lực, thẩm quyền và công cụ để hành động hiệu quả.

"Không chỉ trong lĩnh vực bình ổn giá, mà hầu hết các chính sách khác, vấn đề cốt lõi vẫn là năng lực cán bộ", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng chia sẻ. Đó cũng là thông điệp quan trọng nhất của phiên họp - một lời nhắc nhở rằng, trong mọi cải cách, đầu tư cho nhân sự vẫn là chiến lược lâu dài, bền vững và không thể thay thế.