Thứ bảy 19/07/2025 08:44
Hotline: 024.355.63.010
Kinh doanh

Kinh tế sáng tạo và sự vươn lên của các quốc gia

14/10/2020 14:09
Đổi mới sáng tạo đã trở thành kim chỉ nam trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của hầu hết các quốc gia và vùng lãnh thổ. Nhưng làm sao để thực sự trở thành một nền kinh tế sáng tạo?

Mấu chốt là vai trò động lực quan trọng của đổi mới sáng tạo trong tăng năng suất, hiệu quả, tăng trưởng và năng lực cạnh tranh quốc gia trong dài hạn.

Chỉ số của tương lai

Đây cũng là lý do để chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index - GII) nhận được sự quan tâm theo dõi đặc biệt. 80 chỉ số thành phần của GII cho phép đánh giá toàn diện về đổi mới sáng tạo, bao gồm môi trường chính trị, giáo dục, cơ sở hạ tầng và mức hoàn thiện kinh doanh.

Ngay cả khi vẫn đang tiếp tục ứng dụng, đầu tư và dẫn dắt mạnh mẽ hoạt động đổi mới sáng tạo toàn cầu và có bề dày lịch sử và sự tiên phong trong các cuộc cách mạng công nghiệp trước đó, nước Mỹ đã nhận thấy áp lực từ các quốc gia đi sau và khoảng cách phát triển đang ngày một thu hẹp.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tìm hiểu những ý tưởng khởi nghiệp tại Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam. Ảnh : TTXThủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tìm hiểu những ý tưởng khởi nghiệp tại Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam. Ảnh : TTX

Cùng với tiến bộ và tốc độ thay đổi nhanh chóng của các nền tảng công nghệ số, kết nối vạn vật, dữ liệu lớn, tự động hoá, và trí tuệ nhân tạo, các cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới phải thích nghi chiến lược đổi mới sáng tạo của mình. Năm 2009, Mỹ đã xác lập mục tiêu của chiến lược là thiết lập nền tảng cho tăng trưởng bền vững và tạo việc làm có chất lượng, đồng thời nhấn mạnh vai trò kiến tạo của chính phủ liên bang. Châu Âu cũng xác định có cơ hội để dẫn đầu làn sóng đổi mới đột phá tiếp theo, nhưng điều này phụ thuộc vào việc chuyển hoá năng lực khoa học toàn cầu của mình sang đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, và kinh doanh.

Sáng tạo đang dần định hình, thúc đẩy đổi mới kinh doanh và tăng trưởng thông qua những doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ (startup) mà nổi bật nhất là những “kỳ lân” khởi nghiệp có định giá từ 1 tỷ USD trở lên. CBInsights - tập đoàn có nền tảng phân tích kinh doanh và cơ sở dữ liệu toàn cầu - thống kê được 491 kỳ lân trên toàn thế giới tính đến tháng 9/2020, với tổng giá trị vượt qua 1500 tỷ USD. Các quốc gia dẫn đầu như Hoa Kỳ (136), Trung Quốc (120), Ấn Độ (26), Anh (15), Hàn Quốc (11), Pháp (10), và Israel (7) cũng đang có vị trí lớn trong nền kinh tế và chuỗi giá trị toàn cầu.

Ở Việt Nam, chương trình “Quốc gia khởi nghiệp” được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát động năm 2016 đã đưa nước ta vào quỹ đạo của một nền kinh tế dựa trên đổi mới, sáng tạo. Làn sóng sáng nghiệp, khởi nghiệp công nghệ đã nhanh chóng lớn mạnh, phủ khắp các lĩnh vực và lan tỏa trên cả nước. Xếp hạng theo chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam tăng từ 59 (năm 2016) lên 42 (năm 2020) trên bảng tổng sắp và dẫn đầu trong 29 quốc gia trong nhóm có thu nhập trung bình thấp (trên Ấn Độ, Philippines và Indonesia).

Vingroup đầu tư vào mạng lưới R&D toàn cầu để tăng tốc chuyển dịch sang lĩnh vực công nghệ; Ảnh: ReutersVingroup đầu tư vào mạng lưới R&D toàn cầu để tăng tốc chuyển dịch sang lĩnh vực công nghệ; Ảnh: Reuters

“Kiềng ba chân” và tầm nhìn cho Việt Nam

Để tiến lên và thu hẹp khoảng cách với các nước phát triển thì Việt Nam nên coi phát triển đồng bộ “kiềng ba chân” con người – tri thức – công nghệ là điểm tầm nhìn trong thời gian tới. Ba hành động sau giúp chúng ta vươn đến mục tiêu:

Thứ nhất, kết nối các cơ sở giáo dục – đào tạo, viện nghiên cứu với nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội:

Tri thức là nguồn tài nguyên mà khi được sử dụng thì càng lớn ra. Tri thức khi được kết nối và doanh nghiệp có khả năng sử dụng tất cả nguồn tri thức từ bên ngoài thì hiệu quả của doanh nghiệp sẽ gia tăng. Trong môi trường số hoá, tri thức có thể được kết nối toàn cầu và do vậy doanh nghiệp có thể tiếp cận với thị trường nguồn lực quốc tế ngày một mở rộng hơn ở bất kỳ thời điểm nào.

Các cụm kinh tế cạnh tranh (competitive clusters) sinh ra từ những liên kết đại học – doanh nghiệp này không chỉ là môi trường để nâng cao trình độ, kinh nghiệm thực tiễn và kỹ năng sáng tạo cho lực lượng lao động chủ lực trong tương lai mà còn là đòn bẩy cho gia tăng năng suất, hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh thông qua ứng dụng trực tiếp các phát minh sáng chế, đổi mới sáng tạo vào sản xuất, quản lý.

Thứ hai, xây dựng lộ trình nhập khẩu và phát triển công nghệ phù hợp với trình độ của nền kinh tế:

Doanh nghiệp cần cập nhật công nghệ và máy móc trang thiết bị nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển. Công nghệ mới có thể đến từ nhập khẩu công nghệ và tự đổi mới, phát triển các công nghệ đang có. Mục tiêu phát triển bền vững đưa đến yêu cầu phải chọn mua và chuyển giao những công nghệ sạch, ít hoặc không phát thải khí nhà kính dựa trên những tiêu chuẩn cao về thân thiện, bảo vệ với môi trường. Điều này giúp chúng ta tránh được bẫy “thiên đường” ô nhiễm và công nghệ lỗi thời.

Tuy nhiên cần lưu ý là không phải lúc nào nhập khẩu công nghệ hiện đại nhất cũng là tốt nhất. Một công nghệ, máy móc, trang thiết bị nhập khẩu về phải phù hợp với trình độ và năng lực của lực lượng lao động hiện tại. Về dài hạn thì cần hướng đến việc gia tăng năng lực nghiên cứu nội tại để cải tiến những công nghệ hiện có và phát minh, sáng tạo ra những công nghệ mới.

Định hướng này đòi hỏi phải có những đầu tư lớn cho các chương trình nghiên cứu cơ bản, bên cạnh những chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực của các doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D). Ví dụ như tín dụng thuế đối với chi phí R&D, giảm hoặc miễn thuế đối với các bằng phát minh sáng chế trong nước được đưa vào thương mạo hoá.

Trong môi trường cạnh tranh công nghệ khắc nghiệt ở phạm vi toàn cầu, nếu một quốc gia không có bản quyền công nghệ thì khả năng thương mại hoá các sản phẩm ở quốc tế sẽ không thực hiện được do vướng các vấn đề về bản quyền.

Cần có những chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực của các doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D). Ảnh: Trung tâm R&D Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông.Cần có những chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực của các doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D). Ảnh: Trung tâm R&D Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông.

Thứ ba, thu hút và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao:

Nhân tài (hay những cánh chim đầu đàn) và nhân lực chất lượng cao với những kỹ năng tốt, năng lực sáng tạo cao và khả năng thích ứng nhanh với môi trường công nghệ thay đổi liên tục là lõi của tầng lớp lao động sáng tạo. Để phát triển nguồn lực này trước hết cần phân tầng và dự báo nhu cầu lao động ngay từ trong quá trình đào tạo đối. Lựa chọn và ưu tiên cử đi đào tạo tại các đại học, trung tâm nghiên cứu xuất sắc về các mảng cốt lõi trong chuỗi giá trị của những ngành kinh tế trọng điểm. Tiếp đó, dựa trên danh sách các lĩnh vực, ngành nghề ưu tiên để lập chính sách thu hút, tuyển dụng và giữ chân chuyên gia. Xây dựng các nền tảng để kết nối, hợp tác với các chuyên gia Việt Nam đang công tác ở nước ngoài.

Theo một nghiên cứu khảo sát về thu hút nhân tài của Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) được thực hiện trên hơn 400 người Việt đang sinh sống và làm việc ở 31 quốc khác nhau (53% có học vị tiến sĩ, 39% trình độ thạc sĩ, 2% giáo sư và 5% là phó giáo sư), thì 54% người được hỏi đã lựa chọn mong muốn tạo ra những thay đổi tích cực ở Việt Nam là lý do tiên quyết để họ trở về công tác trong nước. Cơ hội phát triển sự nghiệp tại Việt Nam (38%), được nhìn nhận, cống hiến và thăng tiến ở Việt Nam (26%), nhìn thấy cơ hội khởi nghiệp (21%) là các lý do khác. Như vậy, cơ hội nhìn nhận, cống hiến và thăng tiến, tạo sự ảnh hưởng tích cực tới kinh tế - xã hội, và môi trường làm việc có vị trí quan trọng. Lương cao và nhiều ưu đãi là cần thiết thu hút chuyên gia, nhưng vẫn chưa đủ. Có cơ chế tuyển dụng cạnh tranh, chính sách cải thiện môi trường làm việc và môi trường sống, và các chương trình hỗ trợ hòa nhập nhanh xã hội và thăng tiến trong công việc sẽ biến Việt Nam trở thành điểm đến của nhân tài và nhân lực chất lượng cao.

Phát triển đồng bộ “con người – tri thức – công nghệ” trên nền tảng một hệ sinh thái đối mới sáng tạo hoàn chỉnh là trọng tâm của một nền kinh tế sáng tạo và bền vững trong tương lai. Những quốc gia, doanh nghiệp tập trung hết mình cho nỗ lực đổi mới sáng tạo hôm nay sẽ làm chủ con đường tăng trưởng và năng lực cạnh tranh ngày mai. Mô hình con người của tổ chức, cả công và tư, sẽ tiến tới những thói quen của tầng lớp người lao động sáng tạo mà không «bay» theo hình mẫu về sự dập khuôn máy móc hay tuân thủ.

Những “vũ khí” mới để thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế chính là sử dụng công nghệ mới, tích luỹ vốn con người, và ứng dụng tiến bộ công nghệ. Bên cạnh đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục - đào tạo thì xây dựng một môi trường kinh doanh - quản lý cởi mở, khuyến khích cạnh tranh, đề cao văn hoá đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp và bảo vệ bản quyền, sở hữu trí tuệ là những chính sách thiết thực. Bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0 và đặc tính sáng tạo ngày càng chiếm ưu thế càng cho thấy nguồn lực con người là chủ đạo, đặc biệt là tầng lớp người lao động sáng tạo với năng lực sản sinh ra những ý tưởng mới, tri thức mới, công nghệ mới. Đây cũng là ý tưởng mô hình phát triển kinh tế mới mà Viện Thịnh vượng Martin đề xuất trong báo cáo Chỉ số sáng tạo toàn cầu (Global Creativity Index 2015), dựa trên 3 trụ cột tài năng (tỷ lệ người trưởng thành có trình độ từ bậc đại học trở lên và lực lượng lao động trong tầng lớp sáng tạo), công nghệ (đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, và số lượng bằng sáng chế trên đầu người) và sự khoan dung (ứng xử với người nhập cư, chủng tộc và dân tộc thiểu số, các vấn đề giới tính).

Tin bài khác
Khi ngân hàng bắt tay với startup: Từ “tài sản đảm bảo” đến niềm tin vào nhà sáng lập

Khi ngân hàng bắt tay với startup: Từ “tài sản đảm bảo” đến niềm tin vào nhà sáng lập

"Bạn có tài sản đảm bảo không?" – Đây là câu hỏi đầu tiên mà nhiều ngân hàng đặt ra khi một doanh nghiệp muốn vay vốn. Nhưng với các startup, đôi khi tất cả tài sản họ có chỉ là… chính bản thân mình.
Giá cà phê tăng vọt, Việt Nam lập kỷ lục xuất khẩu 6 tháng đầu năm 2025

Giá cà phê tăng vọt, Việt Nam lập kỷ lục xuất khẩu 6 tháng đầu năm 2025

Xuất khẩu cà phê của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 947 nghìn tấn, trị giá 5,45 tỷ USD, tăng 4,5% về lượng và tăng mạnh 66,2% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024.
Dệt may, da giày Việt Nam: Bài toán nội địa hóa 70% nguyên liệu

Dệt may, da giày Việt Nam: Bài toán nội địa hóa 70% nguyên liệu

Xuất khẩu vượt 70 tỷ USD nhưng vẫn phụ thuộc tới 60% nguyên phụ liệu nhập khẩu, ngành dệt may và da giày Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn trong chuỗi cung ứng. Mục tiêu đạt 100 tỷ USD xuất khẩu và nội địa hóa 70% nguyên phụ liệu sẽ chỉ khả thi nếu công nghiệp phụ trợ được “cởi trói” bằng những chính sách quyết liệt, thực chất.
Đề xuất hộ kinh doanh phải dùng tài khoản ngân hàng riêng

Đề xuất hộ kinh doanh phải dùng tài khoản ngân hàng riêng

UBND TP Hà Nội đề xuất quy định bắt buộc hộ kinh doanh phải đăng ký tài khoản ngân hàng và sử dụng giao dịch điện tử phục vụ riêng cho hoạt động kinh doanh.
Founder Local Brand LAM KHUE: "Tôi thất bại vì tư duy sai, không phải vì thiếu năng lực"

Founder Local Brand LAM KHUE: "Tôi thất bại vì tư duy sai, không phải vì thiếu năng lực"

Founder LAM KHUE chia sẻ 7 sai lầm khiến thương hiệu thời trang Việt phải đóng cửa sau 8 năm. Bài học đắt giá dành cho startup và người kinh doanh sáng tạo.
Đề xuất hộ kinh doanh bắt buộc đăng ký tài khoản ngân hàng riêng phục vụ kinh doanh

Đề xuất hộ kinh doanh bắt buộc đăng ký tài khoản ngân hàng riêng phục vụ kinh doanh

Góp ý về hồ sơ chính sách của Dự án Luật Quản lý thuế (thay thế), UBND TP Hà Nội đã đưa ra đề xuất yêu cầu hộ kinh doanh phải bắt buộc đăng ký tài khoản ngân hàng hoặc tài khoản giao dịch điện tử riêng biệt phục vụ cho hoạt động kinh doanh.
Kinh doanh vàng tài khoản, chứng chỉ vàng: Cánh cửa nào đang mở?

Kinh doanh vàng tài khoản, chứng chỉ vàng: Cánh cửa nào đang mở?

Trong ngắn hạn, nhà đầu tư vẫn cần theo dõi chặt chẽ diễn biến từ phía NHNN về tiến độ nghiên cứu và triển khai các công cụ vàng tài khoản.
Chính thức bàn giao vốn Nhà nước ở FPT Telecom về Bộ Công an

Chính thức bàn giao vốn Nhà nước ở FPT Telecom về Bộ Công an

FPT Telecom chính thức được bàn giao phần vốn Nhà nước về Bộ Công an, đánh dấu bước đi chiến lược trong an ninh dữ liệu và chuyển đổi số quốc gia.
Đà Nẵng: Đề xuất áp dụng cơ chế đặc thù để thu hút đầu tư vào Khu kinh tế mở Chu Lai

Đà Nẵng: Đề xuất áp dụng cơ chế đặc thù để thu hút đầu tư vào Khu kinh tế mở Chu Lai

Chiều 15/7, lãnh đạo UBND thành phố Đà Nẵng đã có buổi làm việc với Ban Quản lý các Khu Kinh tế và Khu công nghiệp và kiểm tra thực tế một số dự án trong Khu kinh tế mở Chu Lai.
Điểm mặt những tên tuổi trong thị trường xe máy điện Việt Nam

Điểm mặt những tên tuổi trong thị trường xe máy điện Việt Nam

Thị trường xe máy điện của Việt Nam hiện đang lớn nhất ở khu vực ASEAN và lớn thứ 2 thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Trong tương lai, thị trường xe điện Việt Nam còn nhiều dư địa để tiếp tục tăng trưởng.
Kiểm soát rủi ro về hóa đơn điện tử: Khó hay dễ?

Kiểm soát rủi ro về hóa đơn điện tử: Khó hay dễ?

Đã có những trường hợp bị truy thu nhầm vì thiếu hiểu biết hoặc hiểu sai quy định, khiến nhiều người lo ngại mọi khoản tiền được chuyển vào tài khoản ngân hàng có thể bị quy là thu nhập và phải chịu thuế.
Doanh nghiệp tư nhân làm gì để minh bạch sản phẩm?

Doanh nghiệp tư nhân làm gì để minh bạch sản phẩm?

Để lấy được niềm tin của người tiêu dùng, vấn đề đầu tiên là chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, làm thế nào để người tiêu dùng biết đó là sản phẩm tốt hay xấu, các thành phần của sản phẩm, quá trình sản xuất?…
“Xanh hóa”: Con đường sống còn giúp doanh nghiệp tạo sức bật trong chuỗi biến động

“Xanh hóa”: Con đường sống còn giúp doanh nghiệp tạo sức bật trong chuỗi biến động

Chia sẻ tại “Diễn đàn Logistics xanh - Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025”, chiều ngày 11/7, tại Hà Nội, nhiều ý kiến bày tỏ: “Xanh hóa” trở thành con đường sống còn giúp doanh nghiệp tăng khả năng cạnh tranh và tạo sức bật trong chuỗi biến động. Phát triển logistics xanh sẽ là lợi thế cạnh tranh để doanh nghiệp Việt đi nhanh hơn, vượt lên trong chiến lược phát triển bền vững toàn cầu.
Logistics xanh: Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025

Logistics xanh: Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025

Chiều ngày 11/7, tại Hà Nội, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) tổ chức “Diễn đàn Logistics xanh - Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025”.
Những trường hợp nào bị từ chối đăng ký hộ kinh doanh?

Những trường hợp nào bị từ chối đăng ký hộ kinh doanh?

Theo Nghị định 168/2025/NĐ-CP, hộ kinh doanh có thể bị từ chối cấp phép nếu vi phạm hoặc không hoạt động tại địa chỉ đăng ký.