Thứ sáu 03/10/2025 04:04
Hotline: 024.355.63.010
Kinh doanh

Kinh tế sáng tạo và sự vươn lên của các quốc gia

14/10/2020 14:09
Đổi mới sáng tạo đã trở thành kim chỉ nam trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của hầu hết các quốc gia và vùng lãnh thổ. Nhưng làm sao để thực sự trở thành một nền kinh tế sáng tạo?

Mấu chốt là vai trò động lực quan trọng của đổi mới sáng tạo trong tăng năng suất, hiệu quả, tăng trưởng và năng lực cạnh tranh quốc gia trong dài hạn.

Chỉ số của tương lai

Đây cũng là lý do để chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index - GII) nhận được sự quan tâm theo dõi đặc biệt. 80 chỉ số thành phần của GII cho phép đánh giá toàn diện về đổi mới sáng tạo, bao gồm môi trường chính trị, giáo dục, cơ sở hạ tầng và mức hoàn thiện kinh doanh.

Ngay cả khi vẫn đang tiếp tục ứng dụng, đầu tư và dẫn dắt mạnh mẽ hoạt động đổi mới sáng tạo toàn cầu và có bề dày lịch sử và sự tiên phong trong các cuộc cách mạng công nghiệp trước đó, nước Mỹ đã nhận thấy áp lực từ các quốc gia đi sau và khoảng cách phát triển đang ngày một thu hẹp.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tìm hiểu những ý tưởng khởi nghiệp tại Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam. Ảnh : TTXThủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tìm hiểu những ý tưởng khởi nghiệp tại Ngày hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam. Ảnh : TTX

Cùng với tiến bộ và tốc độ thay đổi nhanh chóng của các nền tảng công nghệ số, kết nối vạn vật, dữ liệu lớn, tự động hoá, và trí tuệ nhân tạo, các cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới phải thích nghi chiến lược đổi mới sáng tạo của mình. Năm 2009, Mỹ đã xác lập mục tiêu của chiến lược là thiết lập nền tảng cho tăng trưởng bền vững và tạo việc làm có chất lượng, đồng thời nhấn mạnh vai trò kiến tạo của chính phủ liên bang. Châu Âu cũng xác định có cơ hội để dẫn đầu làn sóng đổi mới đột phá tiếp theo, nhưng điều này phụ thuộc vào việc chuyển hoá năng lực khoa học toàn cầu của mình sang đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, và kinh doanh.

Sáng tạo đang dần định hình, thúc đẩy đổi mới kinh doanh và tăng trưởng thông qua những doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ (startup) mà nổi bật nhất là những “kỳ lân” khởi nghiệp có định giá từ 1 tỷ USD trở lên. CBInsights - tập đoàn có nền tảng phân tích kinh doanh và cơ sở dữ liệu toàn cầu - thống kê được 491 kỳ lân trên toàn thế giới tính đến tháng 9/2020, với tổng giá trị vượt qua 1500 tỷ USD. Các quốc gia dẫn đầu như Hoa Kỳ (136), Trung Quốc (120), Ấn Độ (26), Anh (15), Hàn Quốc (11), Pháp (10), và Israel (7) cũng đang có vị trí lớn trong nền kinh tế và chuỗi giá trị toàn cầu.

Ở Việt Nam, chương trình “Quốc gia khởi nghiệp” được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát động năm 2016 đã đưa nước ta vào quỹ đạo của một nền kinh tế dựa trên đổi mới, sáng tạo. Làn sóng sáng nghiệp, khởi nghiệp công nghệ đã nhanh chóng lớn mạnh, phủ khắp các lĩnh vực và lan tỏa trên cả nước. Xếp hạng theo chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam tăng từ 59 (năm 2016) lên 42 (năm 2020) trên bảng tổng sắp và dẫn đầu trong 29 quốc gia trong nhóm có thu nhập trung bình thấp (trên Ấn Độ, Philippines và Indonesia).

Vingroup đầu tư vào mạng lưới R&D toàn cầu để tăng tốc chuyển dịch sang lĩnh vực công nghệ; Ảnh: ReutersVingroup đầu tư vào mạng lưới R&D toàn cầu để tăng tốc chuyển dịch sang lĩnh vực công nghệ; Ảnh: Reuters

“Kiềng ba chân” và tầm nhìn cho Việt Nam

Để tiến lên và thu hẹp khoảng cách với các nước phát triển thì Việt Nam nên coi phát triển đồng bộ “kiềng ba chân” con người – tri thức – công nghệ là điểm tầm nhìn trong thời gian tới. Ba hành động sau giúp chúng ta vươn đến mục tiêu:

Thứ nhất, kết nối các cơ sở giáo dục – đào tạo, viện nghiên cứu với nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội:

Tri thức là nguồn tài nguyên mà khi được sử dụng thì càng lớn ra. Tri thức khi được kết nối và doanh nghiệp có khả năng sử dụng tất cả nguồn tri thức từ bên ngoài thì hiệu quả của doanh nghiệp sẽ gia tăng. Trong môi trường số hoá, tri thức có thể được kết nối toàn cầu và do vậy doanh nghiệp có thể tiếp cận với thị trường nguồn lực quốc tế ngày một mở rộng hơn ở bất kỳ thời điểm nào.

Các cụm kinh tế cạnh tranh (competitive clusters) sinh ra từ những liên kết đại học – doanh nghiệp này không chỉ là môi trường để nâng cao trình độ, kinh nghiệm thực tiễn và kỹ năng sáng tạo cho lực lượng lao động chủ lực trong tương lai mà còn là đòn bẩy cho gia tăng năng suất, hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh thông qua ứng dụng trực tiếp các phát minh sáng chế, đổi mới sáng tạo vào sản xuất, quản lý.

Thứ hai, xây dựng lộ trình nhập khẩu và phát triển công nghệ phù hợp với trình độ của nền kinh tế:

Doanh nghiệp cần cập nhật công nghệ và máy móc trang thiết bị nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển. Công nghệ mới có thể đến từ nhập khẩu công nghệ và tự đổi mới, phát triển các công nghệ đang có. Mục tiêu phát triển bền vững đưa đến yêu cầu phải chọn mua và chuyển giao những công nghệ sạch, ít hoặc không phát thải khí nhà kính dựa trên những tiêu chuẩn cao về thân thiện, bảo vệ với môi trường. Điều này giúp chúng ta tránh được bẫy “thiên đường” ô nhiễm và công nghệ lỗi thời.

Tuy nhiên cần lưu ý là không phải lúc nào nhập khẩu công nghệ hiện đại nhất cũng là tốt nhất. Một công nghệ, máy móc, trang thiết bị nhập khẩu về phải phù hợp với trình độ và năng lực của lực lượng lao động hiện tại. Về dài hạn thì cần hướng đến việc gia tăng năng lực nghiên cứu nội tại để cải tiến những công nghệ hiện có và phát minh, sáng tạo ra những công nghệ mới.

Định hướng này đòi hỏi phải có những đầu tư lớn cho các chương trình nghiên cứu cơ bản, bên cạnh những chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực của các doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D). Ví dụ như tín dụng thuế đối với chi phí R&D, giảm hoặc miễn thuế đối với các bằng phát minh sáng chế trong nước được đưa vào thương mạo hoá.

Trong môi trường cạnh tranh công nghệ khắc nghiệt ở phạm vi toàn cầu, nếu một quốc gia không có bản quyền công nghệ thì khả năng thương mại hoá các sản phẩm ở quốc tế sẽ không thực hiện được do vướng các vấn đề về bản quyền.

Cần có những chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực của các doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D). Ảnh: Trung tâm R&D Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông.Cần có những chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực của các doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D). Ảnh: Trung tâm R&D Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông.

Thứ ba, thu hút và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao:

Nhân tài (hay những cánh chim đầu đàn) và nhân lực chất lượng cao với những kỹ năng tốt, năng lực sáng tạo cao và khả năng thích ứng nhanh với môi trường công nghệ thay đổi liên tục là lõi của tầng lớp lao động sáng tạo. Để phát triển nguồn lực này trước hết cần phân tầng và dự báo nhu cầu lao động ngay từ trong quá trình đào tạo đối. Lựa chọn và ưu tiên cử đi đào tạo tại các đại học, trung tâm nghiên cứu xuất sắc về các mảng cốt lõi trong chuỗi giá trị của những ngành kinh tế trọng điểm. Tiếp đó, dựa trên danh sách các lĩnh vực, ngành nghề ưu tiên để lập chính sách thu hút, tuyển dụng và giữ chân chuyên gia. Xây dựng các nền tảng để kết nối, hợp tác với các chuyên gia Việt Nam đang công tác ở nước ngoài.

Theo một nghiên cứu khảo sát về thu hút nhân tài của Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) được thực hiện trên hơn 400 người Việt đang sinh sống và làm việc ở 31 quốc khác nhau (53% có học vị tiến sĩ, 39% trình độ thạc sĩ, 2% giáo sư và 5% là phó giáo sư), thì 54% người được hỏi đã lựa chọn mong muốn tạo ra những thay đổi tích cực ở Việt Nam là lý do tiên quyết để họ trở về công tác trong nước. Cơ hội phát triển sự nghiệp tại Việt Nam (38%), được nhìn nhận, cống hiến và thăng tiến ở Việt Nam (26%), nhìn thấy cơ hội khởi nghiệp (21%) là các lý do khác. Như vậy, cơ hội nhìn nhận, cống hiến và thăng tiến, tạo sự ảnh hưởng tích cực tới kinh tế - xã hội, và môi trường làm việc có vị trí quan trọng. Lương cao và nhiều ưu đãi là cần thiết thu hút chuyên gia, nhưng vẫn chưa đủ. Có cơ chế tuyển dụng cạnh tranh, chính sách cải thiện môi trường làm việc và môi trường sống, và các chương trình hỗ trợ hòa nhập nhanh xã hội và thăng tiến trong công việc sẽ biến Việt Nam trở thành điểm đến của nhân tài và nhân lực chất lượng cao.

Phát triển đồng bộ “con người – tri thức – công nghệ” trên nền tảng một hệ sinh thái đối mới sáng tạo hoàn chỉnh là trọng tâm của một nền kinh tế sáng tạo và bền vững trong tương lai. Những quốc gia, doanh nghiệp tập trung hết mình cho nỗ lực đổi mới sáng tạo hôm nay sẽ làm chủ con đường tăng trưởng và năng lực cạnh tranh ngày mai. Mô hình con người của tổ chức, cả công và tư, sẽ tiến tới những thói quen của tầng lớp người lao động sáng tạo mà không «bay» theo hình mẫu về sự dập khuôn máy móc hay tuân thủ.

Những “vũ khí” mới để thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế chính là sử dụng công nghệ mới, tích luỹ vốn con người, và ứng dụng tiến bộ công nghệ. Bên cạnh đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục - đào tạo thì xây dựng một môi trường kinh doanh - quản lý cởi mở, khuyến khích cạnh tranh, đề cao văn hoá đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp và bảo vệ bản quyền, sở hữu trí tuệ là những chính sách thiết thực. Bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0 và đặc tính sáng tạo ngày càng chiếm ưu thế càng cho thấy nguồn lực con người là chủ đạo, đặc biệt là tầng lớp người lao động sáng tạo với năng lực sản sinh ra những ý tưởng mới, tri thức mới, công nghệ mới. Đây cũng là ý tưởng mô hình phát triển kinh tế mới mà Viện Thịnh vượng Martin đề xuất trong báo cáo Chỉ số sáng tạo toàn cầu (Global Creativity Index 2015), dựa trên 3 trụ cột tài năng (tỷ lệ người trưởng thành có trình độ từ bậc đại học trở lên và lực lượng lao động trong tầng lớp sáng tạo), công nghệ (đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, và số lượng bằng sáng chế trên đầu người) và sự khoan dung (ứng xử với người nhập cư, chủng tộc và dân tộc thiểu số, các vấn đề giới tính).

Tin bài khác
Dự án tài sản số AntEx của Shark Bình và cái kết “sớm nở tối tàn”

Dự án tài sản số AntEx của Shark Bình và cái kết “sớm nở tối tàn”

Từng được các quỹ đầu tư rót 7,3 triệu USD với giấc mơ trở thành "kỳ lân công nghệ mới", dự án tài sản số AntEx của Shark Bình giờ đây gần như mất hút trên thị trường. Có chăng sự xuất hiện trở lại của dự án lần này là những lùm xùm đấu tố sau lời kêu than của ông Nguyễn Hòa Bình và các cáo buộc "úp bô" nhà đầu tư.
Người Việt chi gần 52 tỷ đồng vào bánh Trung thu trực tuyến

Người Việt chi gần 52 tỷ đồng vào bánh Trung thu trực tuyến

Mùa Trung thu 2025 đang đến gần, thị trường bánh trung thu trở nên sôi động, bên cạnh thị trường truyền thống, năm nay, doanh thu thị trường bánh trung thu trực tuyến chạm gần 52 tỷ đồng, cho thấy thói quen mua sắm của người Việt đang thay đổi mạnh mẽ.
SEMIEXPO Vietnam 2025: Thúc đẩy khát vọng bán dẫn Việt Nam

SEMIEXPO Vietnam 2025: Thúc đẩy khát vọng bán dẫn Việt Nam

Tiếp nối thành công của SEMIExpo Việt Nam 2024, trong hai ngày 07 - 08/11/2025, dưới sự chủ trì của Bộ Tài chính, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) phối hợp cùng Hiệp hội Bán dẫn Toàn cầu (SEMI) sẽ tổ chức “Triển lãm ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam 2025 (SEMIEXPO Việt Nam 2025)” tại VinPalace Cổ Loa, Đông Anh, Hà Nội, với chủ đề “Thúc đẩy khát vọng bán dẫn Việt Nam”.
Người “mở đường” cho giáo dục công nghệ

Người “mở đường” cho giáo dục công nghệ

Tầm nhìn của Learn to Leap là kiến tạo một thế hệ công dân toàn cầu nhí, có thể trở thành những nhà lãnh đạo, doanh nhân công nghệ, những người không hề thua kém bạn bè quốc tế, dù họ sinh ra ở bất kì tỉnh, thành nào.
Đẩy mạnh hợp tác quốc tế, phát triển ngành thang máy Việt Nam theo hướng thông minh và bền vững

Đẩy mạnh hợp tác quốc tế, phát triển ngành thang máy Việt Nam theo hướng thông minh và bền vững

Triển lãm quốc tế về thang máy năm 2025 đã mở ra cơ hội hợp tác, chuyển giao công nghệ và phát triển bền vững cho ngành công nghiệp này ở Việt Nam.
FPT đứng thứ 2 Top 10 Công ty uy tín ngành Bán lẻ 2025

FPT đứng thứ 2 Top 10 Công ty uy tín ngành Bán lẻ 2025

Công ty Cổ phần Báo cáo Đánh giá Việt Nam (Vietnam Report) vừa công bố Bảng xếp hạng Top 10 Công ty uy tín ngành Bán lẻ năm 2025. Trong đó, Công ty Cổ phần Bán lẻ Kỹ thuật số FPT xếp vị trí thứ 2 trong nhóm ngành điện máy, điện lạnh và thiết bị số.
PGS. TS Lưu Đức Tuyến: ASCO giữ vai trò tiên phong chuyển đổi số ngành kiểm toán

PGS. TS Lưu Đức Tuyến: ASCO giữ vai trò tiên phong chuyển đổi số ngành kiểm toán

PGS. TS Lưu Đức Tuyên nhấn mạnh ASCO giữ vai trò tiên phong trong chuyển đổi số ngành kiểm toán, các doanh nghiệp nên nhanh chóng đón bắt công nghệ để nâng cao chất lượng, hội nhập quốc tế.
Phát hành trái phiếu doanh nghiệp bất động sản tăng vọt 202% so với cùng kỳ

Phát hành trái phiếu doanh nghiệp bất động sản tăng vọt 202% so với cùng kỳ

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong tháng 8/2025 ghi nhận sự khởi sắc rõ rệt, đặc biệt ở nhóm bất động sản cho thấy tín hiệu phục hồi của kênh huy động vốn quan trọng này.
Doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ tham gia giải pháp kinh tế tuần hoàn tìm cách đối thoại chính sách

Doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ tham gia giải pháp kinh tế tuần hoàn tìm cách đối thoại chính sách

Vừa qua, Triển lãm Doanh nghiệp khí hậu & Đối thoại chính sách P4G diễn ra tại TP. Hồ Chí Minh do các đối tác P4G tại Việt Nam phối hợp tổ chức, tiếp nối thành công từ Hội nghị Thượng đỉnh P4G tại Hà Nội và khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc đạt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Gỡ bỏ rào cản thủ tục, mở đường cho đầu tư vào khởi nghiệp sáng tạo

Gỡ bỏ rào cản thủ tục, mở đường cho đầu tư vào khởi nghiệp sáng tạo

Quyết định 2915/QĐ-BTC có hiệu lực từ 15/9/2025, bãi bỏ và sửa đổi nhiều thủ tục hành chính, tạo hành lang pháp lý thông thoáng, thúc đẩy dòng vốn đầu tư vào quỹ khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam.
Thương mại số “bùng nổ”, thương hiệu doanh nghiệp vẫn có thể chìm nghỉm hoặc biến mất

Thương mại số “bùng nổ”, thương hiệu doanh nghiệp vẫn có thể chìm nghỉm hoặc biến mất

Công nghệ số phát triển giúp cho thương mại số “bùng nổ” là cơ hội cho cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp có thể tự quảng bá thương hiệu, sản phẩm của mình. Tuy nhiên, giữa “ma trận” thương hiệu khiến người tiêu dùng khó tìm sản phẩm chất lượng nếu doanh nghiệp không kiên trì khẳng định thương hiệu trên thương trường.
Khởi nghiệp xanh đầy cảm hứng nhưng không ít rủi ro tiềm ẩn

Khởi nghiệp xanh đầy cảm hứng nhưng không ít rủi ro tiềm ẩn

Các chuyên gia cho rằng giới trẻ khi chọn khởi nghiệp xanh cần được tư vấn bài bản ngay từ giai đoạn ý tưởng nhằm tránh những rủi ro trong sản xuất – kinh doanh.
Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam vươn ra thế giới với Nền tảng Kết nối Logistics

Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam vươn ra thế giới với Nền tảng Kết nối Logistics

Từ thông quan rút ngắn còn vài giờ đến dòng tiền thông suốt, nền tảng logistics số đầu tiên tại Việt Nam mở ra cơ hội cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) tiết kiệm chi phí, tiếp cận vốn nhanh và gia nhập chuỗi cung ứng quốc tế.
Từ bài học Nepal: Khi nhân sự không được thấu hiểu – khủng hoảng và mất người

Từ bài học Nepal: Khi nhân sự không được thấu hiểu – khủng hoảng và mất người

Khủng hoảng ở Nepal khi chính phủ chặn mạng xã hội, hay hiện tượng ở Việt Nam những tài năng trẻ ra nước ngoài ko trở về, đều chung một thông điệp: Gen Z ngày nay không chấp nhận sự áp đặt. Trong cuộc trò chuyện với Tạp chí Doanh nghiệp và Hội nhập, Chuyên gia nhân sự, Tổng giám đốc của Học viện HR, Tiến sĩ Hồng Duyên đã chia sẻ về vấn đề giữ chân và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, doanh nghiệp cũng như quốc gia cần phải làm gì trong cuộc cách mạng khởi nghiệp mạnh mẽ này?
Hơn 10.000 suất ăn đậm vị Sài Gòn mời người dân Hà Nội thưởng thức miễn phí tại A80

Hơn 10.000 suất ăn đậm vị Sài Gòn mời người dân Hà Nội thưởng thức miễn phí tại A80

Saigontourist tổ chức chương trình “Chuyến tàu ẩm thực” dùng thử miễn phí hơn 10.000 suất ăn uống đậm vị Sài Gòn cho người dân Hà Nội, duy nhất ngày 15/9/2025 tại VEC – triển lãm A80.