Hoàn thiện luật để chặn công nghệ lạc hậu, thúc đẩy tự chủ công nghệ chiến lược

Tại phiên thảo luận, đại biểu Trần Anh Tuấn (TP.HCM) cho rằng cần phân biệt rõ ưu đãi dành cho sản phẩm công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ cao thông thường bởi nhóm sản phẩm chiến lược có rủi ro lớn hơn. Theo ông, để khuyến khích nghiên cứu và ứng dụng các sản phẩm chiến lược, Nhà nước cần chấp nhận cơ chế thử nghiệm, có chính sách hỗ trợ mạnh mẽ từ ngân sách, kể cả chấp nhận thất bại trong quá trình đổi mới sáng tạo. Nhiều quốc gia đã có cơ chế tài chính phù hợp cho việc này và Việt Nam cần tham khảo, vận dụng phù hợp.

Đối với dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ, đại biểu Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) đánh giá dự thảo đã bám sát định hướng ưu tiên phát triển công nghệ cao, công nghệ mới, công nghệ xanh và các dự án trọng điểm, phục vụ quốc phòng, an ninh, cũng như vùng khó khăn. Đại biểu đề nghị luật hóa nhóm tiêu chí mang tính nguyên tắc: công nghệ gây rủi ro lớn cho môi trường và sức khỏe thì phải hạn chế hoặc cấm; công nghệ tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, nâng cao năng suất và sức cạnh tranh cần được khuyến khích. Đồng thời, Chính phủ cần được giao thẩm quyền cập nhật định kỳ danh mục công nghệ được khuyến khích, hạn chế hoặc cấm chuyển giao.

Hoàn thiện luật để chặn công nghệ lạc hậu, thúc đẩy tự chủ công nghệ chiến lược

Vấn đề góp vốn bằng công nghệ cũng thu hút sự quan tâm của nhiều đại biểu. Đây được xem là giải pháp tạo hành lang pháp lý cho hoạt động đổi mới sáng tạo, mở ra kênh huy động tri thức thành nguồn lực phát triển. Tuy nhiên, một số ý kiến lo ngại quy định cho phép tổ chức, cá nhân tự quyết định giá trị công nghệ góp vốn có thể dẫn đến rủi ro thổi giá, chuyển giá, gây thất thoát tài sản, nhất là trong các dự án có yếu tố nước ngoài. Các đại biểu đề nghị quy định việc định giá công nghệ phải dựa trên thỏa thuận giữa các bên hoặc thông qua tổ chức định giá độc lập để bảo đảm khách quan, minh bạch và phù hợp với pháp luật có liên quan.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) đánh giá việc cho phép tự định giá công nghệ góp vốn là bước tiến lớn, song cần có quy trình chặt chẽ đối với các dự án sử dụng vốn nhà nước nhằm tránh thất thoát ngân sách. Ông đề nghị bổ sung quy định cụ thể về phương pháp thẩm định giá và tiêu chí năng lực của tổ chức định giá độc lập, ưu tiên phương pháp tiếp cận từ thu nhập hoặc thị trường để bảo đảm xác định chính xác giá trị công nghệ.

Liên quan đến cơ chế hậu kiểm đối với nhập khẩu máy móc, thiết bị kèm công nghệ hạn chế hoặc cấm chuyển giao, một số đại biểu lưu ý nguy cơ doanh nghiệp lợi dụng quy định “không xác định được công nghệ kèm theo” để né tránh trách nhiệm tuân thủ pháp luật. Theo đó, cần quy định rõ nghĩa vụ giải trình của doanh nghiệp và tăng nặng chế tài đối với hành vi cố ý vi phạm được phát hiện qua hậu kiểm, nhằm ngăn chặn việc đưa công nghệ lạc hậu vào Việt Nam.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh các dự án luật lần này hướng đến mục tiêu gia tăng hàm lượng công nghệ trong sản phẩm Việt Nam, thúc đẩy chuyển dịch từ gia công sang nghiên cứu, thiết kế và sáng tạo. Các chính sách mới sẽ tập trung hỗ trợ phát triển khu đô thị công nghệ cao, nâng năng suất lao động và thúc đẩy tự chủ công nghệ.

Đối với công nghệ chiến lược, Bộ trưởng cho biết sẽ xây dựng cơ chế chính sách đặc biệt, bao gồm giao nhiệm vụ trực tiếp, cơ chế giải mã và mua bí quyết công nghệ, thiết lập khu thử nghiệm riêng, cũng như áp dụng hình thức mua sắm đặc biệt cho công nghệ và sản phẩm chiến lược. Đây được coi là nền tảng quan trọng để thúc đẩy phát triển công nghệ nội địa, đáp ứng các yêu cầu lớn của chiến lược phát triển quốc gia.