Hội đồng nhân dân hai cấp – Bước tiến lịch sử của thành phố Hải Phòng

Chiều 1/7/2025, ngày đầu tiên chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, HĐND TP. Hải Phòng khóa XVI, nhiệm kỳ 2021 - 2026 khai mạc Kỳ họp thứ 28 (chuyên đề). Đây là kỳ họp thứ nhất của HĐND Thành phố mới sau sắp xếp, hợp nhất.

Hải Phòng hôm nay không chỉ là “thành phố cảng”, mà còn là biểu tượng của năng lực, trí tuệ và khát vọng vươn tới hiện đại hóa. Từ những con phố sầm uất, bến cảng tấp nập đến những khu công nghiệp năng động, nơi nào cũng thể hiện nhịp sống đổi mới, sáng tạo và quyết liệt. Trong bức tranh đó, Hội đồng nhân dân hai cấp chính là linh hồn, là nhịp cầu nối giữa người dân, doanh nghiệp và chính quyền, đảm bảo rằng mọi quyết sách đều phục vụ cộng đồng một cách thiết thực và hiệu quả.

Chặng đường cải cách và hình thành mô hình hai cấp

Hải Phòng không phải bây giờ mới bước vào hành trình cải cách hành chính. Trước khi Nghị quyết 169/2024/QH15 ra đời, thành phố đã trải qua nhiều giai đoạn thử nghiệm cơ cấu tổ chức, từng bước tinh giản bộ máy, nâng cao năng lực điều hành và hướng tới hiện đại hóa. Những năm qua, Hải Phòng đã là hình mẫu về tích cực đổi mới, tăng cường minh bạch và nâng cao hiệu quả quản lý, từ cải cách thủ tục hành chính đến phát triển kinh tế – xã hội.

Việc triển khai mô hình chính quyền hai cấp chính là cú hích chiến lược, được hoạch định dựa trên các bài học kinh nghiệm trong nước và quốc tế. Theo đó, Hải Phòng thực hiện cấp Thành phố và cấp xã, thị trấn, trong đó có Thành phố Thủy Nguyên. Mục tiêu không chỉ là tinh giản bộ máy mà còn nâng cao chất lượng điều hành, đặt người dân và doanh nghiệp vào trung tâm của mọi quyết định hành chính.

Mô hình này cũng thể hiện một tầm nhìn sâu sắc về cân bằng quyền lực: cấp Thành phố giữ HĐND và UBND, với HĐND là cơ quan quyền lực cao nhất, quyết định các vấn đề trọng đại và giám sát toàn bộ hoạt động chính quyền; cấp quận, phường chỉ duy trì UBND, hoạt động theo chế độ thủ trưởng, tập trung quyền lực hành chính để quyết sách nhanh chóng, kịp thời; trong khi các đơn vị như Thủy Nguyên vẫn giữ cả HĐND và UBND, bảo đảm tiếng nói và quyền giám sát của người dân.

Nhìn tổng thể, mô hình chính quyền hai cấp vừa tinh gọn, hiệu lực, vừa bảo đảm quyền lợi cộng đồng, như một bức tranh đô thị hiện đại mà vẫn giàu hơi thở nhân văn.

Hiệu quả bước đầu – Sức bật của nền kinh tế và đời sống

Ngay từ những tháng đầu thử nghiệm, Hải Phòng đã chứng minh năng lực thích ứng vượt bậc. Việc loại bỏ HĐND ở cấp quận, phường đã rút ngắn quy trình, thúc đẩy trách nhiệm cá nhân của lãnh đạo cơ sở, giúp các thủ tục hành chính được giải quyết nhanh chóng và thông suốt. Người dân và doanh nghiệp cảm nhận rõ sự thay đổi: mọi việc đến với họ gần hơn, thuận tiện hơn, minh bạch hơn.

Bí thư Thành ủy Hải Phòng Lê Tiến Châu kiểm tra hoạt động tại Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Ái Quốc. Ảnh: Đàm Thanh.

Hiệu quả kinh tế – xã hội của bước đi này cũng được chứng minh bằng những con số ấn tượng. Tổng thu ngân sách đến hết tháng 10/2025 đạt hơn 162.875 tỷ đồng, bằng 110,5% dự toán Trung ương. Thu xuất nhập khẩu đạt 69.116 tỷ đồng, bằng 103,8% kế hoạch; thu nội địa đạt 89.289 tỷ đồng, bằng 119,6% dự toán. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ đạt 309.633 tỷ đồng, tăng 15,12% so với cùng kỳ; doanh thu vận tải và dịch vụ hỗ trợ vận tải đạt 142.113 tỷ đồng, tăng 14,61%; vốn FDI mới thu hút 1,2 tỷ USD với 165 dự án; chỉ số sản xuất công nghiệp tăng 15,02% so với cùng kỳ.

Những con số này không chỉ phản ánh sức bật mạnh mẽ của nền kinh tế Hải Phòng, mà còn minh chứng cho hiệu quả bước đầu của cải cách hành chính, nơi mỗi quyết định đều hướng về người dân và doanh nghiệp, góp phần xây dựng một đô thị năng động, hiện đại và minh bạch.

Các phường tiên phong như Hải An và Đồ Sơn báo cáo bộ máy hành chính hoạt động ổn định, thủ tục hành chính được xử lý nhanh chóng, các chính sách địa phương triển khai kịp thời, minh chứng sự năng động và sáng tạo của đội ngũ cán bộ cơ sở.

Trước khi hợp nhất với Hải Dương, HĐND hai địa phương đã vượt qua nhiều biến động: đại dịch, thiên tai, xung đột kinh tế toàn cầu. Các kỳ họp thường lệ và chuyên đề được tổ chức bài bản, thảo luận sâu sắc và ban hành nghị quyết kịp thời, thể hiện tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, đồng hành cùng UBND để thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội.

HĐND hai địa phương không chỉ là cơ quan quyền lực mà còn là bộ máy phản ánh nguyện vọng, khát vọng của nhân dân. Trước hợp nhất với Hải Dương, HĐND hai địa phương đã chủ động ứng phó với đại dịch, thiên tai, biến động kinh tế toàn cầu. Các kỳ họp thường lệ được tổ chức bài bản, thảo luận sâu sắc, ban hành nghị quyết kịp thời. Các kỳ họp chuyên đề được tổ chức linh hoạt, giải quyết những “điểm nghẽn” cơ chế, hỗ trợ chỉ đạo điều hành của UBND, đáp ứng nguyện vọng chính đáng của người dân và doanh nghiệp.

Trong nhiệm kỳ 2021 – 2026, HĐND Hải Phòng tổ chức 16 kỳ họp chuyên đề trên tổng số 24 kỳ họp, HĐND Hải Dương tổ chức 21 kỳ trong 29 kỳ họp, thể hiện tinh thần chủ động, kịp thời và quyết đoán. Các nghị quyết, chính sách đặc thù về kinh tế, văn hóa – xã hội, an sinh xã hội, nhà ở xã hội, hỗ trợ giáo viên, người lao động, hộ nghèo… được ban hành kịp thời, tạo đồng thuận xã hội và thu hút đầu tư mạnh mẽ.

Ứng dụng chuyển đổi số trong hoạt động HĐND giúp nâng cao minh bạch, hiệu lực và hiệu quả, kết nối đại biểu với cử tri nhanh chóng, thuận tiện. Đây là minh chứng cho việc Hải Phòng hiện đại hóa bộ máy chính quyền không chỉ về cấu trúc mà còn về chất lượng quản lý, minh bạch và hiệu quả.

Bí thư Thành ủy Hải Phòng chủ trì buổi họp Ban Chỉ đạo triển khai xây dựng Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã trên địa bàn thành phố

Hợp nhất – Khởi đầu mới

Sự kiện hợp nhất địa giới hành chính giữa một phần tỉnh Hải Dương và thành phố Hải Phòng theo Nghị quyết của Quốc hội đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, mở ra một giai đoạn phát triển mới cho thành phố Cảng. Đây không chỉ là sự mở rộng về diện tích, quy mô mà còn là cơ hội để Hải Phòng kiến tạo một bộ máy chính quyền tinh gọn, hiệu lực, sẵn sàng đáp ứng các yêu cầu của thời kỳ hội nhập. Tuy nhiên, cùng với cơ hội là thách thức lớn: làm sao để bộ máy chính quyền ổn định, vận hành thông suốt và tiếp tục mang lại dịch vụ công chất lượng cho người dân?

Ngay sau khi hợp nhất, HĐND thành phố đã xác định trọng tâm là đảm bảo mô hình chính quyền hai cấp – Thành phố và các Huyện, Thị xã, Thành phố trực thuộc – hoạt động liền mạch. Các kỳ họp khẩn cấp được tổ chức để kiện toàn nhân sự, cơ cấu tổ chức HĐND và UBND các cấp, đảm bảo tính đại diện, năng lực điều hành và sự đồng thuận trong bộ máy mở rộng. Những ngày ấy, trong các phòng họp, có thể thấy sự khẩn trương, quyết liệt nhưng cũng đầy tinh thần trách nhiệm: mỗi đại biểu đều hiểu rằng quyết định của họ không chỉ ảnh hưởng đến cơ cấu hành chính mà còn trực tiếp tác động đến đời sống hàng trăm nghìn người dân mới vừa trở thành một phần của Hải Phòng.

Kỳ họp thường lệ đầu tiên sau hợp nhất, diễn ra từ ngày 24 đến 25/7/2025, thực sự mang ý nghĩa lịch sử. Chỉ trong hai ngày, HĐND đã thông qua 17 nghị quyết quan trọng, tạo ra nền tảng pháp lý vững chắc cho chính quyền vận hành và triển khai các dự án trọng điểm. Các nghị quyết điều chỉnh ngân sách, phân bổ vốn đầu tư công, đảm bảo các dự án tại những khu vực mới sáp nhập được triển khai đồng bộ, từ những con đường nông thôn dẫn vào trung tâm thị trấn cho đến những dự án hạ tầng công nghiệp đang được kỳ vọng. Những chính sách an sinh xã hội, y tế, giáo dục cũng được thống nhất, nâng mức hỗ trợ để người dân cảm nhận sự công bằng, không còn cảm giác “khu vực mới” bị bỏ lại phía sau. Quy hoạch đô thị và sử dụng đất được điều chỉnh phù hợp với định hướng phát triển tổng thể, tạo tiền đề cho Hải Phòng trở thành thành phố hiện đại, năng động, nơi truyền thống lịch sử giao thoa với nhịp sống mới của đô thị mở rộng.

Câu chuyện về chị Lan, một giáo viên ở khu vực mới sáp nhập, là minh chứng sống động cho tác động của những quyết sách này. Trước đây, việc đi lại và tiếp cận các dịch vụ giáo dục khiến chị gặp nhiều khó khăn, nhưng nay với sự điều chỉnh quy hoạch và phân bổ ngân sách hợp lý, cơ sở vật chất trường học được nâng cấp, giao thông thông suốt, con chị được học trong môi trường tiện nghi hơn, chị cảm nhận rõ rệt sự thay đổi tích cực từ quyết định của HĐND. Tương tự, nhiều dự án về hạ tầng nông thôn, y tế xã hội cũng đang dần đi vào đời sống, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của hàng nghìn hộ dân.

Người dân và doanh nghiệp cảm nhận rõ sự thay đổi: mọi việc đến với họ gần hơn, thuận tiện hơn, minh bạch hơn

Trong bối cảnh mới, HĐND thành phố không chỉ đảm bảo sự vận hành thông suốt mà còn đổi mới phương thức làm việc, nâng cao chất lượng thảo luận và giám sát. Các buổi thảo luận được tổ chức kỹ lưỡng, khuyến khích đại biểu chất vấn và phản biện thẳng thắn, phát huy trí tuệ tập thể trong quyết định những vấn đề lớn. Việc giám sát các dự án trọng điểm, giải phóng mặt bằng, cải cách hành chính được tăng cường, đảm bảo các chủ trương của Đảng đi vào thực tiễn một cách minh bạch, hiệu quả. Vai trò đồng hành, phối hợp nhịp nhàng giữa HĐND và UBND được chú trọng, tạo sự liên kết chặt chẽ giữa cơ quan quyền lực nhà nước và cơ quan hành chính, nâng cao hiệu lực quản lý và khả năng giải quyết vấn đề thực tiễn.

Tất cả những nỗ lực này hướng tới mục tiêu xây dựng một bộ máy hành chính tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả, đồng thời là động lực tổng hợp để Hải Phòng vươn tới vị thế thành phố Cảng hiện đại, năng động, dẫn đầu quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa. Mỗi nghị quyết, mỗi kỳ họp, mỗi quyết định đều không chỉ là công cụ quản lý mà còn là biểu tượng của sự đổi mới, trách nhiệm và quyết tâm. Qua đó, Hải Phòng không chỉ mở rộng về địa giới mà còn mở rộng tầm vóc phát triển, nơi hội tụ giữa truyền thống văn hóa và nhịp sống đô thị hiện đại, là minh chứng sống động cho khát vọng vươn lên và sáng tạo không ngừng của một thành phố Cảng năng động, đầy sức sống.

Tầm nhìn dài hạn và khát vọng đô thị thông minh

Mô hình chính quyền hai cấp không chỉ là cải cách hành chính, mà còn là bước nhảy chiến lược trong hành trình biến Hải Phòng từ đô thị công nghiệp truyền thống sang đô thị thông minh, năng động và hiện đại. Chính quyền hướng tới phục vụ, không chỉ quản lý; đặt người dân và doanh nghiệp vào trung tâm mọi quyết sách.

Trong tầm nhìn dài hạn, Hải Phòng đặt mục tiêu trở thành cực tăng trưởng chiến lược của miền Bắc, trung tâm logistics, công nghiệp, dịch vụ và văn hóa. Hội đồng nhân dân hai cấp là linh hồn của quản trị đô thị, đảm bảo mọi quyết sách đều minh bạch, hiệu lực, gắn kết Đảng – Nhà nước – Nhân dân.

Mỗi kỳ họp, mỗi nghị quyết, mỗi quyết định đều được soi chiếu bởi nguyện vọng của người dân, sức sống của cộng đồng và năng lực của bộ máy hành chính, tạo nên một Hải Phòng hiện đại, văn minh, phát triển bền vững.

Hải Phòng hôm nay đang chuyển mình mạnh mẽ: từ đô thị công nghiệp truyền thống sang đô thị thông minh, năng động và hiện đại; từ chính quyền quản lý sang chính quyền phục vụ. Hội đồng nhân dân hai cấp là biểu tượng của niềm tin, trí tuệ và khát vọng, là nhịp cầu gắn kết Đảng – Nhà nước – Nhân dân.

Mọi quyết sách, từ chính sách thu hút đầu tư, phát triển hạ tầng, chăm lo an sinh xã hội, đến cải cách hành chính đều hướng tới mục tiêu chung:

“Xây dựng Hải Phòng – Thành phố Cảng xanh, văn minh, hiện đại, đi đầu trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.”

Hải Phòng hôm nay không chỉ phát triển kinh tế, mà còn khẳng định giá trị con người, trí tuệ và tinh thần sáng tạo, trở thành biểu tượng của đô thị hiện đại, nơi chính quyền luôn phục vụ và đồng hành cùng người dân, doanh nghiệp, mở ra chương mới rực rỡ cho miền Bắc và cả nước.