Cơ chế thúc đẩy hơn nữa các chương trình tín dụng xanh từ các tổ chức tài chính trong và ngoài nước

Việc hiện thực hóa các định hướng chính sách quốc gia và các cam kết quốc tế của Việt Nam hướng tới đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 cần sự chung tay của tất cả các bên, trong đó có cộng đồng doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo ông Đậu Anh Tuấn, hiện các doanh nghiệp Việt Nam còn đối mặt với một số thách thức không nhỏ, tập trung ở 3 nhóm vấn đề:

Thứ nhất, mức độ hiểu biết, quy định môi trường của doanh nghiệp Việt Nam mới ở giai đoạn ban đầu. Khảo sát doanh nghiệp của VCCI, chỉ có 31,8% doanh nghiệp tư nhân trong nước hiểu rõ các quy định môi trường; 68% doanh nghiệp bị ảnh hưởng tiêu cực bởi biến đổi khí hậu.

Thứ hai, dù đang được cải thiện nhưng mức độ tuân thủ quy định môi trường của doanh nghiệp chưa cao do khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam hiện nay chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhiều doanh nghiệp chưa nhận thức được trách nhiệm với môi trường hoặc không có nhân lực am hiểu về pháp luật môi trường trong khi các quy định môi trường còn phức tạp, chưa dễ tiếp cận, chi phí tuân thủ các quy định môi trường còn cao.

Chi phí đầu tư cho sản xuất “xanh”, vận hành, kinh doanh theo hướng thân thiện với môi trường rất lớn khiến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp bị giảm trước mắt. Số liệu khảo sát của VCCI cho thấy 44% doanh nghiệp trong nước và 38% doanh nghiệp FDI thừa nhận chưa tuân thủ đầy đủ các quy định môi trường. Mức độ tham gia các chương trình bảo vệ môi trường tại địa phương của doanh nghiệp còn hạn chế (37%). Đáng chú ý là mặc dù tới 91% doanh nghiệp cho rằng bảo vệ môi trường là trách nhiệm của chính quyền địa phương nhưng tỷ lệ doanh nghiệp cho rằng chính họ cũng cần có trách nhiệm lại thấp hơn.

Thứ ba, mức độ đầu tư của doanh nghiệp cho đổi mới, thực hành xanh mới ở mức độ khởi đầu. Theo báo cáo năm 2021 của UNDP, ngay cả trong các lĩnh vực thâm dụng năng lượng như sản xuất, vận tải, xây dựng, cũng chỉ có khoảng 1⁄2 doanh nghiệp áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng và tài nguyên.

Đóng góp ý kiến tại diễn đàn VBF 2023, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế đại diện Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) kiến nghị, Chính phủ cần có chính sách thu hút sự tham gia của người dân, doanh nghiệp hướng tới kinh tế xanh bằng việc khuyến khích họ tham gia đóng góp ý kiến, hoàn thiện các văn bản pháp luật, xây dựng thêm các chính sách ưu đãi cho nhà đầu tư, tăng cường khả năng tiếp cận nguồn vốn cho tăng trưởng xanh cho doanh nghiệp,...

Thực tế đã cho thấy việc tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp, người dân trong quá trình tham vấn xây dựng hoàn thiện chính sách, pháp luật góp phần quan trọng cho việc nâng cao, cải thiện chất lượng quy định pháp luật. Cùng với đó, là nâng cao tính khả thi của quy định trong quá trình triển khai thực thi trên thực tế, ông Tuấn cho biết.

Ngoài ra, Chính phủ cần khuyến khích việc xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách về tăng trưởng xanh, các chính sách khuyến khích, ưu đãi nhà đầu tư, doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ cao, công nghệ sạch.

Trong đó, tập trung vào xây dựng khung chính sách, đa dạng hóa các chính sách ưu đãi đối với các doanh nghiệp, nhà đầu tư, dự án xanh. 

Về nguồn vốn cho doanh nghiệp, một trong những vấn đề đang "tắc nghẽn" hiện nay, ông Tuấn cho rằng, các cơ quan nhà nước cần xây dựng cơ chế để thúc đẩy hơn nữa các chương trình tín dụng xanh từ các tổ chức tài chính trong và ngoài nước.

Các chương trình tín dụng này sẽ ưu tiên cho các dự án có mô hình tăng trưởng xanh, tạo điều kiện thuận lợi cho các công cụ tài chính xanh như tín chỉ carbon, trái phiếu xanh, thị trường mua bán carbon. 

VCCI cũng kiến nghị cần theo dõi, đánh giá thực thi chính sách về kinh tế xanh, phát triển bền vững ở cấp địa phương. Theo đó, VCCI sẽ triển khai đánh giá Chỉ số Xanh cấp tỉnh (PGI).

“Đây là bộ chỉ số độc lập đánh giá môi trường kinh doanh xanh cấp tỉnh, mức độ tuân thủ pháp luật về môi trường, thực trạng ứng dụng công nghệ thân thiện môi trường của các doanh nghiệp tại địa phương, trình độ quản lý và ứng xử với môi trường của doanh nghiệp, mức độ quan tâm, chính sách khuyến khích hoạt động đầu tư xanh của chính quyền địa phương và nhiều vấn đề quan trọng liên quan đến môi trường”, ông Đậu Anh Tuấn cho biết tại VBF 2023.

Việc xây dựng, công bố Chỉ số Xanh cũng nhằm cung cấp thông tin cho các cơ quan Nhà nước trung ương và địa phương sử dụng trong hoạch định chính sách về đầu tư và môi trường, trong điều hành, quản lý nhà nước; thúc đẩy tiến trình chuyển đổi xanh của các địa phương.

“Chỉ số Xanh cấp tỉnh sử dụng cách tiếp cận từ dưới lên đã đạt nhiều thành công qua Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI”, Phó tổng thư ký VCCI làm rõ trong bài phát biểu tại VBF 2023.

Bình Nguyên