Quyết định thành lập các trung tâm R&D tại Việt Nam của các tập đoàn lớn như Samsung, Apple, Marvell, NVIDIA và các tập đoàn khác phản ánh xu hướng chuyển đổi kế hoạch phát triển kinh doanh của các “ông lớn” công nghệ toàn cầu. Điều này mang đến cơ hội tăng trưởng kinh tế, phát triển kỹ năng và tiếp cận với các công nghệ hàng đầu, đồng thời đặt ra những thách thức cần được quản lý hiệu quả.
Bản thân Việt Nam đang là “công xưởng” công nghệ của thế giới với hàng loạt nhà máy lớn của Samsung, LG, Intel, Foxconn, Xiaomi… đặt tại đây. Nổi bật là khoản chi 220 triệu đô la Mỹ vào một trung tâm R&D ở Hà Nội của Samsung đã và đang tạo việc làm cho 2.000 kỹ sư.
Tuy nhiên, theo như chia sẻ của lãnh đạo Qualcomm và Panasonic thì một trong những thách thức mà các công ty này phải đối mặt khi mở các trung tâm R&D ở Việt Nam là khó khăn trong việc tuyển dụng kỹ sư công nghệ, đặc biệt là lao động có trình độ công nghệ thông tin và am hiểu về IoT, AI hay blockchain.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, bao gồm:
Chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam còn hạn chế: Nhìn chung, chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam vẫn còn thấp so với các nước phát triển. Nhiều sinh viên Việt Nam có trình độ chuyên môn tốt, nhưng còn thiếu kinh nghiệm thực tế và kỹ năng mềm cần thiết để làm việc trong môi trường R&D.
Cơ hội học tập và đào tạo còn ít: Việt Nam hiện có nhiều trường đại học và viện nghiên cứu đào tạo về khoa học và công nghệ, nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu nhân lực chất lượng cao cho các trung tâm R&D. Nhiều chương trình đào tạo chưa cập nhật kịp với xu hướng phát triển của thế giới, dẫn đến sinh viên ra trường chưa đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng.
Chính sách thu hút nhân tài chưa hiệu quả: Chính sách thu hút nhân tài của Việt Nam chưa thực sự hiệu quả, chưa có những chính sách ưu đãi cụ thể để thu hút nhân tài trong và ngoài nước tham gia vào các trung tâm R&D.
Để giải những bài toán nêu trên, tiếp cận theo nhiều hướng khác nhau là không thể thiếu.
Thứ nhất, cần đổi mới giáo dục và đào tạo, tập trung vào các lĩnh vực STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học). Tăng cường giáo dục STEM từ bậc mầm non đến đại học là rất quan trọng. Điều này bao gồm việc cập nhật chương trình giảng dạy để phản ánh nhu cầu hiện tại của ngành, kết hợp kinh nghiệm học tập thực tế và thực hành, đồng thời thúc đẩy tư duy phản biện và đổi mới.
Ngoài ra, cần chú trọng phát triển toàn diện, trang bị cho sinh viên kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành và kỹ năng mềm phù hợp cho môi trường R&D.
Thứ hai, cần xây dựng mối quan hệ hợp tác giữa giới học thuật, các trường đại học, ngành công nghệ, đồng thời đầu tư vào cơ sở hạ tầng nghiên cứu.
Xây dựng quan hệ đối tác chặt chẽ giữa các tổ chức giáo dục và các công ty công nghệ giúp đảm bảo rằng các kỹ năng được giảng dạy phù hợp với nhu cầu hiện tại của các trung tâm R&D.
Các chương trình thực tập, bài giảng của các chuyên gia trong ngành và các dự án nghiên cứu chung có thể cung cấp cho sinh viên trải nghiệm và hiểu biết sâu sắc về thế giới thực. Bên cạnh đó, cải thiện cơ sở nghiên cứu ở các trường đại học và tổ chức công là điều cần thiết. Điều này bao gồm việc cung cấp quyền truy cập vào các công cụ nghiên cứu và công nghệ tiên tiến, có thể giúp sinh viên và nhà nghiên cứu chuẩn bị cho các tiêu chuẩn cao của các trung tâm R&D toàn cầu.
Thứ ba, chính sách và hỗ trợ của Chính phủ để thu hút nhân tài. Chính phủ có thể đóng vai trò chủ chốt bằng tạo ưu đãi cho đầu tư R&D, tạo ra các chính sách thuận lợi cho các công ty khởi nghiệp công nghệ, và đầu tư vào các khu công nghệ và vườn ươm công nghệ.
Các chính sách tạo điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác giữa các công ty nước ngoài và địa phương cũng có thể có ích. Bên cạnh đó, chính phủ có thể đưa ra các chính sách ưu đãi thu hút nhân tài, như hỗ trợ tài chính, nhà ở, bảo hiểm, v.v. nhằm thu hút nhân tài trong và ngoài nước tham gia vào các trung tâm R&D.
Thứ tư, tiếp xúc và hợp tác quốc tế và tập trung vào các công nghệ mới nổi. Khuyến khích hợp tác với các trường đại học và tổ chức nghiên cứu quốc tế có thể mang lại sự tiếp xúc có giá trị. Các chương trình trao đổi, sáng kiến nghiên cứu chung và hội nghị có thể giúp chia sẻ kiến thức và thực tiễn tốt nhất.
Bên cạnh đó, đào tạo và giáo dục chuyên sâu trong các lĩnh vực mới nổi như blockchain, AI, công nghệ sinh học và năng lượng tái tạo có thể giúp Việt Nam trở thành điểm đến của các tập đoàn lớn trong các lĩnh vực này.
Việc nâng cao chất và lượng nguồn nhân lực Việt Nam để tham gia vào các trung tâm R&D tốt hơn là một nhiệm vụ quan trọng, cần có sự chung tay nỗ lực của cả Chính phủ, doanh nghiệp và người dân. Bằng cách tập trung vào đẩy mạnh phát triển giáo dục, cơ sở hạ tầng và hợp tác với các tập đoàn hàng đầu trên thế giới cũng như các nước phát triển đi trước, Việt Nam có thể vươn tầm ra khỏi vị trí đơn thuần là một công xưởng gia công hiện nay để trở thành một trung tâm sôi động về R&D và đổi mới sáng tạo trong khu vực và toàn cầu.
Tiến sĩ Chu Thanh Tuấn - Phó chủ nhiệm nhóm ngành cử nhân Kinh doanh tại Đại học RMIT Việt Nam
