Các công ty Nhật Bản chuyển dịch sản xuất từ Trung Quốc sang Đông Nam Á

Ngày càng nhiều công ty Nhật Bản chuyển hoạt động sản xuất tại Trung Quốc sang các quốc gia ASEAN. Xu hướng này xuất phát từ sự chậm lại trong tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc cùng những rủi ro kinh doanh tại đây.

Các công ty Nhật Bản chuyển dịch sản xuất từ Trung Quốc sang Đông Nam Á (Ảnh: Internet).

Nền kinh tế Trung Quốc đang lâm vào trì trệ, điều này thể hiện rõ qua sản xuất, tiêu dùng và đầu tư. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc trong quý II/2024 chỉ tăng 4,7% so với cùng kỳ năm trước, giảm 0,6 điểm so với quý I. Dữ liệu kinh tế tháng 8 cũng cho thấy doanh số bán lẻ, chỉ số quan trọng về xu hướng tiêu dùng, chỉ tăng 2,1% so với cùng kỳ năm ngoái.

Một yếu tố chính góp phần vào sự suy giảm này là cơn khủng hoảng trong ngành bất động sản. Theo đó, ngành bất động sản và các ngành liên quan chiếm tới một phần tư GDP của Trung Quốc, nhưng đầu tư vào phát triển bất động sản đã giảm 10,2% trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 8/2024.

Trong đại dịch COVID-19, chiến lược "Zero-COVID" của Trung Quốc đã khiến người dân bị giới hạn ở trong nhà, gây thiệt hại lớn cho ngành du lịch và nhà hàng, đồng thời khiến dòng đầu tư tập trung vào bất động sản. Giá nhà đất tăng vọt. Để đối phó, Chính phủ Trung Quốc đã áp dụng các biện pháp hạn chế mạnh mẽ đối với các giao dịch rủi ro, dẫn đến giá nhà giảm mạnh và hoạt động kinh doanh của nhiều nhà phát triển bất động sản lớn suy giảm. Nhiều trường hợp, khách hàng đã trả trước nhưng không nhận được nhà, làm ảnh hưởng tiêu cực đến xu hướng tiêu dùng của người dân.

Ngoài ra, từ tháng 7/2024, các quy định mới cho phép cơ quan chức năng Trung Quốc kiểm tra nội dung thiết bị điện tử của cá nhân và tổ chức để tìm kiếm các hành vi bị coi là gián điệp, làm dấy lên lo ngại rằng ngay cả các hoạt động kinh tế thông thường cũng có thể bị giám sát. Khi kỳ vọng tăng trưởng của thị trường này không còn cao và các rủi ro kinh doanh gia tăng, đầu tư quốc tế trực tiếp vào Trung Quốc đã giảm 29,1% so với cùng kỳ năm ngoái trong nửa đầu năm 2024.

Ngoài ra, các vấn đề khác như rủi ro thuế quan cao đối với hàng hóa xuất khẩu từ Trung Quốc sang Mỹ trong bối cảnh căng thẳng giữa hai quốc gia, cùng chi phí lao động tăng cao, cũng khiến các công ty Nhật Bản chuyển hướng sang Đông Nam Á.

Sony, vào tháng 1/2023, đã chuyển sản xuất máy ảnh dành cho Nhật Bản, châu Âu và Mỹ từ Trung Quốc sang Thái Lan. Các nhà máy tại Trung Quốc của Sony giờ đây chỉ sản xuất sản phẩm tiêu thụ nội địa, giúp giảm sự phụ thuộc vào thị trường này.

Kyocera cũng có kế hoạch chuyển một phần sản xuất dụng cụ điện từ Trung Quốc sang Việt Nam trong năm tài chính 2024. Cơ sở tại Việt Nam sẽ chủ yếu sản xuất các sản phẩm xuất khẩu sang Mỹ để tránh thuế quan áp dụng lên hàng hóa từ Trung Quốc.

Theo Teikoku Databank, số lượng công ty Nhật Bản hoạt động tại Trung Quốc đã giảm từ 14.394 vào năm 2012 xuống còn 13.034 vào năm 2023. Nhiều công ty đã chọn chuyển cơ sở về Nhật Bản hoặc sang Đông Nam Á. Hiện nay, các quốc gia Đông Nam Á chiếm ba trong năm vị trí đầu về số lượng chi nhánh nước ngoài của các công ty Nhật Bản, bao gồm Trung Quốc, Mỹ, Thái Lan, Singapore và Việt Nam.

Các ngoại trưởng ASEAN, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc (Ảnh: Jiji Press).

Đông Nam Á trở thành điểm đến đầy hứa hẹn

Đông Nam Á mang lại nhiều lợi thế cho các công ty Nhật Bản. Khu vực này không chỉ gần về mặt địa lý mà còn có nguồn nhân lực dồi dào với kỹ năng tốt và khả năng giao tiếp bằng nhiều ngôn ngữ, bao gồm tiếng Anh, giúp đảm bảo nguồn lao động ổn định. Các quốc gia ASEAN cũng có chính sách tài chính minh bạch, tỷ giá hối đoái ổn định và hạ tầng tốt, từ điện lực đến giao thông vận tải, giúp các công ty dễ dàng xây dựng nhà máy và thiết lập chuỗi cung ứng.

Thị trường Đông Nam Á cũng rất hấp dẫn với dân số khoảng 670 triệu người, vượt qua Liên minh châu Âu (EU) với 450 triệu dân và đứng thứ ba thế giới sau Ấn Độ và Trung Quốc. Độ tuổi trung bình của dân số còn trẻ, và không đối mặt với vấn đề già hóa dân số như ở các nước phát triển.

Ngoài ra, GDP của ASEAN năm 2023 đạt khoảng 3,81 nghìn tỷ USD, đứng sau Mỹ, Trung Quốc, Đức và Nhật Bản, và dự kiến sẽ vượt qua GDP của Nhật Bản vào năm 2030. Với dân số già hóa và tỷ lệ sinh thấp, thị trường và lực lượng lao động của Nhật Bản đang co lại, trong khi Đông Nam Á mang lại cơ hội lớn cho các công ty Nhật Bản nhờ vào thị trường rộng lớn và nguồn lực phong phú.

Mối quan hệ giữa Nhật Bản và ASEAN được xây dựng trên nền tảng hợp tác về chính trị, đối ngoại và kinh tế. Nhật Bản tích cực tham gia các khung hợp tác an ninh và đối ngoại ASEAN như Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM-Plus).

Tuy nhiên, Nhật Bản cũng cần làm mình hấp dẫn hơn đối với ASEAN. Quy trình ra quyết định chậm chạp trong doanh nghiệp Nhật Bản, cùng với sự thay đổi trong sở thích văn hóa của giới trẻ Đông Nam Á, là những thách thức cần được giải quyết để củng cố mối quan hệ đối tác.