Hai năm trở lại đây, người tiêu dùng tại nhiều quốc gia trên thế giới đã cảm nhận rõ tác động của biến đổi khí hậu, không chỉ qua các đợt nắng nóng gay gắt hay lũ lụt nghiêm trọng, mà còn qua hóa đơn thực phẩm ngày càng “nặng gánh”.
Theo một nghiên cứu công bố mới đây trên tạp chí khoa học Environmental Research Letters, sự gia tăng bất thường của giá rau củ tại Mỹ, dầu ô liu ở châu Âu hay rau diếp ở Úc đều bắt nguồn từ các hiện tượng thời tiết cực đoan, vốn đang ngày càng trở nên phổ biến do hiện tượng nóng lên toàn cầu.
![]() |
Biến đổi khí hậu đang khiến giá thực phẩm toàn cầu tăng vọt |
Nghiên cứu do Trung tâm Siêu máy tính Barcelona phối hợp với Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) thực hiện đã phân tích 16 hiện tượng thời tiết bất thường trên toàn cầu trong giai đoạn 2022–2024. Tác giả chính, nhà nghiên cứu Max Kotz cho biết, nhiều sự kiện chưa từng xảy ra trước năm 2020, cho thấy tốc độ và mức độ cực đoan của biến đổi khí hậu đang vượt xa khả năng thích ứng của ngành nông nghiệp hiện tại.
Tại Mỹ, bang California đã trải qua ba năm hạn hán khốc liệt nhất lịch sử, khiến gần một triệu mẫu đất canh tác bị bỏ trống và gây thiệt hại doanh thu nông sản lên đến 2 tỷ USD trong năm 2022. Bang Arizona, nơi cung cấp phần lớn rau diếp mùa đông cho nước Mỹ, cũng bị cắt giảm nguồn nước từ sông Colorado. Cùng với đó, bão Ian đổ bộ vào bang Florida đã góp phần khiến giá rau tại Mỹ tăng hơn 80% so với năm trước.
Tại Đông Á, đợt nắng nóng nghiêm trọng với nền nhiệt lên đến 46 độ C đã khiến giá rau ở Trung Quốc tăng hơn 40% chỉ trong vòng ba tháng. Tại Hàn Quốc, giá cải thảo – nguyên liệu chính để làm kimchi, leo thang gần 70%, buộc chính phủ phải sử dụng kho dự trữ quốc gia để bình ổn thị trường.
Úc cũng không thoát khỏi ảnh hưởng, với lũ lụt nghiêm trọng tại vùng miền Đông hồi đầu năm 2022 được đánh giá là thảm họa thiên nhiên có chi phí cao thứ năm lịch sử nước này. Kết quả là giá rau diếp tăng từ khoảng 2,80 đô Úc lên tới 12 đô Úc mỗi cây, tức tăng hơn 300%. Một số chuỗi thức ăn nhanh như KFC thậm chí phải dùng bắp cải để thay thế rau diếp trong thực đơn.
Theo chuyên gia Kotz, giá lương thực có xu hướng phản ứng trong vòng một đến hai tháng sau mỗi sự kiện thời tiết cực đoan, với tác động rõ rệt nhất là các đợt hạn hán, nắng nóng và lũ lụt. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng các hiện tượng này đang ngày càng mạnh hơn, kéo dài hơn và xuất hiện thường xuyên hơn, đặc biệt dưới ảnh hưởng của El Niño trong giai đoạn 2023–2024.
Dù vậy, một số nhà phân tích như Andrew Stevenson từ Bloomberg Intelligence cho rằng, các cú sốc giá do thời tiết thường chỉ mang tính ngắn hạn, bởi giá cao sẽ kích thích sản xuất và đẩy giá quay trở lại mức ổn định. Tuy nhiên, với các mặt hàng yêu cầu điều kiện khí hậu hoặc diện tích đặc thù như cà phê và thịt bò, giá cả có thể neo ở mức cao trong thời gian dài. Từ năm 2020, hợp đồng tương lai của hai mặt hàng này vẫn tiếp tục tăng, trong khi các loại cây trồng dễ canh tác hơn như ngô lại có xu hướng ổn định.
Ngoài ra, ông Stevenson cũng cảnh báo, các mức thuế mới do Mỹ áp đặt có thể khiến nông dân tại các quốc gia khác bị mắc kẹt giữa chi phí sản xuất tăng cao và khả năng tiếp cận thị trường bị hạn chế. Ví dụ, với mức thuế 50%, giá thịt bò có thể trở nên quá cao để tiêu thụ nội địa, nhưng vẫn không đủ lợi nhuận để xuất khẩu.
![]() |
Một trang trại rau bị ngập do nước sông Nepean dâng cao sau trận mưa xối xả ở phía tây Sydney, Úc, vào tháng 7/2022 (Ảnh: AFP) |
Tác giả của nghiên cứu đã kêu gọi các chính phủ triển khai chính sách hỗ trợ người tiêu dùng đối phó với tình trạng “lạm phát khí hậu”. Về dài hạn, giải pháp cốt lõi vẫn là cắt giảm phát thải khí nhà kính, nhằm hạn chế mức độ nghiêm trọng của biến đổi khí hậu. Một số biện pháp khác như dự báo khí hậu sớm và đầu tư vào cơ sở hạ tầng nông nghiệp thích ứng, như hệ thống tưới tiêu thông minh cũng được đề xuất, dù đi kèm với những giới hạn về chi phí và tính hiệu quả.
Trong bối cảnh hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng trở nên phổ biến, nghiên cứu đã nhấn mạnh rằng không còn là câu hỏi “liệu” giá thực phẩm có bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, mà là “khi nào” và “mức độ tới đâu”.
![]() |
![]() |
![]() |