Bế tắc vì Covid-19
Lượng hành khách thông qua cảng hàng không đạt 52,8 triệu khách, giảm 45,5% so với cùng kỳ năm 2019. Trong số này, khách quốc tế đạt 7,1 triệu khách, giảm 79,4% so với cùng kỳ năm 2019; Khách nội địa đạt 45,7 triệu khách, giảm 26,8% so với cùng kỳ năm 2019.
5 hãng hàng không Việt Nam bao gồm: Vietnam Airlines, ViejJet Air, Jestar Pacifics, Vasco, Bamboo Airlines khai thác tổng 15.916 chuyến bay, giảm 44,3% so với cùng kỳ năm 2019, vận chuyển 25,6 triệu hành khách, giảm 44,1% so với cùng kỳ năm 2019.
Diễn biến giá cổ phiếu HVN từ đầu năm đến nay
Phó giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Thiện Tống - một chuyên gia trong lĩnh vực hàng không - du lịch dự báo, ngành hàng không và ngành du lịch có thể sẽ không bao giờ phục hồi được như trước bởi các doanh nhân ở khắp nơi trên thế giới nhận ra rằng họ có thể vẫn chốt được hợp đồng thông qua ứng dụng hội họp trực tuyến từ công ty và thậm chí từ nhà.
Do đó dự báo nhu cầu hàng không trên thế giới cũng như của Việt Nam phải mất rất lâu, vài năm nữa mới trở lại mức năm 2019 trước khi có đại dịch Covid-19 và mức tăng trưởng cũng thấp hơn trước.
Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA) ngày 27/10 cũng phải nâng mức cảnh báo về sụt giảm của ngành hàng không toàn cầu năm 2021, từ 29% lên đến 46% so với năm 2019.
Vietnam Airlines hiện là hãng sở hữu phần lớn đường bay quốc tế từ Việt Nam. Do đó, tác động xấu của thị trường hàng không thế giới đến Vietnam Airlines là nguy cơ hiện hữu. Chính lãnh đạo Vietnam Airlines cũng phải thừa nhận, năm 2021 tiếp tục lỗ nặng, mỗi ngày Covid 19 thổi “bay” 60 tỷ đồng nếu thị trường hàng không quốc tế không phục hồi.
Trong cơn bĩ cực kéo dài, Vietnam Airlines mới đây còn nhận lại 30% cổ phần của Jestar Pacifics từ tay Tập đoàn Qantas do hãng này “tháo chạy”. Jestar Pacifics - một hãng hàng không giá rẻ liên tục thua lỗ kể từ khi cất cánh đến nay, dự kiến số lỗ đến 5.000 tỷ đồng tính đến tháng 10/2020. Không thể nói Qantas “cho không” Vietnam Airlines 30% Jetstar Pacifics, bởi đáng ra với khoản thua lỗ trên, với tư cách chủ sở hữu, Qantas sẽ phải bỏ tiền ra cứu Jetstar Pacifics. Tuy nhiên, sau khi nhận 30% cổ phần trở thành cổ đông lớn nhất Jetstar Pacifics, Vietnam Airlines sẽ phải gánh toàn bộ số lỗ 5.000 tỷ đồng, bao gồm phần Qantas bỏ lại.
12.000 tỷ đồng vốn nhà nước đầu tư khi thị trường hàng không chưa hẹn ngày hồi phục, ngoài “cõng thân mình”, Vietnam Airlines còn gánh thêm khoản nợ khổng lồ từ Jetstar Pacifics, triển vọng phục hồi của Vietnam Airlines là câu hỏi “hóc búa” với nhà đầu tư.
Vietnam Airlines được "giải cứu", còn các hãng hàng không khác thì sao?
Chiều 17/11, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV. Trong đó, Quốc hội nhất trí với đề nghị của Chính phủ về các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho Hãng hàng không quốc gia Vietnam Airlines do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.
Nghị quyết của Quốc hội cho phép Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện tái cấp vốn và gia hạn không quá hai lần cho tổ chức tín dụng (không bao gồm các tổ chức tín dụng đang được kiểm soát đặc biệt) để cho Vietnam Airlines vay bổ sung vốn phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh. Mặt khác, cho phép Vietnam Airlines chào bán thêm cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu để tăng vốn điều lệ khi đáp ứng quy định Luật chứng khoán.
Chính phủ giao Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước thay mặt Chính phủ đầu tư mua cổ phiếu tại Vietnam Airlines thuộc quyền mua cổ phần của cổ đông nhà nước theo phương thức chuyển giao quyền mua. Đồng thời cho phép xác định việc đầu tư này thuộc dự án nhóm A. Hiện Ủy ban quản lý vốn nhà nước là cổ đông lớn nhất của Vietnam Airlines với tỉ lệ 86,19% cổ phần, phần còn lại là cổ đông chiến lược Ana Holdings (Nhật Bản).
Vietnam Airline liệu có được "giải cứu"? (Ảnh minh họa: KT)
Kiểm toán viên của Công ty kiểm toán Deloitte Việt Nam đã nhấn mạnh khả năng hoạt động liên tục của Vietnam Airlines phụ thuộc vào sự hỗ trợ tài chính của Chính phủ Việt Nam và việc được gia hạn các khoản vay, các khoản phải trả từ các tổ chức tín dụng và nhà cung cấp cũng như các diễn biến của dịch Covid -19.
“Ngay cả khi hàng không phục hồi thì Vietnam Airlines cũng phải cân nhắc tới bài toán cắt giảm chi phí, cắt giảm những đường bay không hiệu quả, nâng cao chất lượng bộ máy hoạt động vốn cồng kềnh thì mới kỳ vọng dòng vốn Nhà nước đầu tư là quyết sách đúng đắn”, một chuyên gia trong ngành nhận xét.
Chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Minh Phong nhìn nhận về “gói” giải pháp Quốc hội vừa thông qua cho Vietnam Airline: “Kinh nghiệm trên thế giới, các nước cũng giải cứu các doanh nghiệp lớn, có vai trò quan trọng bằng cách mua lại sở hữu, quốc hữu hóa rồi có phương án vực dậy. Trong trường hợp Vietnam Airline, Nhà nước đang nắm giữ tỷ lệ sở hữu lớn, theo Luật Doanh nghiệp sửa đổi sẽ có hiệu lực vào năm 2021, là doanh nghiệp Nhà nước, thì Nhà nước – với tư cách là chủ sở hữu, có các cơ chế đối với doanh nghiệp theo các quy định là bình thường”.
Nhìn lại sự việc, từ khi lãnh đạo Vietnam Airline báo cáo tình hình khó khăn hồi tháng 7, sau khi bị ảnh hưởng quá lớn từ đại dịch Covid 19, tại cuộc tọa đàm với Tổ tư vấn Thủ tướng Chính phủ, TS. Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện quản lý và kinh tế trung ương - thành viên Tổ tư vấn của Chính phủ cho rằng: “Chọn Vietnam Airlines là ví dụ cho vai trò chủ sở hữu của Chính phủ bởi các nước đều hỗ trợ ngành hàng không, trong đó các hãng hàng không quốc gia. Đây có thể là nhân tố đầu tiên phục hồi sau dịch, thúc đẩy phục hồi kinh tế, du lịch... Trường hợp Vietnam Airlines rất thiếu thanh khoản, không chỉ ban lãnh đạo hãng, chủ sở hữu, các cổ đông cũng phải nghĩ xem làm cách nào để duy trì, tồn tại. Do đó, ông cho rằng không nên nói hãng đi xin hỗ trợ hay giải cứu từ Chính phủ - với vai trò chủ sở hữu”.
Còn theo chuyên gia tài chính, TS. Nguyễn Trí Hiếu, từ câu chuyện hỗ trợ Vietnam Airlines, đặt trong tổng thể nền kinh tế còn rất nhiều doanh nghiệp khó khăn cần hỗ trợ, rất cần thiết phải hình thành một mô hình tín dụng để hỗ trợ những doanh nghiệp có tiềm năng phát triển, nhưng gặp khó khăn, trong các tình huống đặc thù như dịch bệnh, thiên tai, hoặc rủi ro bất khả kháng.
“Tôi đề xuất chính phủ thành lập một tổ hợp tín dụng hình thành từ các ngân hàng thương mại, do 1 ngân hàng thương mại mại đứng đầu, theo luật dân sự. Ngân hàng Nhà nước giám sát hoạt động theo luật. Các ngân hàng này sẽ hình thành nguồn tín dụng, xem xét các dự án, cho vay, tài trợ tín dụng. Cần có cơ chế bảo lãnh tín dụng để tổ hợp này hoạt động. Cơ chế này theo Nghị định 34 về bảo lãnh tín dụng đã có” - TS. Nguyễn Trí Hiếu nói.
Nhìn nhận về việc chỉ Vietnam Airlines được thông qua giải pháp hỗ trợ, liệu có là công bằng với các hãng hàng không khác đang hoạt động, cụ thể là Vietjet Air, Jetstar Pacific và Bamboo Airways, theo TS. Nguyễn Minh Phong, vấn đề đặt ra, nếu các doanh nghiệp này có đề xuất, trong trường hợp Chính phủ xem xét, dùng phương án mua lại sở hữu, thì các hãng này sẽ phải đổi chủ. Điều này phụ thuộc vào quyết định của Hội đồng quản trị, các cổ đông - chủ sở hữu các doanh nghiệp này về phương án kinh doanh, hướng xử lý của doanh nghiệp, Nhà nước không can thiệp, do vậy, không nên đặt vấn đề công bằng trong trường hợp này.
Theo kiến nghị của Vietnam Airlines, Chính phủ với vai trò chủ sở hữu phần vốn nhà nước hỗ trợ “tái cấp vốn” với quy mô 12.000 tỷ đồng, trong đó, cho vay tối thiểu 4.000 tỷ đồng trong ba năm lãi suất ưu đãi. Phát hành cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu để tăng vốn đối với phần còn lại 8.000 tỷ đồng, cổ đông nhà nước có thể giao một đơn vị mua cổ phần này, có thể là Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh Vốn nhà nước - SCIC.
Đề xuất giao SCIC mua cổ phần Vietnam Airlines là có cơ sở vì cổ đông lớn nhất của Vietnam Airlines là nhà nước, chiếm 86% vốn điều lệ, do Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước làm đại diện chủ sở hữu. Tuy vậy, nhà nước đầu tư vào Vietnam Airlines cần phải dựa vào các yếu tố kinh tế gồm triển vọng phục hồi của Vietnam Airlines trong giai đoạn sắp tới.
Tuệ Linh