Theo Bộ Công thương, từ năm 2000 đến 2016, tổng cộng đã có 15 vụ việc điều tra lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, trung bình 1 vụ/năm. Tuy nhiên, trong các năm 2017 và 2018, mỗi năm có 3 vụ việc được tiến hành khởi xướng điều tra.
Xu hướng này còn có khả năng tăng trong thời gian tới nhất là khi Việt Nam trở thành thành viên của các hiệp định thương mại mới đây. Việt Nam có nhiều cơ hội phát triển kinh tế nhưng cũng gặp nhiều khó khăn do phải đối mặt với các cuộc điều tra chống lẩn tránh biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ.
Một số nhóm sản phẩm như: thép, nhôm, nông sản, thủy sản… được đánh giá có khả năng bị áp dụng biện pháp PVTM cao nếu không có chiến lược tổng thể, dài hạn trong việc phát triển chuỗi sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng cho hàng xuất khẩu.
Lý giải nguyên nhân khiến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam dễ bị điều tra áp dụng biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ, Bộ Công Thương cho rằng, do có chính sách thuận lợi đối với đầu tư nước ngoài, Việt Nam là một trong những lựa chọn của các doanh nghiệp để dịch chuyển sản xuất khi bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại ở nước sở tại.
Tuy nhiên, sau khi tiếp nhận năng lực sản xuất mới, xuất khẩu từ Việt Nam tăng nhanh khiến Việt Nam dễ trở thành đối tượng theo dõi, điều tra áp dụng các biện pháp PVTM bổ sung của nước nhập khẩu.
“Các đối tác nhập khẩu nghi ngờ hàng hóa chưa đáp ứng điều kiện “chuyển đổi đáng kể” tại Việt Nam chủ yếu tập trung vào các mặt hàng đang bị áp thuế phòng vệ thương mại được xuất khẩu với số lượng lớn, gia tăng đột biến sang các nước hoặc các mặt hàng bị nghi ngờ về năng lực sản xuất của Việt Nam” - Bộ Công Thương thông tin.
Do đó, Bộ Công Thương cho rằng, nếu không có các biện pháp tích cực để xử lý vấn đề lẩn tránh bất hợp pháp biện pháp PVTM, đặc biệt thông qua gian lận xuất xứ, sẽ không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp, ngành hàng cụ thể, mà lâu dài còn tác động tiêu cực tới sức cạnh tranh của cả nền kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh nước ta tham gia hàng loạt FTA có yêu cầu cao về xuất xứ.
Đông Phong
