Trong phiên thảo luận, Đại biểu Quốc hội Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai) đã thẳng thắn bày tỏ quan điểm không đồng tình với đề xuất áp mức thuế suất 8% đối với nước giải khát có đường. Ông cho rằng mức thuế này quá thấp so với thực tế tác động tiêu cực của loại đồ uống này đến sức khỏe cộng đồng. Theo ông, lập luận rằng áp thuế 10% sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng chỉ đúng trong một điều kiện lý tưởng – khi Việt Nam không đang đối mặt với một "đại dịch thầm lặng" đang ngày ngày bào mòn sức khỏe của người dân.
Đại biểu dẫn chứng một loạt con số đáng báo động: Hiện nay, Việt Nam có hơn 21 triệu người trưởng thành mắc bệnh tim mạch, chiếm gần 1/4 dân số. Mỗi năm, có tới 200.000 người tử vong vì bệnh này, con số tương đương toàn bộ dân số quận Ba Đình (Hà Nội). Cùng với đó, hơn 5 triệu người Việt đang sống chung với bệnh tiểu đường, trong khi tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ em thành thị lên tới 40%. Những căn bệnh không lây nhiễm này đều có mối liên hệ trực tiếp đến chế độ ăn uống, trong đó nước giải khát có đường là một trong những nguyên nhân chính.
![]() |
Đại biểu Quốc hội Lê Hoàng Anh |
"Đồ uống có đường không có giá trị dinh dưỡng đáng kể nhưng lại đang được tiêu thụ ngày càng nhiều, kéo theo sự gia tăng của các loại bệnh tật, trong đó có ung thư," ông Hoàng Anh nhấn mạnh. Dẫn báo cáo y tế, ông cho biết tính đến năm 2024, Việt Nam có hơn 360.000 người đang mắc ung thư, với khoảng 180.000 ca mắc mới mỗi năm. Đặc biệt, tỷ lệ tử vong do ung thư lên tới 73,5%, cao hơn rất nhiều so với mức trung bình toàn cầu.
Đại biểu cũng cảnh báo về tốc độ tăng tiêu thụ nước ngọt tại Việt Nam. Từ mức 1,59 tỷ lít năm 2009, sản lượng tiêu thụ đã vọt lên 6,67 tỷ lít năm 2023 – tức tăng tới 420%. Trung bình, mỗi người Việt tiêu thụ hơn 70 lít nước ngọt mỗi năm, cao gấp đôi mức được khuyến nghị để đảm bảo sức khỏe. Trong khi đó, giá trị nhập khẩu các loại đồ uống có đường cũng không ngừng gia tăng.
Từ thực tế đó, ông khẳng định việc đánh thuế nước giải khát có đường không chỉ là một chính sách thuế đơn thuần mà còn là một lựa chọn chiến lược của các quốc gia có trách nhiệm với sức khỏe cộng đồng. Ông dẫn ví dụ: Thái Lan đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt từ năm 2017; Philippines và Malaysia thu về hàng tỷ USD từ sắc thuế này, đồng thời đạt được hiệu quả trong việc giảm tỷ lệ bệnh tật liên quan đến đường. Ngay cả Brunei, một quốc gia nhỏ hơn Việt Nam, cũng đang áp dụng mức thuế cao hơn.
"Chúng ta mới chỉ bàn và chỉ bàn theo hướng đạt "3 nhất" trong khu vực – tức là mức thuế thấp nhất, tác động ít nhất tới bán lẻ và giảm ít nhất với người sử dụng. Nhưng nếu hôm nay chúng ta không hành động, ngày mai chúng ta sẽ phải trả giá – bằng ngân sách y tế, bằng năng suất lao động, và bằng chính sinh mệnh của người dân", ông Hoàng Anh cảnh báo.
Theo đại biểu, việc áp thuế đủ mạnh không chỉ góp phần định hướng tiêu dùng mà còn phù hợp với cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia. Ông nhấn mạnh, các doanh nghiệp có quyền vận động chính sách để bảo vệ lợi ích của họ, nhưng Quốc hội – với tư cách là cơ quan đại diện cho nhân dân – có trách nhiệm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy sản xuất có trách nhiệm.
Vì vậy, ông đề nghị không giảm mức thuế suất xuống 8%, mà nên giữ nguyên mức 10% từ năm 2026. Đồng thời, ông kiến nghị bổ sung thêm thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường, tương tự như chính sách mà Thái Lan đang áp dụng, nhằm khuyến khích các doanh nghiệp chuyển đổi sang sản phẩm có ít đường hơn.
Về phía cơ quan soạn thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, việc bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế là bước khởi đầu trong tiến trình xây dựng các giải pháp nhằm hạn chế sản xuất, tiêu dùng thực phẩm chứa nhiều đường, góp phần định hướng tiêu dùng và giảm gánh nặng bệnh tật không lây nhiễm.
Dù vậy, ông Mãi cũng thừa nhận rằng đây là một mặt hàng mới bổ sung vào danh mục chịu thuế nên cần có lộ trình áp dụng, nhằm tạo điều kiện để các doanh nghiệp thích ứng, điều chỉnh kế hoạch sản xuất và chuyển hướng dần sang các sản phẩm có hàm lượng đường thấp.
Tiếp thu ý kiến đại biểu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất đề xuất chỉnh lý dự thảo luật theo hướng: Từ năm 2027 áp dụng mức thuế suất 8%; Từ năm 2028 tăng lên 10%.
Đồng thời, kiến nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để có thể xem xét mở rộng đánh thuế đối với các sản phẩm khác có chứa đường trong tương lai.