Cải cách môi trường kinh doanh còn chậm, chưa đồng đều
Tại Hội thảo "Công bố Báo cáo thực hiện Nghị quyết 19 và 35 về cải cách môi trường kinh doanh và phát triển doanh nghiệp", ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, Nghị quyết 19 và Nghị quyết 35 không chỉ là thông điệp rất mạnh mẽ của Chính phủ, mà còn là cam kết của Chính phủ với cộng đồng doanh nghiệp trong việc đưa môi trường kinh doanh của Việt Nam vào nhóm 4 nước đứng đầu khu vực ASEAN, là những nhiệm vụ rất cụ thể mà Chính phủ giao cho các bộ ngành, địa phương…
“Đã gần 5 năm kể từ khi Nghị quyết 19 đầu tiên được ban hành, và hơn 2 năm kể từ Nghị quyết 35 cho thấy đã đạt được những kết quả quan trọng. Môi trường kinh doanh đã có những chuyển biến rõ nét. Tuy nhiên, thời gian qua cho thấy giữa các bộ ngành và địa phương có mức độ thực hiện chưa đồng đều. Nhiều bộ, ngành rất tiên phong, quyết liệt trong cắt giảm và đơn giản hoá điều kiện kinh doanh và cải cách kiểm tra chuyên ngành nhưng một số bộ ngành ít chuyển biến, còn thực hiện đối phó”, ông Lộc cho hay.
Kết quả khảo sát của VCCI cho thấy, môi trường đầu tư kinh doanh trong vài năm trở lại đây có sự cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, mức độ cải thiện chưa đồng đều tại các lĩnh vực, địa phương.
Khảo sát 10.000 doanh nghiệp dân doanh về các lĩnh vực khác nhau của Nghị quyết 19, có 11 lĩnh vực được liệt kê, 2 lĩnh vực được đánh giá tốt nhất là thành lập doanh nghiệp và tiếp cận điện năng. Trong khi đó, các lĩnh vực về thủ tục xuất nhập khẩu, bảo vệ nhà đầu tư và phá sản doanh nghiệp được xem là không có cải thiện đáng kể.
Kết quả trung bình cộng cảm nhận của doanh nghiệp về 11 lĩnh vực nêu trên có thể thấy thước đo sơ bộ về nỗ lực thực hiện Nghị quyết 19 tại các địa phương. Theo đó một số tỉnh, thành phố được cộng đồng doanh nghiệp trong tỉnh đánh giá cao là: Đồng Tháp, Đà Nẵng, Bình Định, Bạc Liêu, Cần Thơ, Vĩnh Phúc, An Giang, Long An. Khu vực có tỷ lệ doanh nghiệp cảm nhận tích cực nhất là ĐBSCL.
Về cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh, theo thông tin từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến 15/8/2018, thời hạn mà Thủ tướng giao cho các bộ, đã có 16 Bộ có báo cáo về việc rà soát điều kiện đầu tư kinh doanh. Ngoài 2 bộ Công an và Quốc phòng không đề nghị cắt giảm, các Bộ khác đều đưa ra phương án cắt giảm theo hình thức một nghị định sửa nhiều nghị định.
Tính đến hết tháng 10/208, đã có 15 Nghị định về cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh được ban hành thuộc các lĩnh vực Công Thương, Xây dựng, Lao động, Thương binh và Xã hội, Văn hóa Thể thao và Du lịch, Tài nguyên Môi trường, Giáo dục, Giao thông vận tải, Nông nghiệp.
Mặc dù hầu hết các bộ đều thực hiện nhiệm vụ này và đều có những con số về tỷ lệ cắt giảm nhưng mức độ thực chất của việc cắt giảm điều kiện kinh doanh thì không đồng đều giữa các bộ, thậm chí không đồng đều giữa các lĩnh vực khác nhau của cùng một bộ.
Về phía doanh nghiệp, việc phải xin các giấy phép con vẫn diễn ra phổ biến và gặp nhiều khó khăn. Theo kết quả điều tra, Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2017, vẫn có đến 58% số doanh nghiệp phản hồi phải xin giấy phép kinh doanh có điều kiện, trong đó có 42% cho biết họ gặp khó khăn khi xin những giấy phép loại này.
Kết quả cải cách môi trường kinh doanh thực chất không nhiều
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế - VCCI, mặc dù có hàng nghìn thủ tục kiểm tra chuyên ngành đối với các loại hàng hóa, nhưng tính đến tháng 9/2018 mới chỉ có 68 thủ tục có thể thực hiện trên cổng thông tin điện tử một cửa quốc gia, dự kiến đến năm 2020 sẽ có 284 thủ tục.
Ông Tuấn cũng cho biết, trong 68 thủ tục này thì chỉ có duy nhất 1 thủ tục (khai báo hóa chất) thực hiện điện tử hoàn toàn, các thủ tục khác, dù doanh nghiệp có nộp hồ sơ điện tử thì vẫn phải nộp thêm bản giấy. Như vậy, mức độ cải cách rất chậm.
Đưa ra đánh giá về cải cách hành chính thời gian vừa qua, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, trong việc thực hiện Nghị quyết 19 và 35, kết quả cải cách thực chất không nhiều, chiếm khoảng 40% và con số này vẫn cao hơn so với thực tế.
“Quá trình cải cách còn chậm và phải chi phí quá cao về tiền của, sức lực, con người trong bộ máy Nhà nước. Tuy nhiên, đến thời điểm này, kết quả nhận được không nhiều so với những gì bỏ ra”, ông Lan bày tỏ quan điểm.
Theo tính toán của vị chuyên gia này, chỉ riêng Nghị định 15 về sửa đổi về vệ sinh an toàn thực phẩm có thể giúp doanh nghiệp giảm chi phí được 3.700 tỷ/năm. Với 15 nghị định xóa bỏ điều kiện kinh doanh nếu nhân với 3.700 tỷ thì con số sẽ là 55.500 tỷ.
Như vậy, 3.700 tỷ đã mất trong 5 năm liền trước khi đạt được các cải cách về điều kiện kinh doanh. Nếu làm phép tính đơn giản là nhân với 5 năm tồn tại nghị định của nghị định trước đó và nhân với 15 nghị định mà chúng ta đưa ra thì sẽ ra con số khổng lồ mà xã hội đã mất đi.
Bà Lan cho rằng, trong bối cảnh Hiệp định CPTPP sắp có hiệu lực, nếu Nhà nước không thay đổi được thể chế để tương thích với thể chế của các Hiệp định mới mà Việt Nam tham gia thì sẽ không thể vươn lên để tận dụng các cơ hội. Khi đó các khó khăn, thách thức sẽ đè nặng lên cộng đồng doanh nghiệp.
Minh Ngọc
