EVFTA - Doanh nghiệp nhỏ và vừa chỉ có một con đường

 TS Tô Hoài Nam – PCT thường trực kiêm TTK Hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam

Xin ông hãy đánh giá tác động của EVFTA đối với DNNVV Việt Nam?

TS. Tô Hoài Nam: EVFTA mở ra con đường hội nhập thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp (DN), trong đó có DNNVV, cũng như toàn bộ nền kinh tế Việt Nam với các đối tác thương mại trên thế giới. Đồng thời, thông qua việc thực thi các cam kết, môi trường đầu tư, kinh doanh của Việt Nam cũng được cải thiện mạnh mẽ, tạo điều kiện để DN tự do sáng tạo, phát triển kinh tế, làm giàu cho DN và cho đất nước. 

Về cơ hội thì EVFTA mang lại cho chúng ta quá nhiều cơ hội. Đầu  tiên là ưu đãi về thuế. Hiện nay, Việt Nam đang nắm trong tay cơ hội khi hàng hoá, nền sản xuất, giữa hai thị trường Việt Nam và EU không những không cạnh tranh nhau, mà bổ sung cho nhau. Thuế quan được ưu đãi chắc chắn mở ra cho các doanh nghiệp Việt Nam và hàng hoá Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường  rộng lớn của EU.

 EVFTA được thông qua là cơ hội lớn cho các Doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa Việt Nam

Ngoài ra, sau Hiệp định này, Việt Nam sẽ hút được rất nhiều đầu tư FDI. Với việc thuận lợi hóa thương mại như vậy, các nhà đầu tư châu Âu có rất nhiều điều kiện để tiếp tục đầu tư, tham gia phát triển các ngành công nghiệp có lợi thế tương đối ở Việt Nam hiện nay, như công nghiệp chế biến thực phẩm, ứng dụng công nghệ cao, hay các ngành công nghiệp mũi nhọn như điện tử, ô tô… Qua đó, Việt Nam có cơ hội trở thành địa bàn thu hút mạnh mẽ vốn đầu tư của EU và là điểm trung chuyển, kết nối các hoạt động thương mại - đầu tư của EU tại khu vực ASEAN.

Bên cạnh những cơ hội, thì EVFTA cũng đặt các DNNVV trước hàng loạt thách thức. Trong đó, do quy mô vốn nhỏ nên các DNNVV không có điều kiện đầu tư nhiều vào nâng cấp, đổi mới máy móc, mua sắm thiết bị công nghệ hiện đại. Trong khi đó, nguồn vốn ngân hàng đóng vai trò quan trọng đối với các DNNVV, nhưng thực tế nhóm DN này rất khó tiếp cận vì thiếu tài sản đảm bảo, năng lực hạn chế... Ngoài ra, các DNNVV không đủ tiềm lực để thu hút, nuôi dưỡng nhân tài phục vụ cho sự phát triển của DN.

Cùng với đó, những vấn đề khác như sự hiểu biết về luật pháp, việc nắm bắt thông tin hội nhập kinh tế quốc tế, thông tin về các FTA cũng là vô cùng quan trọng vì nó có tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh, sự phát triển của DN. Nhưng trên thực tế, không ít DN Việt Nam, đặc biệt là các DNNVV hiện vẫn chưa được trang bị đầy đủ hiểu biết về những điều này, hoặc thậm chí ít quan tâm về những lợi thế  EVFTA mà sau khi Việt Nam đã gia nhập mang lại.

 EVFTA được thông qua là cơ hội lớn cho các Doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa Việt Nam

Doanh nghiệp Việt Nam phần lớn là DNNVV thì sẽ có nhiều thách thức, yêu cầu đặt ra. Để khai thác tốt những cơ hội, tận dụng được tối đa từ EVFTA theo ông DNNVV cần làm gì?

TS. Tô Hoài Nam: DNVVN muốn tham gia vào chuỗi giá trị hàng hóa hưởng lợi từ EVFTA phải chuẩn hóa quy trình sản xuất, đáp ứng các tiêu chuẩn sản xuất, lao động, xuất xứ, nguyên phụ liệu… Đặc biệt, DN trong lĩnh vực nông sản thực phẩm phải nỗ lực nhiều nhất do sản phẩm của doanh nghiệp Việt trong lĩnh vực sản xuất này chưa được người tiêu dùng EU biết đến, thậm chí chưa tạo được uy tín đáng kể.

Mặt khác, điểm yếu của DN Việt là không hợp tác được với nhau. Muốn hợp tác với nhau, các doanh nghiệp phải luôn luôn tự cường và liêm khiết. Để làm vậy, đầu tiên phải tôn trọng và cam kết thương hiệu, hàng hoá, giữa các doanh nghiệp với nhau và với bạn hàng. Về chính sách Nhà nước, tôi kiến nghị Nhà nước tập trung vào tài chính ở khu vực đổi mới sáng tạo. Bởi muốn đổi mới sáng tạo mà không có tài chính thì không thể làm được. Doanh nghiệp nếu ở quy mô nhỏ và vừa thì phải tăng cường hợp tác, bằng mọi cách phải tham gia vào chuỗi cung ứng. Nếu không, doanh nghiệp sẽ bị cô lập. Điều cần làm là không được phép chần chừ, phải hành động thực sự quyết liệt. Còn bài toán về thị trường và giá cả thì doanh nghiệp đã tự nhìn thấy được rồi

Hiệp định EVFTA tạo cơ hội cho Việt Nam phát triển bền vững kinh tế mở ra thế giới. Nếu Việt Nam đưa được hàng hoá vào thị trường EU thì đó là giấy chứng nhận thông hành để đưa hàng ra các thị trường thương mại khác, rộng lớn hơn. Ngoài ra, để đưa được hàng vào EU thì các doanh nghiệp Việt Nam cần vượt qua chính mình, từ bỏ thói quen làm ăn “chộp giật”, thiếu liên kết, không vào các chuỗi, không tạo niềm tin khi hợp tác.

Để thâm nhập vào thị trường EU, các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cần phải có những nỗ lực dài hạn. Nó không chỉ đơn thuần là bán hàng nhanh chóng mà là phải tạo ra những quan hệ mang tính trung hạn và lợi ích dài hạn tại thị trường đó. Điều này liên quan đến việc kiểm tra, chứng nhận và cam kết đối với thị trường.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa rất cần sự hỗ trợ về nguồn vốn

Trước những đòi hỏi gắt gao từ các quốc gia nhập khẩu trong việc tăng cường kiểm soát và đòi hỏi xuất khẩu chính ngạch, theo ông cần có những cơ chế, chính sách gì để khuyến khích DN từ bỏ sản xuất tiểu ngạch chuyển sang con đường chính thống?

TS. Tô Hoài Nam: Bên cạnh những nỗ lực từ nội tại doanh nghiệp để tận dụng hiệu quả hiệp định EVFTA còn cần có sự cải cách và hỗ trợ về chính sách từ Nhà nước. 

Thứ nhất là tạo cơ chế thông thoáng mọi mặt để hút dòng vốn FDI vào Việt Nam. Qua đó, giúp khu vực này tiếp tục góp phần vào xuất khẩu, tăng nguồn thu ngân sách, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế (chủ động chọn nhà đầu tư theo ngành, theo lợi thế cạnh tranh lâu dài của Việt Nam). 

Thứ hai là pháp luật cần điều chỉnh bổ sung theo hướng nâng quyền sở hữu, nắm giữ, sử dụng và định đoạt tài sản của cá nhân, doanh nghiệp cao hơn. Bởi vì kinh tế thị trường và kinh doanh đòi hỏi sự chắc chắc về quyền sở hữu. Khi làm được vậy, doanh nghiệp, cá nhân có niềm tin vào Nhà nước mạnh mẽ hơn, theo đó họ yên tâm tập trung cho kinh doanh, tích lũy nguồn vốn và tài sản, từ đó đóng góp vào sự phát triển kinh tế nói chung.

Thứ ba, hiện nay về cơ bản các bộ, ngành thuộc Chính phủ, là cơ quan chủ trì soạn thảo pháp luật. Sau đó cũng chính cơ quan này lại chủ trì thực thi pháp luật. Cách làm chính sách này khó tránh khỏi vấn đề lợi ích ngành chi phối. Vì thế, ông Nam khuyến nghị xem lại quyền, trách nhiệm của cơ quan chủ trì soạn thảo dự án luật, pháp lệnh, kể cả nghị định theo hướng nâng cao vai trò của các Ủy ban của Quốc hội trong công tác xây dựng pháp luật nói chung.

Thứ tư, thúc đẩy nhanh việc thực hiện Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp Vừa và Nhỏ. Tiếp tục đẩy mạnh đơn giản hóa thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh tại địa phương để tạo điều kiện thuận lợi và tiết kiệm thời gian, chi phí cho doanh nghiệp vừa và nhỏ...

Thứ năm, sớm ban hành Luật về Hội nhằm thúc đẩy và phát triển các hội ngành nghề với sự tham gia sâu rộng của doanh nghiệp tư nhân/doanh nghiệp vừa và nhỏ tập hợp lại với nhau để tạo thành một sức mạnh, cùng Nhà nước thực hiện những mục tiêu của hệ thống chính trị, góp phần vào sự nghiệp pháp triển kinh tế xã hội của đất nước. 

Thảo Trang - Thu Giang